Pagdidistansiyang panlipunan: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
Tagasalinero (usapan | ambag) Inihalintulad sa bersyong Ingles. |
Tagasalinero (usapan | ambag) Inihalintulad sa bersyong Ingles (Hindi pa tapos ang pagsasalinwika). |
||
Linya 1:
[[File:Social distancing queueing for the supermarket J. Sainsbury's north London Coronavirus Covid 19 pandemic - 30 March 2020.jpg|thumb|upright=1.85|Mga taong nagpapanatili ng distansya habang nag-aantay na pumasok sa pamilihan. Upang mapanatili ang distansya habang nasa pamilihan, limitado lamang ang pinapayagan sa loob sa bawat panahon.]]
[[File:Covid-19-Transmission-graphic-01.gif|thumb|upright=1.85|Binabawas ng panlipunang distansya ang bilis ng pagkalat ng sakit at maaaring magpatigil sa isang siklab.]]
Ang '''panlipunang
Pinakaepektibo ang panlipunang
Maaaring di-gaanong epektibo ang panlipunang
Sa kasaysayan, itinatag ang mga [[ Mga kolonya ng mas malawig |kolonya ng ketongin]] at [[ Lazaretto |''lazaretto'']] bilang paraan upang maiwasan ang pagkalat ng [[ketong]] at iba pang mga nakahahawang sakit sa pamamagitan ng panlipunang
== Teoretikal na batayan ==▼
Mula sa pananaw ng epidemiyolohiya, ang pangunahing layunin ng panlipunang pagpapalayo ay bawasan ang pangunahing reproduktibong bilang, <math>R_0</math>, na katamtamang bilang ng pangalahawing nahawang indibidwal na nabuo mula sa isang pangunahing nahawang indibidwal sa populasyon kung saan pantay-pantay na madaling tablan ng sakit. Sa isang panimulang modelo ng panlipunang pagpapalayo,<ref name="Becker">{{cite book|last1=Becker|first1=Niels|title=Modeling to Inform Infectious Disease Control|date=2015|publisher=CRC Press|isbn=9781498731072|page=104}}</ref> kung saan ang hagway <math>f</math> ng populasyon ay nagsasagawa ng panlipunang pagpapalayo upang bawasan ang kanilang pakikipag-ugnayan sa hatimbilang <math>a</math> ng kanilang katamtamang kontak, ang bagong nabisang reproduktibong bilang <math>R</math> ay binibigay ng:<math display="block"> R = [1-(1-a^2)f]R_0 </math><ref name="Becker" />▼
Halimbawa, 25% ng populsyon ang nagbabawas ng kanilang pakikipag-ugnayan sa iba patungo sa 50% ng kanilang katamtamang antas ay nagbibigay ng mabisang reproduktibong bilang ng halos 81% ng pangunahing reproduktibong bilang. Isang tila maliit na pagbawas, ngunit makabuluhan sa pag-aantala ng pauliting paglaki at pagkalat ng sakit.▼
== Mga hakbang ==
Kabilang sa mga hakbang ng panlipunang
* pagsasara ng mga paaralan (maagap o reaktibo)<ref name="CauchemezFerguson2009" />
* pagsasara ng mga opisina,<ref>{{cite journal|vauthors=Kumar S, Crouse Quinn S, Kim KH, Daniel LH, Freimuth VS|year=2012|title=The Impact of Workplace Policies and Other Social Factors on Self-Reported Influenza-Like Illness Incidence During the 2009 H1N1 Pandemic|url=|journal=American Journal of Public Health|volume=102|issue=1|pages=134–140|doi=10.2105/AJPH.2011.300307|pmid=22095353|pmc=3490553}}</ref> kasama na ang pagsasara ng mga "di-kinakailangang" negosyo at serbisyong panlipunan (Ibig sabihin ng "Di-kinakailangan" ay mga pasilidad na hindi nagpapanatili ng mga pangunahing gawain sa komunidad, kumpara sa mga [[ Mahahalagang serbisyo |kinakailangang serbisyo]]<ref>[https://www.colorado.gov/pacific/sites/default/files/OEPR_Guidelines-for-Social-Distancing-Pandemic-Readiness.pdf "Social Distancing Support Guidelines," Colorado Dept. of Public Health and Environment, March 2008.]</ref>)
*
*
*
*
* pagkakansela ng mga [[ Mass pagtitipon |pagtitipon]] tulad ng mga palaro, pelikula o panugtog na palabas<ref>R. Booy and J. Ward, [https://www.health.gov.au/internet/main/publishing.nsf/Content/519F9392797E2DDCCA257D47001B9948/$File/Social.pdf "Evidence compendium and advice on social distancing and other related measures for response to an influenza pandemic," National Centre for Immunisation Research and Surveillance.]</ref>
* pagsasara o paglilimita ng [[ Mass transit |transportasyon ng madla]]
* pagsasara ng mga pasilidad sa paglilibang (mga languyan, mga samahan ng kabataan, himnasyo)<ref>[http://www.globalsecurity.org/security/ops/hsc-scen-3_flu-pandemic-distancing.htm "Flu Pandemic Mitigation - Social Distancing"]</ref>
* kabilang sa mga panukalang "pagsanggalang-sa-sarili" para sa mga indibidwal ang paglilimita sa pagharap sa ibang tao, pagsasagawa ng negosyo sa telepono o online, pag-iwas sa mga pampublikong lugar at pagbabawas ng di-kinakailangang paglalakbay<ref>[https://wwwnc.cdc.gov/eid/article/12/11/06-0255_article Glass RJ, Glass LM, Beyeler WE, Min HJ. "Targeted Social Distancing Designs for Pandemic Influenza." ''Emerg Infect Dis.'' 2006;12(11):1671-1681. https://dx.doi.org/10.3201/eid1211.060255]</ref><ref>[https://www.shrm.org/resourcesandtools/tools-and-samples/policies/pages/cms_016204.aspx "Social Distancing Guidelines (for workplace communicable disease outbreaks)"]</ref>
=== Mga alternatibo sa pakikipagkamay ===
[[Talaksan:Covid-19-Handshake-Alternatives-v3.gif|thumb| Kasama sa panlipunang
Kabilang sa mga gawi ng panlipunang
== Bisa ==
Ayon sa pananaliksik, kailangang tuparin ang mga hakbang nang mahigpit at agaran upang maging mabisa.<ref>{{cite journal|vauthors=Maharaj S, Kleczkowski A|year=2012|title=Controlling epidemic spread by social distancing: Do it well or not at all|journal=BMC Public Health|volume=12|issue=1|page=679|doi=10.1186/1471-2458-12-679|pmid=22905965|pmc=3563464}}</ref> Noong [[1918 flu pandemic|pandemya ng trangkaso ng 1918]], ipinatupad ng mga awtoridad sa Amerika ang pagsasara ng mga paaralan, pagababawal sa mga pampublikong pagtitipon, at iba pang pakikialam ukol sa panlipunang
=== Pagsara ng paaralan ===
Line 39 ⟶ 34:
Ipinakita ng pagmomodelo sa sipnayan na maaaring ipagliban ng pagsasara ng mga paaralan ang pagkalat ng siklab. Gayunpaman, nakadepende ang bisa sa mga kontak na pinapanatili ng mga kabataan sa labas ng paaralan. Kadalasan, kailangang magbakasyon sa trabaho ang isang magulang, at kailangang pahabain ang pagsasara, at maaaring magbunga ito ng pagkasira sa lipunan at ekonomiya.<ref name="Zumla2010">{{Cite book|last=Zumla|publisher=Elsevier Health Sciences|pages=614|location=|isbn=978-1-4557-0038-7|year=|number=3|volume=24|date=2010|first=Alimuddin|first3=David S. C.|last3=Hui|first2=Wing-Wai|last2=Yew|title=Emerging Respiratory Infections in the 21st Century, An Issue of Infectious Disease Clinics|url=https://books.google.com/books?id=c9CQn9C4JaQC&pg=PA614|language=en}}</ref><ref name="CauchemezFerguson2009">{{cite journal|pmid=19628172|last7=Nicoll|issn=14733099|pages=473–481|year=2009|issue=8|volume=9|url=https://www.thelancet.com/action/showPdf?pii=S1473-3099%2809%2970176-8|journal=The Lancet Infectious Diseases|title=Closure of schools during an influenza pandemic|first7=Angus|first6=Ben|last1=Cauchemez|last6=Duncan|first5=Guillaume|last5=Saour|first4=Anders|last4=Tegnell|first3=Claude|last3=Wachtel|first2=Neil M|last2=Ferguson|first1=Simon|doi=10.1016/S1473-3099(09)70176-8}}</ref>
Ipinakita na binawas ng pagsasara ng mga paaralan ng [[Morbidity|pagkamatay]] sa [[Influenza A virus subtype H2N2|Trangkasong Asyano]] nang 90% noong 1957–58 siklab,<ref>{{cite journal|vauthors=Chin TD, Foley JF, Doto IL, Gravelle CR, Weston J|year=1960|title=Morbidity and mortality characteristics of Asian strain influenza|url=|journal=Public Health Reports|volume=75|issue=2|pages=148–58|doi=10.2307/4590751|pmid=19316351|pmc=1929395|jstor=4590751}}</ref> at hanggang 50% sa pagkontrol ng influenza sa Estados Unidos, 2004–2008.<ref>{{cite journal|vauthors=Wheeler CC, Erhart LM, Jehn ML|year=2010|title=Effect of school closure on the incidence of influenza among school -age children in Arizona|url=|journal=Public Health Reports|volume=125|issue=6|pages=851–859|doi=10.1177/003335491012500612|pmid=21121230|pmc=2966666}}</ref> Katulad nito, iniugnay ang mga sapilitang pagsasara ng mga paaralan at iba pang hakbang ukol sa panlipunang
Noong [[2009 flu pandemic in the United Kingdom|siklab ng trangkasong baboy ng 2009 sa UK]], sa isang artikulong pinamagatang "''Closure of schools during an influenza pandemic''" ("Pagsasara ng mga paaralan tuwing pandemya ng influenza") na inilathala sa ''[[The Lancet|Lancet Infectious Diseases]]'', inindorso ng pangkat ng epidemiologo ang pagsasara ng mga paaralan upang gambalain ang daloy ng impeksyon, pabagalan ang higit pang pagkalat at bumili ng panahon upang manaliksik at bumuo ng bakuna.<ref name="Wardrop2009">{{Cite news|last=Wardrop|first=Murray|url=https://www.telegraph.co.uk/news/health/swine-flu/5874683/Swine-flu-schools-should-close-to-halt-spread-of-virus-ministers-told.html|title=Swine flu: schools should close to halt spread of virus, ministers told|date=21 July 2009|work=The Telegraph|access-date=17 March 2020|url-status=live|language=en-GB|issn=0307-1235|url-access=subscription}}</ref> Matapos pag-aralan ng mga pandemya ng influenza kabilang ang [[Spanish flu|pandemya ng trangkaso ng 1918]], ang [[Influenza A virus subtype H2N2|pandemya ng influenza ng 1957]] at ang [[1968 flu pandemic|pandemya ng influenza ng 1968]], nag-ulat sila tungkol sa epekto ng pagsasara ng mga paaralan sa ekonomiya at nagtatrabaho, lalo na dahil sa malaking bahagdan ng doktora at babaeng nars, kung kanino kalahati ay may batang wala pang 16 taong gulang. Tiningnan din nila ang dinamika ng pagkalat ng influenza sa Pransya tuwing mga Pransesang holiday ng paaralan at itinala na bumaba ang mga kaso ng trangkaso noong nagsara ang mga paaralan at bumalik noong muli silang nagbukas. Itinala nila na noong nagwelga ang mga guro sa Israel noong panahon ng trangkaso ng 1999–2000, bumaba ang pagpapatingin sa doktor at ang bilang ng impeksyon sa palahingahan nang higit pa sa ikalima at higit pa sa dalawang ikalima ayon sa pagkabanggit.<ref name="Reuters2009">{{Cite news|last=|first=|url=https://www.reuters.com/article/us-flu-schools-idUSTRE56J4OO20090720|title=Closing schools won't stop pandemics: study|date=20 July 2009|publisher=Reuters|access-date=17 March 2020|url-status=live|editor-last=Walsh|editor-first=Eric|language=en}}</ref>
Line 63 ⟶ 58:
Malayong mangyari ang pag-aantala ng epidemya nang higit sa 2–3 linggo dahil sa restriksyon sa hangganan o restriksyon sa pagbibiyahe sa loob maliban kung itinupad ito na may higit sa 99% saklaw.<ref>{{cite journal|vauthors=Ferguson NM, Cummings DA, Fraser C, Cajka JC, Cooley PC, Burke DS|year=2006|title=Strategies for mitigating an influenza pandemic|journal=Nature|volume=442|issue=7101|pages=448–52|doi=10.1038/nature04795|pmid=16642006|bibcode=2006Natur.442..448F}}</ref> Nadiskubre na hindi mabisa ang pag-iiskrin sa paliparan sa pagpigil ng pagkalat ng virus noong siklab ng SARS ng 2003 sa Canada<ref>{{cite journal|vauthors=Bell DM, World, Community|year=2004|title=Public health interventions and SARS spread, 2003|url=https://www.cdc.gov/ncidod/EID/vol10no11/04-0729.htm|journal=Emerging Infectious Diseases|volume=10|issue=11|pages=1900–1906|doi=10.3201/eid1011.040729|pmid=15550198|pmc=3329045}}</ref> at sa Estados Unidos.<ref>Martin Cetron et al. [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK92450/ "Isolation and Quarantine: Containment Strategies for SARS, 2003"], from ''Learning from SARS: Preparing for the Next Disease Outbreak'', National Academy of Sciences, 2004. {{ISBN|0309594332}}</ref> Naging epektibo raw ang mga ipinataw na istriktong kontrol sa mga hangganan sa pagitan ng [[Austria|Austrya]] at ang [[Imperyong Otomano]], na ipinataw mula 1770 hanggang 1871 upang pigilan na pumasok sa Austrya ang mga taong nahawa ng [[Bubonic plague|salot buboniko]], dahil hindi nagkaroon ng mga malalaking siklab ng salot sa teritoryo ng Austrya pagkatapos itong itinatag, samantalang patuloy na nakaranas ang Imperyong Otomano ng mga madadalas na epidemya ng salot hanggang ang gitna ng ikalabinsiyam na siglo.<ref name="Kohn">George C. Kohn, [http://www.academia.dk/MedHist/Sygdomme/PDF/Encyclopedia_of_Pestilence_Pandemics_and_Plagues.pdf ''Encyclopedia of Plague and Pestilence: From Ancient Times to the Present'', Infobase Publishing, 2007; p. 30.] {{ISBN|1438129238}}</ref>
Ayon sa pagsusuri ng [[Northeastern University|''Northeastern University'']] na inilathala noong Marso 2020, "pinapabagal lang ng mga restriksyon sa pagbibiyahe papunta at paalis ng Tsina ang pandaigdiagang pagkalat ng [[COVID-19]] [kapag] isinama ito ng mga tangka sa pagbawas ng pagkalat sa antas ng komunidad at indibidwal.... Hindi sapat ang mga restriksyon sa pagbibiyahe maliban kung isinama ito ng panlipunang
== Kasaysayan ==
Noong [[1916 New York City polio epidemic|epidemya ng polio ng 1916 sa Lungsod ng New York]], noong may higit sa 27,000 kaso at higit sa 6,000 nangamatay dahil sa polio sa Estados Unidos, nang may higit sa 2,000 nangamatay sa Lungsod ng New York mismo, sinara ang mga sinehan, kinansela ang mga pulong, halos walang pagtitipon sa publiko, at binabalaan ang mga kabataan na huwag uminom sa mga paunten ng tubig, at sinabihan na iwasan ang mga parkeng libangan, languyan at dalampasigan.<ref name="Battin2009">{{Cite book|last=Battin|first=M. Pabst|url=https://books.google.com/books?id=bXDnCwAAQBAJ&pg=PA351|title=The Patient as Victim and Vector: Ethics and Infectious Disease|last2=Francis|first2=Leslie P.|last3=Jacobson|first3=Jay A.|last4=Smith|first4=Charles B.|date=2009|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-533583-5|location=|pages=87|language=en}}</ref><ref name="Melnick_1996">{{cite journal|author=Melnick J.|title=Current status of poliovirus infections|url=http://cmr.asm.org/cgi/reprint/9/3/293|journal=Clinical Microbiology Reviews|volume=9|issue=3|pages=293–300|date=1 July 1996|pmid=8809461|pmc=172894|doi=10.1128/CMR.9.3.293}}</ref>
Noong [[pandemya ng coronavirus ng 2019–20]], binigyang-diin ang mga hakbang sa panlipunang
▲== Teoretikal na batayan ==
▲Mula sa pananaw ng epidemiyolohiya, ang pangunahing layunin ng panlipunang
▲Halimbawa, 25% ng populsyon ang nagbabawas ng kanilang pakikipag-ugnayan sa iba patungo sa 50% ng kanilang katamtamang antas ay nagbibigay ng mabisang reproduktibong bilang ng halos 81% ng pangunahing reproduktibong bilang. Isang tila maliit na pagbawas, ngunit makabuluhan sa pag-aantala ng pauliting paglaki at pagkalat ng sakit.
== Tingnan din ==
|