Imperyalismo: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
This article has multiple issues. Please help improve it or discuss these issues on the talk This article relies too much on references to primary sources. |
m Ibinalik ang mga pagbabago ni 49.145.202.246 (Usapan) patungo sa huling rebisyon ni WayKurat Tatak: Rollback |
||
Linya 1:
[[Talaksan:The British Empire.png|thumb|right|400px|Mga teritoryong bahagi pa o dating naging bahagi ng [[Imperyo ng Britanya]].]]
Ang '''Imperyalismo''' ay [[patakaran|batas]] o paraan ng pamamahala kung saan ang malalaki o makapangyarihang mga bansa ang naghahangad upang palawakin ang kanilang kapangyarihan sa pamamagitan ng pagsakop o paglulunsad ng mga pagtaban o kontrol na pangkabuhayan at pampolitika sa ibabaw ng ibang mga bansa. Ilang malalaki o malalakas na mga bansang kumukontrol sa ibang mga rehiyon upang makalikha ng isang mas malaking [[imperyo]].
Isang halimbawa ng imperyalismo ay ang kung kailang nilulusob at sinasakop ng mga bansa o naninirahan sa mga lupain sa pamamagitan ng pagtatatag ng mga [[kolonya]].
== Mga anyo ng imperyalismo ==
* '''Kolonya''' - Isang bansa o rehiyong nasakop ng isang mangongolonya.
* '''Kolonyalismo-''' isang tuwirang pananakop sa isang bansa upang mapagsamantalahan ang yaman nito ng isang mangongolonya.
* '''Ekonomiko''' - Isang nagsasarili o malaya ngunit hindi pa gaanong maunlad na bansang pinamamahalaan ng mga pribadong kumpanya na may kanaisang pangnegosyo, sa halip na ibang mga pamahalaan.
* '''Sphere of Influence''' - Isang panlabas na kapangyarihan ang umaangkin ng mga pribilehiyong pampamuhunan at pangangalakal.
* '''Protektorado''' - Isang rehiyon na may sariling pamahalaan subalit nasa ilalim ng kontrol ng isang panlabas na kapangyarihan.
==Paglalarawan==
Ayon sa ''Dictionary of Human Geography'', ang imperyalismo ay "ang pagawa at/o pagpapanatili ng isang hindi pantay na ugnayang pangkabuhayan, pangkalinangan, at pangteritoryo, na karaniwang nasa pagitan ng mga estado at kadalasang nasa anyo ng isang [[imperyo]], batay sa [[dominasyon]] at [[subordinasyon]]." Ang imperyalismo ng huling 500 mga taon, na nilalarawan ng nasa itaas na akda ay pangunahing isang pangkanluraning gawain na gumagamit ng "mga sistemang [[ekspansiyonista]] - [[merkantilismo]] at [[komunista]] sa paglaon."<ref>Johnston, Ronald John (2000). ''[http://books.google.ca/books?id=0-GxowMfwlkC&pg=375 The Dictionary of Human Geography]'' (ika-4 na edisyon). Wiley-Blackwell. p. 375. ISBN 0631205616.</ref> Ang mga dominyo o nasasakupang pangheograpiya ay kinasamahan ng [[Imperyong Aleman]], ng [[Imperyong Monggolyano]], ng [[Imperyong Romano]], ng [[Imperyong Ottomano]], ng [[Banal na Imperyong Romano]], ng [[Imperyong Portuges]], ng [[Imperyong Kastila]], ng [[Imperyong Olandes]], ng [[Imperyong Persa]], ng [[Imperyong Kolonyal ng Pransiya]],<ref>[http://i-cias.com/e.o/imperialism.htm ''Ottoman Empire,'' ''French Empire,'' Encyclopedia of the Orient]</ref> ng [[Imperyong Amerikano]], ng [[Imperyong Ruso]],<ref>[http://www.loc.gov/exhibits/empire/ ''The Empire that was Russia,'' Aklatan ng Kongreso ng Estados Unidos]</ref> ng [[Imperyong Sobyet]],<ref name="ReferenceA">Beissinger, Mark R. 2006 "Soviet Empire as 'Family Resemblance,'" ''Slavic Review'', 65 (2) 294-303; Dave, Bhavna. 2007 Kazakhstan: Ethnicity, language and power. Abingdon, New York:french fry Routledge.</ref><ref name="jstor.org">[http://www.jstor.org/pss/20031013 Foreign Affairs, Vol. 32, No. 1, Oct., 1953 - Soviet Colonialism In Central Asia by Sir [[Olaf Caroe]] ]</ref> ng [[Imperyong Intsik]], at ng [[Imperyong Britaniko]],<ref>[http://www.britishempire.co.uk/ ''The British Empire'']</ref> subalit ang kataga o termino ay maaaring gamitin din para sa mga dominyo o nasasaklawan ng kaalaman, mga paniniwala, mga pagpapahalaga, at kadalubhasaan o kahusayan, katulad ng mga imperyo ng [[Kristiyanismo]] (tingnan ang [[Christendom|sangka-Kristiyanuhan]])<ref>[http://www.religion-online.org/showarticle.asp?title=3350 John B Cobb, ''Christianity and Empire,'']</ref> o [[Islam]] (tingnan ang [[Caliphate|Kalipado]]).<ref>[http://www.pbs.org/empires/islam/ ''Islam Empire of Faith'']</ref> Ang imperyalismo ay pangkaraniwang [[awtokratiko]], at minsan ding [[monolitiko]] (iyong may malaki at hindi nagbabagong kayarian na hindi nagpapahintulot ng pagkakaiba-iba ng mga indibiduwal)<ref>[http://pubs.socialistreviewindex.org.uk/isj93/rees.htm John Rees, ''Imperialism: globalization, the state and war''], International Socialism Journal 93, Winter 2001</ref> bilang katangian. Maaari itong parang kaaya-aya katulad ng sa [[Canada]], o talamak ng karahasan katulad ng sa [[Congo Free State|Malayang Estado ng Konggo]].<ref>[http://thecivilisingmission.com/2010/04/16/the-congo-free-state-a-latifundium-of-terror/ J.F. Gjersø, ''The Congo Free State – A Latifundium of Terror'' 16/04/2010]</ref>
==Mga sanggunian==
{{Reflist}}
[[Kategorya:Pilosopiya]]
[[Kategorya:Imperyalismo|*]]
|