Gitnang Luzon: Pagkakaiba sa mga binago

Content deleted Content added
Ivan P. Clarin (usapan | ambag)
JWilz12345 (usapan | ambag)
Pinalawig hango sa enwiki (di pa tapos ang pagpapalawig)
Linya 1:
{{Use mdy dates|date=Marso 2020}}
{{Infobox Philippine region
{{Infobox settlement
|name = Rehiyong III<br />Gitnang Luzon
<!-- Basic info -->
|map_file = Ph_locator_region_3.png
|official_name = Gitnang Luzon
|center = [[Lungsod ng San Fernando]], [[Pampanga]]
|populationother_name = 8,204,742Rehiyong III
|settlement_type = [[Mga rehiyon ng Pilipinas|Rehiyon]]
|density_km2 = 382.1
 
|area_km2 = 21,470.30
<!-- Skyline -->
|provinces = 7
|citiesimage_skyline = 13{{Photomontage
| photo1a = Our Lady of Mt. Carmel Parish - left side view (Paseo Del Congreso, Malolos, Bulacan; 2017-03-14).jpg {{!}} Simbahan ng Barasoain sa Bulacan
|municipalities = 118
| photo2a = Mount Pinatubo 20081229 02.jpg{{!}} Bundok Pinatubo sa Zambales
|barangays = 3,102
| photo2b =Gabaldon,Nueva Ecijajf9335 09.JPG{{!}} Parte ng Sierra Madre sa Nueva Ecija
|districts = 20
| photo3a = Angeles Heritage District.jpg{{!}} Pamanang Distrito sa Pampanga
|languages = [[Wikang Kapampangan|Kapangpangan]], [[Wikang Tagalog|Tagalog]], [[Wikang Ilokano|Ilokano]], [[Wikang Sambal|Sambal]] atbp
| photo3b = CapasNationalShrinejf4224 13.JPG{{!}} Pambansang Dambana ng Capas sa Tarlac
| photo4a = IJVMtSamatNationalShrine3.jpg{{!}} Pambansang Dambana ng Bundok Samat sa Bataan
| size = 260
| position = center
| spacing = 2
| color = transparent
| border = 0
| foot_montage = ''Paikot sa kanan mula sa itaas:'' [[Simbahan ng Barasoain]] sa [[Malolos]], [[Bulacan]]; bahagi ng [[Sierra Madre (Pilipinas)|Sierra Madre]] malapit sa [[Gabaldon]], [[Nueva Ecija]]; [[Pambansang Dambana ng Capas]] sa [[Tarlac]]; [[Pambansang Dambana ng Bundok Samat]] sa [[Bataan]]; ''Heritage District'' ng [[Angeles]] sa [[Pampanga]]; [[Bundok Pinatubo]] sa [[Zambales]]
}}
|image_alt =
|image_caption =
 
<!-- images and maps -->
Ang rehiyon ng '''Gitnang Luzon''' ay binubuo ng pinakamalaking kapatagan sa [[Pilipinas]] at ang gumagawa ng halos lahat ng suplay ng [[bigas]] sa bansa. Kaya ito ay binansagang ''Rice Bowl of the Philippines''. Ang mga lalawigan bumubuo dito ay ang [[Aurora]], [[Bataan]], [[Bulacan]], [[Nueva Ecija]], [[Pampanga]], [[Tarlac]] at ang [[Zambales]].
|image_flag =
|flag_size = 120x80px
|image_seal =
|seal_size = 100x80px
|image_map = {{PH wikidata|image_map}}
|map_caption = Kinaroroonan sa Philippines
 
<!-- Motto -->
== Pagkakahating Pampolitika ==
|nickname = Bangan ng Bigas ng Pilipinas<ref name="Climate Change, Justice and Sustainability"/>
|motto =
 
<!-- Location -->
|coordinates = {{coord|region:PH|format=dms|display=inline,title}}
|subdivision_type = Bansa
|subdivision_name = {{PHL}}
|subdivision_type1 = [[Mga kapuluan ng Pilipinas|Pangkat ng pulo]]
|subdivision_name1 = [[Luzon]]
 
<!-- Smaller parts (e.g. boroughs of a city) and seat of government -->
|seat_type = Sentrong panrehiyon
|seat = [[San Fernando, Pampanga|San Fernando {{small|(Pampanga)}}]]<ref name="regionalcenter">{{cite web | url=http://region3.dilg.gov.ph/index.php/about/key-officials/50-about-dilg-r-3/379-dilg-region-3-profile | title=DILG Region 3 - Regional Management | publisher=Department of the Interior and Local Government | accessdate=May 29, 2016}}</ref>
 
<!-- Smaller parts (e.g. boroughs of a city) and largest City -->
|city = [[San Jose del Monte]]
 
<!-- Politics -->
|leader_title =
|leader_name =
 
<!-- Area -->
|area_total_km2 = {{PH wikidata|area}}
|area_footnotes =
 
<!-- Population -->
|population_as_of = {{PH wikidata|population_as_of}}
|population_total = {{PH wikidata|population_total}}
|population_footnotes = {{PH census|2015<ref name="2015pop">{{cite web | url=https://www.psa.gov.ph/sites/default/files/attachments/hsd/pressrelease/R03.xlsx | title=Highlights of the Philippine Population 2015 Census of Population (Region 3) | publisher=Philippine Statistics Authority | accessdate=Mayo 29, 2016}}</ref>}}
|population_density_km2 = auto
 
<!-- General information -->
|timezone = [[Pamantayang oras ng Pilipinas|PST]]
|utc_offset = +8
|iso_code = PH-03
 
<!-- Others -->
|blank_name_sec1 = [[Mga lalawigan ng Pilipinas|Mga lalawigan]]
|blank_info_sec1 = {{Collapsible list
| titlestyle = font-weight:normal;text-align:left;background-color:WhiteSmoke;
| title = 7
| [[Aurora (lalawigan)|Aurora]]
| [[Bataan]]
| [[Bulacan]]
| [[Nueva Ecija]]
| [[Pampanga]]
| [[Tarlac]]
| [[Zambales]]
}}
|blank1_name_sec1 = [[Mga lungsod ng Pilipinas|Malayang mga lungsod]]
|blank1_info_sec1 = {{Collapsible list
| titlestyle = font-weight:normal;text-align:left;background-color:WhiteSmoke;
| title = 2
| [[Angeles]]
| [[Olongapo]]
}}
|blank2_name_sec1 = [[Mga bayan ng Pilipinas|Mga bayan]]
|blank2_info_sec1 = 116
|blank3_name_sec1 = [[Barangay|Mga barangay]]
|blank3_info_sec1 = 3,102
|blank4_name_sec1 = [[Kapulungan ng mga Kinatawan ng Pilipinas|Mga distritong oambatas]]
|blank4_info_sec1 = 20
| demographics_type1 = Talatuntunan ng Kaunlarang Pantao
| demographics1_title1 = [[Talatuntunan ng Kaunlarang Pantao|HDI]] (2018)
| demographics1_info1 = 0.726<ref name="GlobalDataLab">{{Cite web|url=https://hdi.globaldatalab.org/areadata/shdi/|title=Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab|website=hdi.globaldatalab.org|access-date=Marso 13, 2020}}</ref><br/>{{color|#0c0|high}} · [[Talaan ng mga lalawigan ng Pilipinas ayon sa Talatuntunan ng Kaunlarang Pantao|Pang-apat]]
|blank_name_sec2 = [[Mga wika sa Pilipinas|Mga wika]]
|blank_info_sec2 = {{hlist | item-style=white-space:nowrap; | [[Wikang Kapampangan|Kapangpangan]] | [[Wikang Pangasinan|Pangasinan]] | [[Wikang Tagalog|Tagalog]] | [[Wikang Sambal|Sambal]] | [[Wikang Iloko|Iloko]] | [[Wikang Ingles sa Pilipinas|Ingles]] | ''iba pa'' }}
 
|website =
}}
 
Ang '''Gitnang Luzon''' ({{lang-pam|Kalibudtarang Luzon}}, {{lang-pag|Pegley na Luzon}}, {{lang-ilo|Tengnga a Luzon}}, {{lang-en|Central Luzon}}), itinalagang '''Rehiyong III''', ay isang [[Mga rehiyon ng Pilipinas|administratibong rehiyon]] sa [[Pilipinas]], pangunahing naglilingkod upang ibuo ang pitong mga lalawigan ng malawak na gitnang mga kapatagan ng pulo ng [[Luzon]] (ang pinakamalaking pulo), para sa layuning pampangasiwaan. Taglay ng rehiyon ang pinakamalaking [[kapatagan]] sa bansa at gumagawa ng halos lahat ng suplay ng [[bigas]] sa bansa, kaya binansagan itong "Bangan ng Bigas ng Pilipinas" ("''Rice Granary of the Philippines''").<ref name="Climate Change, Justice and Sustainability">{{Cite book|url=https://books.google.com.ph/books?id=epsmm-bhnqcC|title=Climate Change, Justice and Sustainability: Linking Climate and Development Policy|last=Edenhofer|first=Ottmar|last2=Wallacher|first2=Johannes|last3=Lotze-Campen|first3=Hermann|last4=Reder|first4=Michael|last5=Knopf|first5=Brigitte|last6=Müller|first6=Johannes|date=Hunyo 25, 2012|publisher=Springer Science & Business Media|isbn=9789400745407|page=206|language=en|ref=Climate Change, Justice and Sustainability}}</ref> Ang mga lalawigang bumubuo rito ay: [[Aurora (lalawigan)|Aurora]], [[Bataan]], [[Bulacan]], [[Nueva Ecija]], [[Pampanga]], [[Tarlac]] at [[Zambales]].<ref>{{cite web|title=Central Luzon, Region III, Philippines|url=http://flagspot.net/flags/ph-iii.html|publisher=flagspot.net}}</ref>
 
== Etimolohiya ==
Ang kasalukuyang pangalan ng rehiyon tumutukoy sa lokasyon nito sa malaking pulo ng Luzon. Nagmula ang termino sa mga Amerikanong mananakop kasunod ng pagkatalo ng Unang Republika ng Pilipinas. May mga panukala para palitan sa "''rehiyon ng Luzones''" ang pangalan ng rehiyon. Ang ipinapanukalang pangalan ay isang pagtukoy sa dating pangalan ng pulo ng Luzon – [[Luções]] – na ginamit paglaon upang matukoy sa gitnang lugar ng pulo na umaabot mula Pagasinan sa hilaga hanggang Pampanga sa timog. Ang salitang Luções ay literal na nagngangahulugang Luzones.<ref>http://opinion.inquirer.net/95645/change-name-will-good-philippines</ref><ref>http://news.abs-cbn.com/news/06/13/17/should-the-philippines-be-renamed-historian-weighs-in</ref>
 
==Paglalarawan==
Matatagpuan ang rehiyon ng Gitnang Luzon sa hilaga ng [[Maynila]], ang pambansang kabisera. Kahangga nito ay mga rehiyon ng [[Ilocos]] at [[Lambak ng Cagayan]] sa hilaga; [[Kalakhang Maynila|Pambansang Punong Rehiyon]], [[Calabarzon]] at mga katubigan ng [[Look ng Maynila]] sa timog; [[Dagat Timog Tsina]] (o [[Dagat Kanlurang Pilipinas]]) sa kanluran; at ang [[Dagat Pilipinas]] sa silangan.<ref>{{cite web|title=Region III, Central Luzon, Geographical Location|url=http://www.evis.net.ph/subregions/subregion3.htm|publisher=evis.net.ph}}</ref> Sa kasaysayan, kalinangan, at heograpiya, ang [[Pangasinan]] ay isang mahalagang bahagi ng rehiyon, ngunit ginawang pampolitika na bahagi ng rehiyon ng [[Ilocos]] ni [[Pangulo ng Pilipinas|Pangulong]] [[Ferdinand Marcos]] noong Hunyo 22, 1973.<ref>{{cite web|url = http://www.lawphil.net/statutes/presdecs/pd1973/pd_224_1973.html| title = Presidential Decree № 224| accessdate = Nobyembre 5, 2016}}</ref>
 
Ang Gitnang Luzon ay nag-aani ng pinakamaraming bigas sa buong bansa. Inihahatid at iniluluwas ang labis na bigas sa ibang mga rehiyon ng Pilipinas.
 
Ang lungsod ng [[San Fernando, Pampanga|San Fernando]], na panlalawigang kabisera ng Pampanga, ay itinalagang sentro panrehiyon. Inilipat ang lalawigan ng [[Aurora (lalawigan)|Aurora]] sa rehiyon mula sa [[Timog Katagalugan|Rehiyong IV]] sa pamamagitan ng ''Kautusang Tagapagpaganap Blg. 103'' noong Mayo 2002.<ref name="NSCBGovPH-EO103">{{cite web|title=Executive Order No. 103; Dividing Region IV into Region IV-A and Region IV-B, Transferring the Province of Aurora to Region III and for Other Purposes|url=http://www.nscb.gov.ph/activestats/psgc/articles/intro_EO103.asp|website=[[Philippine Statistics Authority]]|accessdate=March 29, 2016|date=May 17, 2002|quote=SECTION 4. The Province of Aurora is hereby transferred to and shall form part of Region III.|archive-url=https://web.archive.org/web/20160518123918/http://www.nscb.gov.ph/activestats/psgc/articles/intro_EO103.asp|archive-date=May 18, 2016|url-status=dead}}</ref>
 
==Demograpiya==
{{Philippine Census | title= Senso ng populasyon ng<br>Gitnang Luzon
| 1980=
| 1990= 6338590
| 2000= 8204742
| 2007= 9720982
| 2010= 10137737
| 2015= 11218177
| footnote= Pinagmulan: [[Pangasiwaan ng Estadistika ng Pilipinas|PSA]]<ref name=NSO>{{cite web|url=https://www.census.gov.ph/sites/default/files/attachments/hsd/pressrelease/Population%20and%20Annual%20Growth%20Rates%20for%20The%20Philippines%20and%20Its%20Regions%2C%20Provinces%2C%20and%20Highly%20Urbanized%20Cities%20Based%20on%201990%2C%202000%2C%20and%202010%20Censuses.pdf |title=Population and Annual Growth Rates for The Philippines and Its Regions, Provinces, and Highly Urbanized Cities |work=2010 Census and Housing Population |publisher=Philippine Statistics Authority |accessdate=August 9, 2013 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130928012059/http://www.census.gov.ph/sites/default/files/attachments/hsd/pressrelease/Population%20and%20Annual%20Growth%20Rates%20for%20The%20Philippines%20and%20Its%20Regions%2C%20Provinces%2C%20and%20Highly%20Urbanized%20Cities%20Based%20on%201990%2C%202000%2C%20and%202010%20Censuses.pdf |archivedate=September 28, 2013 }}</ref>{{PH census|2015}}
|align=none
}}
 
===Mga wika===
Ang katutubong mga wika ng Gitnang Luzon ay:
* [[Wikang Kapampangan|Kapampangan]], sinasalita sa kabuoan ng Pampanga at katimugang Tarlac, gayon din sa timog-silangang Zambales, hilagang-silangang Bataan, kanlurang Bulacan, at timog-kanlurang Nueva Ecija.
* [[Wikang Pangasinan|Pangasinan]], sinaslita sa hilagang Tarlac, hilagang-silangang Zambales, at hilagang-kanlurang Nueva Ecija.
* [[Wikang Tagalog|Tagalog]], sinasalita sa Bulacan, Pampanga, Tarlac, Nueva Ecija, Aurora, Bataan, and Zambales. Ito ang rehiyonal na [[lingua franca]].
* [[Wikang Iloko|Iloko]], sinasalita sa hilagang Nueva Ecija at sa ilang bahagi ng Tarlac, Zambales, at Aurora.
* [[Mga wikang Sambaliko|Sambal]], ginagamit ng karamihan sa Zambales at sa ilang nakakalat na mga pook sa Bataan at Pampanga.
 
===Relihiyon===
Walumpu't porsyento ng populasyon ng Gitnang Luzon ay [[Simbahang Katolika sa Pilipinas|Katoliko]]. Ang iba pang mga relihiyon na kumakatawan ay mga Protestante (kasama ang mga Evangelical), [[Islam]], [[Iglesia Ni Cristo]], at katutubong mga relihiyon tulad ng [[Anitismo]]. Mayroon din ibang mga denominasyon tulad ng Jesus Is Lord, Pentecostal Missionary Church of Christ, Ang Dating Daan, Jesus Miracle Crusade, [[Nagkakaisang Metodistang Simbahan]] at iba pa.
 
== Mga pagkakahating administratibo ==
[[Talaksan:Ph central luzon.png|thumb|Mapang Pampolitika ng Gitnang Luzon]]
Ang Gitnang Luzon ay binubuo ng 7 [[Mga lalawigan ng Pilipinas|mga lalawigan]], 2 ''mataas na urbanisadong'' [[Mga lungsod ng Pilipinas|mga lungsod]], 12 ''nakapaloob'' na mga lungsod, 116 [[Mga bayan ng Pilipinas|mga bayan]], at 3,102 mga barangay.<ref name="NSCB">{{cite web|title=List of Regions|url=http://www.nscb.gov.ph/activestats/psgc/listreg.asp|publisher=National Statistical Coordination Board|accessdate=Enero 9, 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20081013150956/http://www.nscb.gov.ph/activestats/psgc/listreg.asp|archive-date=Oktubre 13, 2008|url-status=dead}}</ref>
 
{| class="wikitable"
|- bgcolor=#cccccc
Line 108 ⟶ 233:
* [[Lungsod ng Angeles]]
* [[Lungsod ng Mabalacat]], [[Pampanga]]
 
==Tingnan din==
* [[Mga super rehiyon ng Pilipinas]]
* [[Himagsikang Pilipino]]
 
== Talasanggunian ==
{{reflist|30em}}
 
== Mga Kawing Panlabas ==
{{Commons category|Central Luzon}}
* Central Luzon [http://www.centralluzon.com/ Local Business Directory]
{{wikivoyage|Central Luzon}}
* [http://eksite.com/ eK! - electronic Kabalen: a Kapampangan journal of ideas]
* [http://www.centralluzon.com Central Luzon Local Search]
* [http://www.ops.gov.ph/records/eo_561.htm Executive Order No. 561: FORMATION OF THE "SUPER" REGIONS AND MANDATE OF THE SUPERREGIONAL DEVELOPMENT CHAMPIONS]
* [http://www.gov.ph/superregions/NLAQ1.pdf North Luzon Super Region: Potentials]
* [http://www.gov.ph/superregions/NLAQ2.pdf North Luzon Super Region: Projects]
* [https://web.archive.org/web/20160518123918/http://www.nscb.gov.ph/activestats/psgc/articles/intro_EO103.asp Executive Order No. 103]
 
{{Geographic location
| Centre = [[Pampanga]]/[[Angeles]]
| North = [[Tarlac]]
| West = [[Zambales]]
| East = [[Nueva Ecija]]
| South = [[Look ng Manila]]
| Southwest = [[Bataan]]
| Southeast = [[Bulacan]]
}}
<!--{{Central Luzon}}-->
{{Rehiyon ng Pilipinas}}
{{Luzon lateral}}
 
[[Kategorya:PilipinasGitnang Luzon| ]]
[[Kategorya:Rehiyon ng Pilipinas]]