Pandemya ng COVID-19 sa Pilipinas: Pagkakaiba sa mga binago

Content deleted Content added
Darwgon0801 (usapan | ambag)
Tatak: Binago sa mobile Pagbabago sa web gamit mobile
Tagasalinero (usapan | ambag)
Inihalintulad sa bersyong Ingles (Hindi pa tapos ang pagsasalinwika).
Linya 61:
Nagsimulang magpagawa ang mga karagdagang pasilidad ng mga pagsubok pangkumpirma. Noong Marso 20, nagsimulang magpapagsubok ang apat na pasilidad, alalaong baga'y Sentrong Medikal ng Timugang Pilipinas sa Lungsod ng Davao, Pang-alaalang Sentrong Medikal Vicente Sotto sa Lungsod ng Cebu, Ospital at Sentrong Medikal ng Baguio sa Benguet, at Ospital ng San Lazaro sa Maynila na nagpalawig sa nasimulan ng RITM.<ref name=howcovidtesting>{{cite news |last1=Modesto |first1=Catherine |title=How COVID-19 testing is conducted in PH |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/20/coronavirus-testing-in-philippines.html |accessdate=March 20, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 20, 2020}}</ref> Nagsimulang tumakbo ang mga ibang pasilidad sa mga sumunod na araw.
 
Noong Marso 25, pinirmapinirmahan ng Pangulo ang [[Bayanihan to Heal as One Act|''Bayanihan to Heal as One Act'']] ("Batas ng Bayanihan upang Gumaling bilang Isa"), na nagbigay sa kanya ng mga karagdagang kapangyarihan upang pangasiwain ng siklab.<ref>{{cite news|last=Tomacruz|first=Sofia|url=https://www.rappler.com/nation/255718-duterte-signs-law-granting-special-powers-coronavirus-outbreak|title=Duterte signs law granting himself special powers to address coronavirus outbreak|date=March 25, 2020|work=Rappler|accessdate=March 25, 2020|url-status=live}}</ref><ref name="Duterte signs">{{cite news|last=Aguilar|first=Krissy|url=https://newsinfo.inquirer.net/1247988/duterte-signs-law-granting-him-special-powers-vs-covid-19|title=Duterte signs law on special powers vs COVID-19|date=March 25, 2020|work=Inquirer|access-date=March 25, 2020|url-status=live}}</ref>
 
==Kaso==
Linya 143:
 
=== Ayon sa demograpiko ===
Ang pinakamatandaang tao na gumaling sa COVID-19 sa Pilipinas (noong pagsapit ng MarasoMarso 31) ay iniulat na isang 83 taong gulang babae mula sa [[Santa Rosa, Laguna]],<ref>{{cite news|last1=Garcia|first1=Maria Angelica|title=83-yr-old lola is oldest to recover from COVID-19 in Philippines|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/regions/732100/83-yr-old-lola-is-oldest-to-recover-from-covid-19-in-philippines/story/?just_in|accessdate=March 31, 2020|work=GMA News Online|date=March 31, 2020}}</ref> habang ang pinakabatang pasyente na namatay dahil sa mga kumplikasyon mula sa sakit (noong pagsapit ng Abril 14) ay isang 29 araw na gulang na sanggol mula sa lalawigan ng Batangas.<ref>{{Cite news|url=https://www.philstar.com/headlines/2020/04/14/2007299/29-day-old-baby-philippines-youngest-covid-19-fatality|title=29-day-old baby is Philippines' youngest COVID-19 fatality|date=April 14, 2020|work=[[Philippine Star]]|access-date=April 15, 2020}}</ref>
 
Noong pagsapit ng Abril 17, iniulat ng DOH na mayroong 766 tauhan sa healthcare na nahawaan ng COVID-19, tatluhang pagtaas mula sa pahayagan ng nakaraang linggo. Sa mga kasong ito, 339 doktor at 242 nars ang nagpositibo. Sa mga 339 nahawang doktor, 22 ang namatay na dahil sa sakit na ito.<ref>{{Cite news|url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/4/17/over-700-health-workers-infected.html|title=Over 700 healthcare workers, including 339 doctors, have contracted COVID-19, DOH says|date=April 17, 2020|work=[[CNN Philippines]]|access-date=April 17, 2020|language=en}}</ref>
 
== Epekto ==
=== Economy ===
[[File:Manila Supermarket Vendors with Acetate Full Face Shields COVID-19 2.jpg|thumb|Isang tindera sa palengke na nagsusuot ng [[face shield|kalasag-mukha]] na gawa sa [[cellulose acetate]], Marso 25]]
Noong Marso 9, 2020, nabawasan ang indeks ng [[Pamilihang Sapi ng Pilipinas]] (PSE) ng 457.77 puntos o 6.76%, [[Black Monday (2020)|ang kanyang pinakamatarik na bagsak]] mula noong [[financial crisis of 2007–08|krisis sa pananalapi ng 2007–08]].<ref>{{cite news |last1=Dumlao-Abadilla |first1=Doris |title=PH stocks see worst bloodbath in 12 years |url=https://business.inquirer.net/292148/ph-stocks-see-worst-bloodbath-in-12-years |accessdate=March 11, 2020 |work=Philippine Daily Inquirer |date=March 9, 2020}}</ref> Sa susunod na araw, [[Stock market crash|bumagsak pa lalo]] ang mga kabahagi patungo sa {{Philippine peso|5,957.35|link=yes}} (US$117.54), na umabot sa ibaba ng antas 6,000 sukatan at pumasok sa teritoryo ng [[bear market|merkado bahista]]. Pinakaapektado ang mga industriya ng pagmimina at langis na bumagsak ng 9.05%, kasunod ng mga [[Holding company|kumpanyang naghahawak]] na bumagsak ng 6.93%. Nanawagan ang [[trading curb|mekanismong ''circuit breaker'']] ng PSE sa ikalawang pagkakataon mula noong kanyang pagpapakilala noong 2008, kaya napatigil ang kalakalan nang 15 minuto.<ref>{{cite news |last1=Lopez |first1=Melissa |title=Local stocks plunge below 6,000 mark as COVID-19 now called a pandemic |url=https://cnnphilippines.com/business/2020/3/12/Local-stocks-below-6000-coronavirus.html?fbclid=IwAR1yoqJJUWZgSOZNCpG2kvcO1WZ-PWG6m6azJm-8eSEevdx1awNR3u9XilA |accessdate=March 12, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 12, 2020}}</ref>
 
Binago ng [[Pambansang Pangasiwaan sa Kabuhayan at Pagpapaunlad (Pilipinas)|Pambansang Pangasiwaan sa Kabuhayan at Pagpapaunlad]] (NEDA) ang kanyang palagay ng paglagong ekonomiko para sa Pilipinas sa 2020 mula 6.5% hanggang 7.5% paglago ng [[Kabuuan ng Gawang Katutubo|kabuuan ng gawang katutubo]] (GDP) na inilista noong huling bahagi ng 2019 patungo sa 5.5% hanggang 6.5% paglago ng GDP, kasunod ng pandemya. Sinipi ng NEDA ang pagbaba sa mga pagluluwas ng serbisyo, lalo na ang turismo. Binawasan din ng [[Moody's Analytics]] ang kanilang palagay ng paglago ng GDP para sa bansa, mula 5.9% sa 2019 patungo sa 4.9% kasunod ng pandemya.<ref>{{cite news |last1=Noble |first1=Luz Wendy |title=Economic growth may fall below 5% this year |url=https://www.bworldonline.com/economic-growth-may-fall-below-5-this-year/ |accessdate=March 14, 2020 |work=BusinessWorld |date=March 13, 2020}}</ref>
 
Ipinagpaliban ang pag-''file'' ng ''income tax return'' sa Mayo 15 mula sa Abril 15 ng [[Bureau of Internal Revenue (Philippines)|Kawanihan ng Rentas Internas]].<ref>{{cite news |title=BIR moves tax filing deadline to May 15 due to COVID-19 |url=https://news.abs-cbn.com/business/03/19/20/bir-moves-tax-filing-deadline-to-may-15-due-to-covid-19 |accessdate=March 19, 2020 |work=ABS-CBN News |date=March 19, 2020}}</ref>
 
Tinataya nina [[Benjamin Diokno]], Gobernador ng [[Bangko Sentral ng Pilipinas]] (BSP) at [[Ernesto Pernia]], Direktor-Heneral ng NEDA, na marahil papasok ang [[ekonomiya ng Pilipinas]] sa isang [[resesyon]] sa 2020 dahil sa epekto ng pandemya. Sinabi ni Diokno na, kahit malamang na lalago ang unang sangkapat ng 3% dahil naganap lang ang [[2020 Luzon enhanced community quarantine|''enhanced community quarantine'' sa buong Luzon]] malapit sa huli ng sangkapat, malamang na mararanasan ang mga pag-iikli sa paglalagong ekonomiko sa ikalawang at ikatlong sangkapat. Gayunpaman, tinataya ng BSP na maaaring bumaba ang antas ng [[Inplasyon (presyo)|implasyon]] patungo sa 2.4% sa Marso mula sa 2.6% sa Pebrero at 2.9% sa Enero dahil sa pagbaba ng [[price of oil|presyo ng langis]] mula $85 patungo sa $30 bawat bariles bilang resulta ng pandemya.<ref>{{cite news |last1=Noble |first1=Luz Wendy |last2=Laforga |first2=Beatrice |title=PHL may go into recession — Diokno |url=https://www.bworldonline.com/phl-may-go-into-recession-diokno/ |accessdate=March 30, 2020 |work=BusinessWorld |date=March 30, 2020}}</ref>
 
==== Empleo ====
Tinataya ng [[Trade Union Congress of the Philippines|Katipunan ng Manggagawang Pilipino]] (TUCP) na maaaring mawalan ng trabaho ang halos 7,000 katao sa unang kalahati ng 2020 dahil sa pandemya. Sumunod ito sa pasya ng [[Philippine Airlines]] na magbawas ng 300 manggagawa dahil sa mga pagkaluging dala ng pandemya.<ref>{{cite news|title=Labor group warns 7,000 workers may lose jobs due to coronavirus pandemic|url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/3/1/coronavirus-job-losses-layoffs.html|accessdate=March 2, 2020|work=CNN Philippines|date=March 1, 2020}}</ref> Tinalikuran ng [[Philippines AirAsia]] ang kanilang plano na magdebu sa PSE sa loob ng 2020 at nagpasya na magpokus sa pagpapalawig ng kanilang laokal na operasyon pagkatapos ng pagbabawal ng pamahalaan sa Tsina at Timog Korea na nagsapanganib sa 30% ng kanilang rentas.<ref>{{cite news|last1=Camus|first1=Miguel|title=COVID-19 crisis puts AirAsia IPO plan on hold|url=https://business.inquirer.net/291622/covid-19-crisis-puts-airasia-ipo-plan-on-hold|accessdate=March 2, 2020|work=Philippine Daily Inquirer|date=March 2, 2020}}</ref> Nagkasundo ang mga empleyado ng [[Cebu Pacific]], ang pinakamalaking ''airline'' ng bansa, sa bawas sa sahod na nagkakahalaga ng 10% upang maiwasan ang mga pagbabawas-tao.<ref>{{cite news|title=Cebu Pacific managers take pay cut to avoid COVID 19 layoffs|url=https://news.abs-cbn.com/business/03/09/20/cebu-pacific-managers-take-pay-cut-to-avoid-covid-19-layoffs|accessdate=March 9, 2020|work=ABS-CBN News|date=March 9, 2020}}</ref> Gayunpaman, kalaunan ay nagbawas ang Cebu Pacific ng higit sa 150 tauhang ''cabin crew'' malapit sa huling bahagi ng unang sangkapat noong nagpatupad ang mas mararaming bansa at lalawigan sa Pilipinas ng paghihigpit sa pagbibiyahe na nakaapekto sa kanilang mga paglilipad.<ref>{{cite news|last1=Lopez|first1=Melissa|title=Cebu Pacific lays off over 150 cabin crew amid COVID-19 travel restrictions|url=https://cnnphilippines.com/business/2020/3/16/Cebu-Pacific-layoffs.html?fbclid=IwAR2Hra5Ke9DzEK9wWwTnob02MuHAzj-qQAyr8hJh8eol3cuWJlhCifInISw|accessdate=March 29, 2020|work=CNN Philippines|date=March 16, 2020}}</ref>
 
Tinataya ng mga ekonomista mula sa [[Pamantasang Ateneo de Manila]] na 57% ng lakas-paggawa ng bansa ay maaaring lumikas sa loob ng unang sangkapat ng 2020. Binubuo ito ng 15 milyong manggagawa sa Luzon na natanggal sa trabaho dahil sa ''enhanced community quarantine'', halos apat na milyon sa kanila ay nakabase sa Kalakhang Maynila, pati na rin ang tinatayang 4.3 milyong manggagawa sa [[Visayas]] at 4.3 milyon sa [[Mindanao]] na natanggal sa trabaho dahil sa mga restriksyon ng kuwarentenas.<ref>{{cite news|last1=Valencia|first1=Czeriza|title=Luzon-wide ECQ displaced 15 million workers, Ateneo study shows|url=https://www.philstar.com/business/2020/04/05/2005488/luzon-wide-ecq-displaced-15-million-workers-ateneo-study-shows|accessdate=April 6, 2020|work=The Philippine Star|date=April 5, 2020}}</ref>
 
== Pagtugon ==
Line 162 ⟶ 178:
==== Mga pambansang hakbang ====
[[File:Pres Duterte IATF-EID COVID19 meeting March 12.jpg|thumb|Pinamumunuan ni Pangulong [[Rodrigo Duterte]] ang isang pagpupulong ng [[Inter-Agency Task Force on Emerging Infectious Diseases|''Inter-Agency Task Force Emerging Infectious Diseases'']] (IATF-EID) sa [[Palasyo ng Malakanyang|Palasyo ng Malacañang]] noong Marso 12.]]
Kasunod ng kumpirmasyon ng unang lokal na transmisyon noong Marso 7, itinaas ng DOH ang kanyangkanilang alerto sa ''Code Red Sub-Level 1''.<ref>{{cite web|url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/7/coronavirus-philippines-local-transmission.html|title='Code Red': Philippines confirms 2 cases of local coronavirus transmission|first=Eimor|last=Santos|publisher=CNN Philippines|website=cnnphilippines.com|date=March 7, 2020|access-date=March 9, 2020}}</ref> Inirekumenda ni Kalihim ng Kalusugan [[Francisco Duque]] at Senador Bong Go, tagapangulo ng Komite ng Senado sa Kalusugan at Demograpiya, kay Pangulong Rodrigo Duterte na magdeklara ng pampublikong emerhensya ng kalusugan sa bansa ,<ref>{{cite news |last1=Cordero |first1=Ted |title=DOH recommends declaration of public health emergency after COVID-19 local transmission |url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/728715/doh-recommends-declaration-of-public-health-emergency-after-covid-19-local-transmission/story/ |accessdate=March 7, 2020 |work=GMA News Online |date=March 7, 2020}}</ref> na magpapahintulot sa mga lokal na pamahalaan na gamitin ang kanilang pondo sa lokal na pangangasiwa ng pagtugon ng sakuna.<ref>{{cite news |title=Bong Go to recommend to Duterte declaration of state of public health emergency |url=https://newsinfo.inquirer.net/1238163/bong-go-to-recommend-to-duterte-declaration-of-state-of-public-health-emergency |accessdate=March 7, 2020 |work=Philippine Daily Inquirer |date=March 7, 2020}}</ref> Naisyu ni Pangulong Duterte ang Proklamasyon Blg. 922 noong Marso 9, na pormal na nagdeklara ng pampublikong emerhensya sa kalusugan.<ref name="phe"/>
 
Inilabas ang [[Kagawaran ng Kalakalan at Industriya (Pilipinas)|Kagawaran ng Kalakalan at Industriya]] noong Marso 9 ng direktiba na nag-uutos sa mga nagtitingi na payagan lamang ang pagbebenta ng dalawang bote ng bawat uri ng des-impektante sa bawat tao bilang hakbang laban sa pag-iimbak. Kasuwato ng deklarasyon ng pampublikong emerhensya, ipinataw ng kagawaran ang isang 60-araw na pag-''freeze'' ng presyo sa mga pangunahing kalakal.<ref>{{cite news |last1=Santos |first1=Eimor |title=DTI order: Sell only two bottles of alcohol, disinfectants per person |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/12/coronavirus-alcohol-disinfectants-2-bottles-per-person-philippines.html |accessdate=March 12, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 12, 2020}}</ref>
 
Noong Marso 16, pinirmapinirmahan ng pangulo ang Proklamasyon Blg. 929 na nagdeklara ng estado ng kalamidad sa buong bansa sa loob ng anim na buwan, na nagbibigay-bisa sa mga sumusunod:<ref>{{Cite news|last=|first=|url=https://www.officialgazette.gov.ph/2020/03/16/proclamation-no-929-s-2020/|title=Proclamation No. 929 s. 2020 Declaring a State of Calamity Throughout the Philippines due to Corona Virus Disease 2019|date=March 17, 2020|publisher=Official Gazette GOV.PH|access-date=March 17, 2020|url-status=live}}</ref>
 
* pagkontrol ng mga presyo ng mga pangunahing pangangailangan at kalakal,
Line 174 ⟶ 190:
* baong pampanganib para sa mga pampublikong manggagawang pangkalusugan at tauhan ng gobyerno sa mga larangan ng agham at teknolohiya.<ref>{{Cite news|last=|first=|url=https://www.officialgazette.gov.ph/laginghanda/dagling-paliwanag-ano-ang-state-of-calamity/|title=Dagling Paliwanag: Ano ang State of Calamity?|publisher=Official Gazette GOV.PH|access-date=March 17, 2020|url-status=live}}</ref>
 
Inanunsyo ng [[Philippine Health Insurance Corporation|Korporasyon ng Segurong Pangkalusugan ng Pilipinas]] (PhilHealth) na magbibigay sila ng [[advance payment|paunang kabayaran]] na nagkakahalaga ng {{Philippine peso|30-bilyon|link=no}} ($581-milyon) sa kanyangkanilang mga akreditadong pagamutan para matamo ng mga tagapangalaga ng kalusugan ang kinakailangang [[liquid capital|likidong puhunan]] upang magtugon nang mabisa sa krisis. Pinahupa rin ng PhilHealth ang iilan sa kanilang mga patakaran sa kanyangkanilang mga miyembro; iniurong niya ang 45-araw na saklaw ng patakaran sa pagkaospital habang inpinagpaliban ang mga takdang-panahon ng pagbabayad hanggang sa katapusan ng Abril at panahon ng paghahabol mula 60 araw patungo sa di-bababa sa 120 araw. Gayundin, inanunsyo ng PhilHealth ng mga PUI na nakakuwarentenas sa kanyangkanilang mga akreditadong pasilidad ay may karapatang tumanggap ng {{Philippine peso|14,000}} ($270) na pakete ng kalusugan, habang ang mga nagpositibo sa COVID-19 ay may karapatang tumanggap ng {{Philippine peso|32,000}} ($580) na pakete ng benepisyaryo.<ref>{{cite news |title=PhilHealth to release ₱30-B to hospitals amid fight vs. COVID-19 |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/18/PhilHealth-to-release-30-billion-advance-payment-IRM-COVID.html |accessdate=March 18, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 18, 2020}}</ref>
 
Noong Marso 23, pinirmahan ni Pangulong Duterte ang Kautusang Administratibo Blg. 26, na nagkakaloob sa mga opisyal at empleyado ng gobyerno sa ''front line'' ng pang-araw-araw na sahod pampeligro na {{Philippine peso|500}} ($9.87).<ref>{{cite news |last1=Merez |first1=Arianne |title=Duterte grants COVID-19 hazard pay to gov't frontliners during lockdown |url=https://news.abs-cbn.com/news/03/23/20/duterte-grants-covid-19-hazard-pay-to-govt-frontliners-during-lockdown |accessdate=April 6, 2020 |work=ABS-CBN News |date=March 23, 2020}}</ref> Noong Abril 6, pinirmahana ang Kautusang Administratibo Blg. 28, na nagkakaloob ng pagbayad ng espeyal na baon pampeligro bilang karagdagan sa kanilang sahod pampeligro. Ayon sa kautusan, ang lahat ng mga pampublikong manggagawang pangkalusugan na nag-aalaga ng mga pasyente, PUM, at PUI ukol sa COVID-19 ay makatatangagp ng sangkapat ng kanilang ''basic pay'' sa pinakasukdulan.<ref>{{cite news |last1=Merez |first1=Arianne |title=Public health frontliners get extra risk pay under Duterte order |url=https://news.abs-cbn.com/news/04/06/20/public-health-frontliners-get-extra-risk-pay-under-duterte-order |accessdate=April 6, 2020 |work=ABS-CBN News |date=April 6, 2020}}</ref>
 
Inanunsyo ng [[Kagawaran ng Paggawa at Empleyo (Pilipinas)|Kagawaran ng Paggawa at Empleo]] na magsisimula sila ng programa ng ayudang pera na nagkakahalaga ng {{Philippine peso|2 bilyon}} ($39 million) para sa manggagawa sa pormal at impormal na sektor sa buong bansa an apektado sa mga kuwarentenas na ipinataw ng pamahalaan. Noong pagsapit ng Marso 31, iniulat ng kagawaran na di-kukulangin sa 25,428 manggagawa sa pormal na sektor at 5,220 sa impormal na sektor ay nabigyan ng ayudang pera ng tig-{{Philippine peso|5,000}} ($98).<ref>{{cite news |title=Cash aid for workers: Labor dept secures funding to start program |url=https://news.abs-cbn.com/business/04/01/20/philippines-coronavirus-labor-secures-p2-billion-to-start-cash-aid-for-workers |accessdate=April 1, 2020 |work=ABS-CBN News |date=April 1, 2020}}</ref>
 
==== Mga lockdown ====