Scotland: Pagkakaiba sa mga binago

Content deleted Content added
Grey2584 (usapan | ambag)
mNo edit summary
Grey2584 (usapan | ambag)
mNo edit summary
Linya 109:
}}
 
Ang '''EskosyaScotland''' o mas kilala sa Ingles na '''''Scotland''Eskosya''' ({{lang-gd|[[Scottish Gaelic: Alba]]}}) ay isang [[bansa]] ng [[ReynoUnited UnidoKingdom]] na sumasakop sa hilagang katlo ng pulo ng [[Gran Britanya|Kalakhang Britanya]].<ref name="Stats 1">{{cite web|url=http://www.ons.gov.uk/ons/guide-method/geography/beginner-s-guide/administrative/the-countries-of-the-uk/index.html|title=The Countries of the UK|publisher=[[Office for National Statistics]] |accessdate=24 June 2012}}</ref><ref name="Country">{{cite web |url=http://www.number10.gov.uk/Page823 |title=Countries within a country |accessdate=24 August 2008 |work=10 Downing Street |quote=The United Kingdom is made up of four countries: England, Scotland, Wales and Northern Ireland|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100416083521/http://www.number10.gov.uk/Page823|archivedate=16 April 2010}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.iso.org/iso/newsletter_i-9.pdf |format=PDF |title=ISO 3166-2 Newsletter Date: 28 November 2007 No I-9. "Changes in the list of subdivision names and code elements" (Page 11) |accessdate=31 May 2008 |work=[[International Organization for Standardization]] codes for the representation of names of countries and their subdivisions – Part 2: Country subdivision codes |quote=SCT Scotland ''country''}}</ref> Matatagpuan ang [[England]] sa [[Hangganang Inglatera-Eskosya|hangganang timog]] nito at napapalibutan na ito ng [[Karagatang Atlantiko]] kung saan ang [[Dagat Hilaga]] ay nasa silangan at ang [[Bangbang Hilaga]] at [[Dagat Irlandes]] ay nasa timog kanlurang bahagi. May 790 mga pulo ang Eskosya na kinabibilangan ng [[Kapuluang Kahilagaan]] at ng [[Hebrides]].
 
Ang pununglunsod nito ay ang [[Edinburgh]]. Ito ang pangalawang pinakamalaking lungsod at pusod ng [[Scottish Enlightenment]] noong ika-18 dantaonsiglo, na nagbigay-raan upang magíng isá sa mga sentrong komersiyal, intelektuwal, at industriyal ang Eskosya sa [[Europa]]. [[Glasgow]] ang pinakamalaking lungsod ng Eskosya<ref>{{cite web|title=A quick guide to glasgow|url=http://glasgowcitycentre.co.uk/places-to-go/shops/a-quick-guide-to-glasgow/|publisher=Glasgow City Centre|accessdate=20 June 2012}}</ref> at isa sa dating nangungunang industriyal na lungsod sa buong mundo at ngayon nasa sentro ng [[Kalakhang Glasgow]].
 
Malaking bahagi ng Hilagang Atlantiko at North Sea ang nasasakupan ng karagatan ng Eskosya,<ref>{{cite book |title=The Scottish Adjacent Waters Boundaries Order |year=1999 |publisher=The Stationery Office Limited |url=http://www.opsi.gov.uk/si/si1999/19991126.htm |location=London |isbn=0-11-059052-X| accessdate=20 September 2007 }}</ref> kung saan matatagpuan ang pinakamalaking reserba sa langis sa [[European Union|Samahang Europeo]]. Bunsod nito, tinagurian ang [[Aberdeen]]—ang, ay ang ikatlong pinakamalaking lungsod ng Eskosya—naEskosya at ang kabisera ng langis ng Europa.<ref>{{cite web|url=http://www.aberdeencity.gov.uk/equalitydiversity/eqd_ourcity.asp|publisher= Aberdeen City Council|title=Our City|quote=Aberdeen's buoyant modern economy – is fuelled by the oil industry, earning the city its epithet as 'Oil Capital of Europe'|accessdate=1 December 2009|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100922092924/http://www.aberdeencity.gov.uk/EqualityDiversity/eqd_OurCity.asp|archivedate=22 September 2010}}</ref>
 
Ang [[Kaharian ng Scotland|Kaharian ng Eskosya]] ay naging isang malayang estado noong Simula ng [[Gitnang Panahon]] at nagpatuloy hanggang 1707. Ito'y pumasok sa isang [[unyong personal]] kasama ang mga kaharian ng [[Kaharian ng Inglaterra|Inglaterra]] at [[Kaharian ng Ireland|Irlanda]], kasunod ng pagmana ni [[James VI]] ng trono ng Inglaterra at Irlanda noong 1603, kalaunan pumasok sa [[unyong politikal]] ang Eskosya sa Ingletarra noong 1 Mayo 1707 upang lumikha ng isang [[Kaharian ng Gran Britanya|Kaharian ng Kalakhang Britanya]].<ref>Keay, J. & Keay, J. (1994) ''Collins Encyclopaedia of Scotland''. London. HarperCollins. Pages 734 and 930.</ref><ref name="Mackie">Mackie, J.D. (1969) ''A History of Scotland''. London. Penguin.</ref> Ang unyong ito ay bunsod ng [[Treaty of Union]] na pinagkasunduan noong 1706 at pinagtibay ng kambal na Acts of Union na ipinasa ng mga Parlamento ng dalawang bansa, sa kabila ng malawakang oposisyon dito at kaguluhan na kontra-unyon sa Edimburgo, Glasgow at kung saan-saan pa.<ref name="1707 protests">{{cite book|last=Devine|first=T. M.|year=1999|title=The Scottish Nation 1700–2000|publisher=Penguin Books|page=9|isbn=0-14-023004-1|quote=From that point on anti-union demonstrations were common in the capital. In November rioting spread to the south west, that stronghold of strict Calvinism and covenanting tradition. The Glasgow mob rose against union sympathisers in disturbances that lasted intermittently for over a month}}</ref><ref>{{cite web |title=Act of Union 1707 Mob unrest and disorder|year=2007 |publisher=The House of Lords|url=http://www.parliament.uk/actofunion/06_03_mob.html |location=London |accessdate=23 December 2007 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20080101193416/http://www.parliament.uk/actofunion/06_03_mob.html |archivedate = 1 January 2008}}</ref> Ang Kalakhang Britanya naman ay pumasok sa unyong politikal kasama ang Irlanda noong 1 Enero 1801 upang likhain ang [[United Kingdom of Great Britain and Ireland]].
 
Nananatiling hiwalay sa InglaterraEngland at [[Wales|Gales]] at [[Northern Ireland|Kahilagaang Irlanda]] ang sistemang legal ng Eskosya, at ang Eskosya din ay may natatanging hurisdiksiyon sa pampubliko at pampribadong batas.<ref>Collier, J. G. (2001) [http://assets.cambridge.org/052178/2600/sample/0521782600ws.pdf ''Conflict of Laws (Third edition)''](pdf) [[Cambridge University Press]]. "For the purposes of the English [[conflict of laws]], every country in the world which is not part of [[England and Wales]] is a foreign country and its foreign laws. This means that not only totally foreign independent countries such as France or Russia&nbsp;... are foreign countries but also [[British Colonies]] such as the [[Falkland Islands]]. Moreover, the other parts of the United Kingdom{{spaced ndash}}Scotland and Northern Ireland{{spaced ndash}}are foreign countries for present purposes, as are the other [[British Islands]], the [[Isle of Man]], [[Jersey]] and [[Guernsey]]."</ref> Ang patuloy na pagpapanatili ng mga institusyong legal, edukasyonal, at relihiyoso, na hiwalay sa ibang bahagi ng NK, ay nakatulong sa pagpapatuloy ng kultura at pambansang pagkakakilanlan ng mga Scottish, mula noong pagsasanib ng 1707.<ref name="administrative control">Devine, T. M. (1999), ''The Scottish Nation 1700–2000'', P.288–289, ISBN 0-14-023004-1 ''"created a new and powerful ''local state'' run by the Scottish bourgeoisie and reflecting their political and religious values. It was this local state, rather than a distant and usually indifferent Westminster authority, that in effect routinely governed Scotland"''</ref> Noong 1999, matapos ang referendum noong 1997, ibinalik at nagpulong-muli ang [[Parlamento ng Scotland|Parlamento ng Eskosya]], na may malawak na kapangyarihan sa pagpapasiya ng mga domestikong paksa at usapin. Noong Mayo 2011, nanalo ng pangkalahatang mayorya ang [[Scottish National Party]] sa Parlamento ng Eskosya. Dulot nito, isang referendum tungkol sa kasarinlan ng Eskosya ang gaganapin sa 18 Setyembre 2014.<ref>{{cite web|url=http://news.sky.com/story/1067962/scotland-names-the-day-for-independence-vote |title=Scotland: Independence Referendum Date Set |publisher=BSkyB |date=21 March 2013 |accessdate=4 May 2013}}</ref><ref>{{cite news|last=Gardham|first=Magnus|title=Holyrood election 2011: Alex Salmond: Referendum on Scottish independence by 2015|url=http://www.dailyrecord.co.uk/news/politics-news/2011/05/02/alex-salmond-referendum-on-scottish-independence-by-2015-86908-23102061/|accessdate=14 October 2011|newspaper=Daily Record|location=Scotland|date=2 May 2011}}</ref>
 
Ang Eskosya ay kasaping bansa ng [[British–Irish Council]],<ref>{{cite web|url=http://www.britishirishcouncil.org/member-administrations/scotland-alba |title=Scotland / Alba |publisher=British-Irish Council |accessdate=4 May 2013}}</ref> at ng [[British–Irish Parliamentary Assembly]]. Kinakatawan ang Eskosya ng anim na MEP sa Samahang Europeo at sa [[European Parliament]].<ref name="ScotMEPs">{{cite web|url=http://www.europarl.org.uk/en/office_edinburgh/scottish_meps.html |title=Scottish MEPs |publisher=Europarl.org.uk |accessdate=26 May 2014}}{{dead link|date=August 2014}}</ref>
==Pangalan==
 
Ang pangalang Scotland ay nangaling mula sa ''Scoti'', ang pangalang Latin para sa mga Gaels. Nagbakasakali sa Philip Freeman na posibleng ginamit ng grupo ng mananalakay ang isang pangalan na naguugat mula sa pamilya ng wika na Indo-European, ito ay ang ''skot'' na maaaring maihambing sa salitang Griyego na ''skotos'' na ang ibig sabihin ay "kadiliman o pagluluksa". Ang salitang Latin na Scotia (lupain ng mga Gaels), ay dating tinutukoy ang [[Republika ng Irlanda|Irlanda]]. Noong ika-11 na siglo, ang tinutukoy ng ''Scotia'' ay ang Eskosya na nasa hilaga ng Ilog Forth, sa tabi ng ''Albania'' o ''Albany'', na parehas na nagmula sa salitang Alba. Ang mga salitang ''Scots'' at ''Scotland'' ay tinutukoy ang buong lupain ng Eskosya, ito ay naging karaniwan noong ''Late Middle Ages''.
==Kasaysayan==
'''<big>Sinaunang Eskosya</big>'''
Line 180 ⟶ 181:
'''<big>Ika-18 na siglo</big>'''
 
Noong ika-22 ng Hulyo, 1706. Ang Tratado ng Union ay pinag- ng Parlyamentong Eskoses at Parlyamento ng Inglatera. Sa susunod na taon, ang kakambal na Acts of Union ay ipinasa ng parehong parlyamento upang maibuo ang Kaharian ng Great Britain na umepekto noong ika-1 ng Mayo 1707 na may mga pag-aalsa para sa oposisyon sa Edinburgh, Glasgow at kung saan-saan.
Noong 1706 ang Acts of Union ang nagdahilan sa pagkaisa nila kasama ng Inglatera.
 
 
Kasama sa pag-alis ng mga tariffs, umunlad ang kalakalan, sa America. Ang mga ''clippers'' na pagaari ng mga Glasgow Tobacco Lords ay ang pinakamabibilis na mga barko na bumabiyahe papuntang Virginia. Ang pagkakahati ng kayamanan sa gitna ng mga ''Scottish Lowlanders'' at ''Scottish Highlanders'' ay tumaas.
==Heograpiya==
[[File:Scotland from space.png|thumb|left|Ang satelite map ng Eskosya]]
Line 194 ⟶ 195:
'''<big>Klima</big>'''
[[File:Scots Scotland Köppen.svg|thumb|right]]
Ang klima ng Eskosya ay temperate at oceanic at laging nag-iiba.<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Scotland#Climate</ref>Ang mataas na pangkaraniwang temperatura sa mga buwan ng Marso, Abril at Mayo ay umaabot sa 7*°C hanggang 13*°C. Ang mga buwan ng Hunyo, Hulyo at Agosto naman ay ang pinakamaiinit na mga buwan sa buong taon at umaabot sa 15*°°C hanggang sa 17*°C. Sa Setyembre, Oktubre at Nobyembre naman ay 8*°C hanggang 14* °C. Sa Disyembre, Enero at Pebrero ang pinakamalamig na mga buwan sa buong taon ang pinakamataas na pangkaraniwang temperatura ay umaabot sa 5*°C.<ref>https://www.visitscotland.com/about/practical-information/weather/</ref>
 
 
==Pamahalaan==
Ang pinuno ng estado ng [[United Kingdom]] ay ang isang monarkiya, kasalukuyang si Queen Elizabeth II (mula noong 1952). Ang pagnunumero sa monarkiya ay nagdulot ng kontrobersiya sa Eskosya, dahil wala pang naging Elizabeth I sa Scotland.
Line 202 ⟶ 201:
Ang Pamahalaan ng Eskosya ay pinamumunuan ng First Minister, na pumipili ng mga ministro ng gabinete, na dumadalo sa gabinete, at mga ministro na may pagpapayag ng parlyamento<ref>https://firstminister.gov.scot/</ref>. Lahat ng mga ministro ng pamahalaan ay nakaupo sa parlyamento at may pananagutan dito. Ang pamahalaan ay nakasalalay sa parlyamento upang makapagpasa ng pangunahing batas.<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Scottish_Government</ref>
 
'''<big>Mga Subdibisyon ng Eskosya</big>'''[[File:Scotland Administrative Map 2009.png|thumb|right]]Ang Eskosya ay binubuo ng 32 na council areas
 
Ang Eskosya ay binubuo ng 32 na council areas
[[File:Scotland Administrative Map 2009.png|thumb|right]]
*[[Aberdeenshire]]
*Angus
Line 254 ⟶ 251:
 
Ang Highland Dress ang tradisyunal na pananamit ng Highland at mga Isla ng Eskosya ito ay ginagawa ng; [[kilt]] o trews, belt, sporran, sgian-dubh, knee socks, garter, clan badges at kilt pins.<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Highland_dress</ref>Ang pangunahing desenyo ng kilt ay isang [[tartan]]. Ang isneyo ng tartan ay depende kung saan pamilya o Scottish clan nangaling ang manunuot.
 
 
==Imprastraktura==
'''<big>Enerhiya</big>'''
Line 263 ⟶ 258:
'''<big>Transportasyon</big>'''
 
Ang pangunahing transportasyon sa Eskosya ay ang Panghimpapawid, Daanan, Riles at sa Tubig.
 
'''<big><u>Panghimpapawid</u></big>'''
 
Ang Eskosya ay may limang paliparang pang-internasyonal, na lumilipad sa [[Europa]], [[Hilagang Amerika]], [[Asya]] at sa [[Wales]], [[England]] at [[Northern Ireland]].
 
* Paliparan ng Aberdeen
Line 287 ⟶ 282:
*[[Hilagang Irlanda]]
*[[Irlanda (bansa)|Republika ng Irlanda]]
 
 
==Talasanggunian==