Pagdidistansiyang panlipunan: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
Tagasalinero (usapan | ambag) m Isinaayos ang mga sanggunian |
Tagasalinero (usapan | ambag) Inihalintulad sa bersyong Ingles (Hindi pa tapos ang pagsasalinwika). |
||
Linya 5:
Sa pagbabawas ng probabilidad na makakapag-ugnay ang isang di-nahawahang tao sa isang nahawang tao, maaaring masugpo ang [[transmission (medicine)|pagkalat ng sakit]], na nagbubunga ng [[Mortality rate|mas kaunting kamatayan]].<ref name="WHO_20200320"/><ref name="JohnsonSunFreedman 2020">{{cite newspaper |author-last1=Johnson |author-first1=Carolyn Y. |author-last2=Sun |author-first2=Lena |author-last3=Freedman |author-first3=Andrew |title=Social distancing could buy U.S. valuable time against coronavirus: It's a make-or-break moment with coronavirus to test one of the most basic — but disruptive — public health tools |newspaper=[[The Washington Post]] |date=2020-03-10 |url=https://www.washingtonpost.com/health/2020/03/10/social-distancing-coronavirus/ |access-date=2020-03-11 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200327163232/https://www.washingtonpost.com/health/2020/03/10/social-distancing-coronavirus/ |archive-date=2020-03-27}}</ref> Isinasama ang mga hakbang sa mabuting kalinisan ng palahingahan at paghuhugas ng kamay.<ref name="WHO2May2009"/><ref name="gov.ukSD">{{Cite web |title=Guidance on social distancing for everyone in the UK |author-last= |author-first= |date= |website=GOV.UK |language=en |url=https://www.gov.uk/government/publications/covid-19-guidance-on-social-distancing-and-for-vulnerable-people/guidance-on-social-distancing-for-everyone-in-the-uk-and-protecting-older-people-and-vulnerable-adults |access-date=2020-03-29 |url-status=live |archive-url= |archive-date=}}</ref> Noong [[Pandemya ng coronavirus ng 2019–20|pandemya ng coronavirus ng 2019–2020]], iminungkahi ng [[Pandaigdigang Organisasyon sa Kalusugan]] (WHO) ang pagtukoy sa "pisikal" bilang alternatibo sa "panlipunan", bilang pagsunod sa palagay na pisikal distansya ang pumipigil sa pagkalat; mananatiling konektado ang mga tao sa iba sa pamamagitan ng teknolohiya.<ref name="WHO_20200320"/><ref name="Hensley_20200323"/><ref name="Tangermann_20200324">{{cite web |title=It's Officially Time to Stop Using The Phrase 'Social Distancing'<!-- The WHO Wants You to Ditch the Phrase "Social Distancing" --> |date=2020-03-24 |orig-year=2020-03-20 |author-first=Victor |author-last=Tangermann |work=science alert (Futurism / The Byte) |url=https://www.sciencealert.com/who-is-no-longer-using-the-phrase-social-distancing |access-date=2020-03-29 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200326180149/https://www.sciencealert.com/who-is-no-longer-using-the-phrase-social-distancing |archive-date=2020-03-29}} [https://web.archive.org/web/20200326180155/https://futurism.com/the-byte/who-ditch-phrase-social-distancing]</ref>
Upang magpabagal sa pagkalat ng mga nakahahawang sikat at makaiwas sa pagpapabigat sa sistemang pangkalusugan, lalo na tuwing [[pandemya]], isinasagawa ang iilang hakbang ng panlipunang pagdidistansya. Kabilang dito ang pagsasara ng paaralan at opisina, [[Isolation (health care)|pagbubukod]], [[Quarantine|kuwarentenas]], [[Cordon sanitaire|paghahadlang sa paggalaw ng mga tao]] at pagkakansela ng mga [[Mass gathering|pagtitipun-tipon]].<ref name="JohnsonSunFreedman 2020" /><ref name="cdc2007" /> Matagumpay na ipinatupad ang ganitong mga hakbang sa iilang nakaraang epidemya. Sa [[Saint Louis, Missouri|St. Louis]], di-nagtagal pagkatapos matutop ang mga unang kaso ng trangkaso sa lungsod noong [[pandemya ng trangkaso ng 1918]], ipinatupad ng mga awtoridad ang pagsasara ng mga paaralan, pagbabawal sa mga pagtitipun-tipon at iba pang hakbang
Pinakaepektibo ang panlipunang pagdidistansya kapag naipapasa ang impeksyon sa pamamagitan ng mumunting patak (pag-ubo o pagbahing); direktang pisikal na kontak, kabilang ang pakikipagtalik; di-tuwirang pisikal na kontak (hal. paghawak sa kontaminadong bagay); o [[ Sakit sa eruplano |pagkalat sa hangin]] (kung nakabubuhay ang mikroorganismo sa hangin nang matagal na panahon).<ref>[http://www.cidrap.umn.edu/sites/default/files/public/php/185/185_factsheet_social_distancing.pdf "Information about Social Distancing," Santa Clara Public Health Department.]</ref> Di-gaanong epektibo ang mga hakbang sa mga kaso kung saan ang pangunahing paraan ng transmisyon ay sa pamamagitan ng [[Rutang pandumi-pambibig|kontaminadong tubig o pagkain]] o ng mga [[ Vector (epidemiology) |bektor]] tulad ng lamok o iba pang mga insekto, at di-gaanong madalas, mula sa bawat tao.<ref>[https://www.cdc.gov/flu/pandemic-resources/pdf/community_mitigation-sm.pdf "Interim Pre-Pandemic Planning Guidance: Community Strategy for Pandemic Influenza Mitigation in the United States—Early, Targeted, Layered Use of Nonpharmaceutical Interventions," CDC, Feb 2007]</ref>
Linya 19:
[[File:Covid-19_flatten_the_curve_-_cropped_version_(no_cartoon).gif|thumb|upright=1.5|Nakatutulong ang panlipunang pagpapalayo sa matalas na rurok ng impeksyon ("flattens the [[epidemic curve]]") para maiwasan na matabunan ang mga serbisyong pangkalusugan.<ref name="Wiles_20200309">{{cite web |author-last=Wiles |author-first=Siouxsie |author-link=Siouxsie Wiles |title=The three phases of Covid-19 – and how we can make it manageable |date=2020-03-09 |work=[[The Spinoff]] |location=Morningside, Auckland, New Zealand |url=https://thespinoff.co.nz/society/09-03-2020/the-three-phases-of-covid-19-and-how-we-can-make-it-manageable/ |access-date=2020-03-09 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200327120015/https://thespinoff.co.nz/society/09-03-2020/the-three-phases-of-covid-19-and-how-we-can-make-it-manageable/ |archive-date=2020-03-27}}</ref><ref name="Wiles_20200314">{{cite web |author-last=Wiles |author-first=Siouxsie |author-link=Siouxsie Wiles |title=After 'Flatten the Curve', we must now 'Stop the Spread'. Here's what that means |date=2020-03-14 |work=[[The Spinoff]] |location=Morningside, Auckland, New Zealand |url=https://thespinoff.co.nz/society/14-03-2020/after-flatten-the-curve-we-must-now-stop-the-spread-heres-what-that-means/ |access-date=2020-03-13 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200326232315/https://thespinoff.co.nz/society/14-03-2020/after-flatten-the-curve-we-must-now-stop-the-spread-heres-what-that-means/ |archive-date=2020-03-26}}</ref><ref name="Anderson_20200309">{{cite journal |author-last1=Anderson |author-first1=Roy Malcom |author-link1=Roy Malcolm Anderson |author-last2=Heesterbeek |author-first2=Hans J. A. P. |author-last3=Klinkenberg |author-first3=Don |author-last4=Hollingsworth |author-first4=T. Déirdre |author-link4=:wikidata:Q42660467 |date=2020-03-09 |title=How will country-based mitigation measures influence the course of the COVID-19 epidemic? |journal=[[The Lancet]] |language=en |volume=395 |issue=10228 |pages=931–934 |doi=10.1016/S0140-6736(20)30567-5 |issn=0140-6736 |pmid=32164834 |url=https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(20)30567-5/abstract |access-date=2020-03-28 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200327110325/https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(20)30567-5/fulltext |archive-date=2020-03-27 |quote=A key issue for epidemiologists is helping policy makers decide the main objectives of mitigation—e.g., minimising morbidity and associated mortality, avoiding an epidemic peak that overwhelms health-care services, keeping the effects on the economy within manageable levels, and flattening the epidemic curve to wait for vaccine development and manufacture on scale and antiviral drug therapies.}}</ref>]]
Ang kaalaman na kumakalat ang isang sakit ay maaaring magpasimula ng [[behaviour change (public health)|pagbabago sa ugali]] ng mga taong pumipiling umiiwas mula sa mga pampublikong lugar at ibang tao. Kapag ipinapatupad upang kontrolin ang mga epidemya, ang ganoong pagdidistansya ay makabubunga ng benepisyo subalit may lugi sa ekonomiya. Ipinapahayag ng mga saliksik na kailangang isabuhay nang mahigpit upang maging epektibo.<ref name="Maharaj2012">{{cite journal |author-last1=Maharaj |author-first1=Savi |author-last2=Kleczkowski |author-first2=Adam |date=2012 |title=Controlling epidemic spread by social distancing: Do it well or not at all |journal=[[BioMed Central|BMC Public Health]] |volume=12 |issue=1 |page=679 |doi=10.1186/1471-2458-12-679 |pmid=22905965 |pmc=3563464}}</ref> Ginagamit ang iilang hakbang
===Pag-iiwas ng pisikal na kontak===
Linya 75:
[[Talaksan:165-WW-269B-11-trolley-l.jpg|thumb|Passenger without mask being refused boarding of a streetcar (Seattle, Washington, 1918)]]
Noong [[1918 flu pandemic|pandemya ng trangkaso ng 1918]], natanaw ng Philadelphia ang kanyang mga unang kaso ng trangkaso noong 17 Setyembre.<ref name="Hatchett">{{cite journal |author-last1=Hatchett |author-first1=Richard J. |author-last2=Mecher |author-first2=Carter E. |author-last3=Lipsitch |author-first3=Marc |author-link3=:wikidata:Q28322531 |editor-first=Burton H. |editor-last=Singer |title=Public health interventions and epidemic intensity during the 1918 influenza pandemic |url=http://www.pnas.org/cgi/content/full/104/18/7582 |journal=[[Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America]] |volume=104 |issue=18 |pages=7582–7587 |date=2007-05-01 |orig-year=2007-04-06, 2007-02-14, 2006-12-09 |pmid=17416679 |doi=10.1073/pnas.0610941104 |pmc=1849867}}</ref><ref name="Ryan2008">{{Cite book |author-last=Ryan |author-first=Jeffrey R. |title=Pandemic Influenza: Emergency Planning and Community Preparedness |chapter=Chapter 6.3.3. Response and Containment: Lessons from the 1918 Pandemic Can Help Communities Today |date=2008-08-01 |publisher=[[CRC Press]] |isbn=978-1-4200-6088-1 |location= |pages=123–133 [133] |language=en |url=https://books.google.com/books?id=t13C_eWhOX4C&pg=PA133 |access-date=2020-03-29 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200329073524/https://books.google.com/books?id=t13C_eWhOX4C&pg=PA133&redir_esc=y |archive-date=2020-03-29}}</ref> Ipinatuloy ng lungsod ang naplanong parada at pagtitipon ng higit sa 200,000 katao sa tatlong kasunod na araw, okupadong okupado noon ang 31 ospital ng lungsod. Sa isang linggo, 4500 ang namatay.<ref name="Davis_20180921"/><ref>{{Cite journal |title=Influenza in 1918: Recollections of the Epidemic in Philadelphia |author-first=Isaac |author-last=Starr |author-link=Isaac Starr |journal=[[Annals of Internal Medicine]] |date=1976-10-01 |volume=85 |issue=4 |pages=516–518 |doi=10.7326/0003-4819-85-4-516 |language=en |pmid=788585}}</ref> Ipinatupad ang mga hakbang
Ipinakita na binawas ng pagsasara ng mga paaralan ng [[Morbidity|pagkamatay]] sa [[Influenza A virus subtype H2N2|Trangkasong Asyano]] nang 90% noong 1957–58 siklab,<ref>{{cite journal|vauthors=Chin TD, Foley JF, Doto IL, Gravelle CR, Weston J|year=1960|title=Morbidity and mortality characteristics of Asian strain influenza|url=|journal=Public Health Reports|volume=75|issue=2|pages=148–58|doi=10.2307/4590751|pmid=19316351|pmc=1929395|jstor=4590751}}</ref> at hanggang 50% sa pagkontrol ng influenza sa Estados Unidos, 2004–2008.<ref>{{cite journal|vauthors=Wheeler CC, Erhart LM, Jehn ML|year=2010|title=Effect of school closure on the incidence of influenza among school -age children in Arizona|url=|journal=Public Health Reports|volume=125|issue=6|pages=851–859|doi=10.1177/003335491012500612|pmid=21121230|pmc=2966666}}</ref> Katulad nito, iniugnay ang mga sapilitang pagsasara ng mga paaralan at iba pang hakbang
Noong [[2009 flu pandemic in the United Kingdom|siklab ng trangkasong baboy ng 2009 sa UK]], sa isang artikulong pinamagatang "''Closure of schools during an influenza pandemic''" ("Pagsasara ng mga paaralan tuwing pandemya ng influenza") na inilathala sa ''[[The Lancet|Lancet Infectious Diseases]]'', inindorso ng pangkat ng epidemiologo ang pagsasara ng mga paaralan upang gambalain ang daloy ng impeksyon, pabagalan ang higit pang pagkalat at bumili ng panahon upang manaliksik at bumuo ng bakuna.<ref name="Wardrop2009">{{Cite news|last=Wardrop|first=Murray|url=https://www.telegraph.co.uk/news/health/swine-flu/5874683/Swine-flu-schools-should-close-to-halt-spread-of-virus-ministers-told.html|title=Swine flu: schools should close to halt spread of virus, ministers told|date=21 July 2009|work=The Telegraph|access-date=17 March 2020|url-status=live|language=en-GB|issn=0307-1235|url-access=subscription}}</ref> Matapos pag-aralan ng mga pandemya ng influenza kabilang ang [[Spanish flu|pandemya ng trangkaso ng 1918]], ang [[Influenza A virus subtype H2N2|pandemya ng influenza ng 1957]] at ang [[1968 flu pandemic|pandemya ng influenza ng 1968]], nag-ulat sila tungkol sa epekto ng pagsasara ng mga paaralan sa ekonomiya at nagtatrabaho, lalo na dahil sa malaking bahagdan ng doktora at babaeng nars, kung kanino kalahati ay may batang wala pang 16 taong gulang. Tiningnan din nila ang dinamika ng pagkalat ng influenza sa Pransya tuwing mga Pransesang holiday ng paaralan at itinala na bumaba ang mga kaso ng trangkaso noong nagsara ang mga paaralan at bumalik noong muli silang nagbukas. Itinala nila na noong nagwelga ang mga guro sa Israel noong panahon ng trangkaso ng 1999–2000, bumaba ang pagpapatingin sa doktor at ang bilang ng impeksyon sa palahingahan nang higit pa sa ikalima at higit pa sa dalawang ikalima ayon sa pagkabanggit.<ref name="Reuters2009">{{Cite news|last=|first=|url=https://www.reuters.com/article/us-flu-schools-idUSTRE56J4OO20090720|title=Closing schools won't stop pandemics: study|date=20 July 2009|publisher=Reuters|access-date=17 March 2020|url-status=live|editor-last=Walsh|editor-first=Eric|language=en}}</ref>
=== SARS 2003 ===
Noong [[2002–2004 SARS outbreak|siklab ng SARS ng 2003]], dinagdagan ang mga hakbang ng pandaigdigang pagdidistansya tulad ng pagbabawal ng malaking pagtitipon, pagsasara ng mga paaralan at teatro, at mga iba pang pampublikong lugar ang mga hakbang ng pampublikong kalusugan tulad ng paghahanap at pagbubukod ng apektadong tao, pagkukuwarentenas sa kanilang nakisalamuha, at hakbang sa pagkokontrol ng impeksyon. Isinama ito sa pagpapasuot ng mask sa mga ilang tao.<ref name="Bell2004">{{Cite journal |author-last=Bell |author-first=David M. |date=November 2004 |title=Public Health Interventions and SARS Spread, 2003 |journal=[[Emerging Infectious Diseases]] |volume=10 |issue=11 |pages=1900–1906 |doi=10.3201/eid1011.040729 |issn=1080-6040 |pmc=3329045 |pmid=15550198}}</ref> Noong panahong ito sa Canada, ginamit ang "kuwarentenas pangkomunidad" upang mabawasan ang pagkalat ng sakit na may katamtamang tagumpay.<ref name=Bondy>{{cite journal |title=Quantifying the impact of community quarantine on SARS transmission in Ontario: estimation of secondary case count difference and number needed to quarantine |author-last1=Bondy |author-first1=Susan J. |author-last2=Russell |author-first2=Margaret L. |author-last3=Laflèche |author-first3=Julie M. L. |author-last4=Rea |author-first4=Elizabeth |date=2009-12-24 |pmid=20034405 |doi=10.1186/1471-2458-9-488 |pmc=2808319 |volume=9 |journal=[[BMC Public Health]] |page=488 |issue=1}}</ref>
===Pandemya ng coronavirus ng 2019–2020===
{{main|Pandemya ng coronavirus ng 2019–20}}
[[File:Katapult importance social distancing.gif|thumb|upright=1.6|Mga paimbabaw na naghahambing ng pagkalat ng impeksyon, at bilang ng namatay dahil nasobrahan ang kapasidad ng mga ospital, kapag "karaniwan" ang mga pakikisalamuha (kaliwa, 200 ang malayang nakakikilos) at "nadistansya" (kanan, 25 ang malayang nakakikilos).<br/>Luntian = Mga malulusog, di-nahawahanPula = Mga nahawa<br />Bughaw = Mga gumaling<br />Itim = Mga namatay]]
Noong [[2019–2020 coronavirus pandemic|pandemya ng coronavirus ng 2019–2020]], binigyang-diin ang panlipunang pagdidistansya at kaugnay na hakbang ng iilang pamahalaan bilang alternatibo sa ipinatupad na kuwarentenas ng mga lugar na naapektuhan nang malubha. Ayon sa pagsubaybay ng [[UNESCO]], higit sa 100 bansa ang nagpatupad ng [[Impact of the 2019–2020 coronavirus pandemic on education|pagsasara ng paaralan sa buong bansa bilang tugon sa COVID-19]], na nakaapekto sa higit sa kalahting pandaigdigang populasyon ng estudyante.<ref name=":0">{{Cite web |title=COVID-19 Educational Disruption and Response |date=2020-03-04 |website=[[UNESCO]] |language=en |url=https://en.unesco.org/themes/education-emergencies/coronavirus-school-closures |access-date=2020-03-23 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200329110914/https://en.unesco.org/themes/education-emergencies/coronavirus-school-closures |archive-date=2020-03-29}}</ref> Sa Reyno Unido, ipinayo ng gobyerno sa publiko ang pag-iiwas sa pampublikong lugar, at kusang-loob na nagsara ang mga sinehan at teatro upang hikayatin ang mensahe ng gobyerno.<ref>{{Cite news |title=Most UK cinemas shut after virus advice |language=en-GB |date=2020-03-17 |work=[[BBC News]] |url=https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-51925490 |access-date=2020-03-21 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200323161040/https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-51925490 |archive-date=2020-03-23}}</ref>
Tumanggi ang iilang tinedyer at batang adulto sa kusang-loob na pagsunod sa mga hakbang ng pagdidistansya. Sa [[Belhika]], iniulat ng midya na dinaluhan ang isang [[rave|''rave'']] ng hindi bababa sa 300 bago ito pinawatak-watak ng mga lokal na awtoridad. Sa [[Pransiya|Pransya]], pinagmumulta ng hanggang US$150 ang mga tinedyer na nagpapasyalan. Isinara ang mga dalampasigan sa [[Florida]] at [[Alabama]] upang watakin ang mga nagpaparti sa bakasyon sa tagsibol.<ref>{{cite news |url=https://www.wthr.com/article/parents-police-struggle-social-distance-young-coronavirus-outbreak |title=Parents, police struggle to social distance the young in coronavirus outbreak |date=2020-03-20}}</ref> Winatak-watak ang mga kasal sa New Jersay at ipinataw ang ''curfew'' ng alas-8 ng gabi sa [[Newark, New Jersey|Newark]]. Ang New York, New Jersey, Connecticut at Pennsylvania ang mga unang estado na nakatibay ng magkakatugmang patakaran sa pagdidistansya na nagsara ng mga di-esensyal na negosyo at naghigpit sa mga malaking pagtitipon. Pinalawig ang mga tagubiling manganlong sa lugar sa [[California]] sa buong estado noong 19 Marso. Sa parehong araw dineklara ng [[Texas]] ang sakuna sa publiko at nagpataw ng mga paghihigpit sa buong estado.<ref>{{cite news |title=Uh-Oh Moment Finally Hits States Slow to Adopt Social Distancing |date=2020-03-20 |author-first1=Elise |author-last1=Young |author-first2=David R. |author-last2=Baker |work=[[Bloomberg News]] |publisher=[[Bloomberg L.P.]] |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2020-03-20/uh-oh-moment-finally-hits-states-slow-to-adopt-social-distancing |access-date=2020-03-29 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200323063706/https://www.bloomberg.com/news/articles/2020-03-20/uh-oh-moment-finally-hits-states-slow-to-adopt-social-distancing |archive-date=2020-03-23}}</ref>
== Teoretikal na batayan ==
Line 88 ⟶ 100:
== Tingnan din ==
* [[Hand washing|Paghuhugas ng kamay]]
* [[Isolation (health care)|Pagbubukod (kalusugan)]]
| |||