Ikatlong Republika ng Pilipinas: Pagkakaiba sa mga binago

Content deleted Content added
JWilz12345 (usapan | ambag)
JWilz12345 (usapan | ambag)
No edit summary
Linya 1:
{{Kasaysayan ng Pilipinas}}
Ang '''Ikatlong Republika ng Pilipinas''' ay tumutukoy sa kasaysayan at pamahalaan ng [[Pilipinas]] mula Hulyo 4, 1946 hanggang Setyembre 21, 1972. Ito ay ang pinakamatagal na republika sa kasulukuyan, na tumagal ng 26 na taon, tagal na hindi pa narating ng kasalukuyang republika – ang ikalimang republika na 20 taon pa lamang ngayon. Nagsimula ito sa isang masayang seremonya sa [[Liwasang Rizal|Luneta]] at natapos sa isang malungkot na pangyayari, na ang patagong pagdedeklara ng [[Batas Militar sa Pilipinas|Batas Militar]]. Sa lahat ng naging republika noon, ito lamang ay masasabing malaya sapagkat ito ay opisyal na kinilala ng maraming bansa. Bagamat ang unang republika ni [[Emilio Aguinaldo]] ay masasabing malaya sa ibang aspeto, ito'y hindi kinilala ng ibang bansa at gaya na rin ng kay [[Jose P. Laurel]] (ang ikalawang republika) na binuo at kinilala lamang ng [[alyansang Axis]] ([[Hapon]], [[Alemanya]], at [[Italy]]) habang hindi kinilala ng mga ibang bansa.
 
Line 6 ⟶ 7:
 
===Manuel Roxas (1946–1948)===
[[Talaksan:Manuel A Roxas.jpg|150px|right]]
Bago pa man din siyang maging unang pangulo ng Ikatlong Republika, si '''[[Manuel Roxas]]''' ang naging huling pangulo ng Commonwealth. Isang estadista ng [[Capiz]] (sa lungsod na ipinangalan sa kanya nang siya ay mamatay, ang [[Roxas, Capiz|Lungsod ng Roxas]]), si Roxas ang nagsimulang magtayo ng ekonomiya ng isang bansang winasak ng digmaan. Kaniyang ipinatupad ang ibang pangunahing mga prayoridad ng kaniyang administrasyon gaya ng: ang industrialisasyon ng Pilipinas, ang pagpapatagal ng malapit na kooperasyon at ispesyal na relasyon sa Estados Unidos (dahilan kung bakit sa panahon niya'y isang pampublikong kaalaman na siya'y isang "Pro-American"), ang pagpapanatili ng batas at kaayusan at ang pagpasa sa kongreso ng batas na magbibigay sa magsasaka ng 70% ng kabuuang kinitang ani (30% lamang sa panginoong maylupa). Ngunit noong gabi ng Abril 16, 1948, si Roxas ay namatay sa isang atake sa puso sa Clark Field, Pampanga matapos magbigay ng talumpati sa mga sundalong Amerikano at tagasuportang Pilipino.
 
Line 17 ⟶ 19:
 
===Elpidio Quirino (1948–1953)===
[[Talaksan:Presidentelpidioquirino.jpg|150px|right]]
Ang pangalawang pangulo ng Pilipinas sa administrasyon ni Roxas na si '''[[Elpidio Quirino]]''' ang siyang pumalit matapos ang kaniyang pagpanaw. Siya ang unang [[Ilocos|Ilokano]]ng pangulo na nagtapos sa 4 na taong termino ni Roxas at nanalo sa [[Pangkalahatang halalan sa Pilipinas, 1949|halalan noong 1949]]. Sa kaniyang administrasyon, pinakamalaki niyang pinagtuunan ng pansin ang pagpapatuloy ng pagbabago at rehabilitasyon ng ekonomiya & ang pagpapanumbalik ng tiwala at kooperasyon ng marami sa pamahalaan. Kinaharap ng kaniyang administrasyon ang isang malubhang banta ng kilusang komunistang [[Hukbalahap]] (Hukbo ng Bayan laban sa Hapon), isang pulang komunista. Pinasimulan niya ang kampanya laban sa mga Huk, at bilang pangulo, nagawa niya ang mga sumusunod na karaniwang ipinapatungkol sa kaniya. Una, ang paglikha ng PACSA (''President's Action Committee on Social Amelioration''), na layuning tulungan ang masa mula sa pagbagsak ng ekonomiya. Pangalawa, ang paglikha ng ACCFA (''Agricultural Credit Cooperative Financing Administration'') para tulungan ang magsasaka na magamit ng pautang na may mababang interes mula sa pamahalaan. At panghuli, ang pagtayo ng mga bangkong rural at ''Labor Management Advisory Board'', isang pampangulong lupong tagapayo. Ang administrasyon niya ay nagtagumpay sa pakikipagugnayan sa ibang bansa. Kasama nang kaniyang pagka-estadista, kaniyang napahanga ang ilang mga [[pinuno ng estado]] at banyagang mga diplomatic corp at sa kaniyang opisyal na biyahe sa labas ng bansa, siya ang sugo ng mabuting pakikisama at pakikipagkaibigan. Namatay siya sa atake sa puso noong Pebrero 29, 1956 sa gulang na 66.
 
Line 28 ⟶ 31:
 
===Ramon Magsaysay (1953–1957)===
[[Talaksan:Ramon F Magsaysay.jpg|150px|right]]
Si '''[[Ramon Magsaysay]]''' ang kalihim ng [[Kagawaran ng Tanggulang Pambansa (Pilipinas)|Tanggulang Pambansa]] sa ilalim ng administrasyong Quirino. Kaniyang iniligtas ang demokrasya sa Pilipinas. Ito ang kaniyang pinakamahalagang nagawa. Pinigil niya ang paghihimagsik ng Huk o ng komunista. Sumuko sa kaniya si [[Luis Taruc]], ang Supremo ng Huk o ang pinakamataas na lider ng komunista. Kaya si Magsaysay ay tinawag na "Tagapagligtas ng Demokrasya" na naging sanhi ng kaniyang pagiging tanyag. Ilan sa kaniyang mga nakamit ay ang mga sumusunod: Ang pagpapabuti ng pamantayan ng pamumuhay sa pamamagitan ng paggawa ng mga sistemang patubig, tulay, balon at kalsada; pagsasakatuparan ng paggamit ng [[Barong Tagalog]] sa mga opisyal at sosyal na gawain na dati ay itinuturing na damit ng mahirap, pagtatatag ng SEATO ([[Southeast Asia Treaty Organization]]), isang panrehiyon na politiko-militar na agregasyon, noong Setyembre 18, 1954; negosasyon sa Hapon ukol sa kasunduan ng [[bayad-pinsala sa digmaan]] kung saan ay huling nilagdaan sa [[Maynila]] (ang bansang Hapon ay magbabayad ng bayad-pinsala sa digmaan nagkakahalaga ng $300,000,000 sa loob ng 25 taon) at ang [[Kasunduang San Francisco]], kung saan opisyal na nagpawakas sa bansang Hapon at Pilipinas mula sa estado ng digmaan. Siya ang "pinakamamahal" na Pangulo ng Pilipinas dahil ibinalik niya ang tiwala ng marami sa pamahalaan. Subalit nagwakas ito nang mamatay siya dahil sa [[Pagbagsak ng Cebu Douglas C-47 ng 1957|isang pagbagsak ng eroplano]] na bumangga sa [[Bundok Manunggal]] malapit sa [[Balamban]], [[Cebu]] noong Marso 17, 1957.
 
Line 40 ⟶ 44:
 
===Carlos Garcia (1957–1961)===
[[Talaksan:Carlos P Garcia.jpg|150px|right]]
Ang araw matapos ang malungkot na pagpanaw ni Magsaysay, ang pangalawang pangulong si '''[[Carlos P. Garcia]]''' ang siyang umupo bilang ikaapat na pangulo ng Ikatlong Republika. Tinapos niya ang huling termino ni Magsaysay at nanalo bilang pangulo pagkatapos. Ang pangalawang pangulo niyang si Diosdado Macapagal ng [[Partido Liberal (Pilipinas)|Partido Liberal]] at siyang naging unang pagkakataon na may magkaibang partidong pangulo at pangalawang pangulo. Gayunpaman, nakamit niya ang mga sumusunod: ang pagpapatupad ng patakarang "[[Pilipino Muna]]" (''First Filipino Policy'') para mataguyod at maprotektahan ang produktong Pilipino; ang pagpapalaganap ng [[Kultura ng Pilipinas|kulturang Pilipino]] sa pamamagitan ng mabuting pakikisama ng [[Bayanihan Philippine National Folk Dance Company|Bayanihan Dance Troupe]] sa ibang bansa; pagrespeto sa [[karapatang pantao]] at pagpapanatili ng malayang halalan; ang paggawa ng Komisyong Sentenaryo ng Dr. Jose P. Rizal at ang pagtataguyod ng pandaigdigang kapayapaan at pagkakasundo sa pamamagitan ng opisyal na mga pagbisita. Habang nasa kapangyarihan, ang pamahalaan ni Garcia ay nakipag-usap sa mga pinuno ng bansang Amerika upang mailipat sa kontrol ng Pilipinas ang hindi na ginagamit na mga base militar ng Amerika. Sa kalaunan ay naging labis ang pagiging maka-Pilipino ni Garcia at ang pagsira sa kanya ay pinasimulan sa mga pahayagan, sa himpapawid sa tulong ng [[Pangunahing Ahensiya ng Kaalaman|CIA]] samantalang pinaboran naman ng mga Amerikano si Diosdado Macapagal upang manalo sa [[Pangkalahatang halalan sa Pilipinas, 1961|halalan noong 1961]]. Bukod sa kaniyang mga nagawa bilang makabansang politiko, si Garcia ay kilala rin na makata sa kaniyang diyalektong Bisaya. Namatay siya sa atake sa puso noong Hulyo 14, 1971 sa edad na 75.
 
Line 52 ⟶ 57:
 
===Diosdado Macapagal (1961–1965)===
[[Talaksan:Diosdado Macapagal photo.jpg|150px|right]]
Kahit siya ay kilala bilang "batang dukha" mula sa [[Lubao]], si '''[[Diosdado Macapagal]]''' ay isang bar topnotcher, isang respetadong abogado at manunulat at epektibong manunulat. Kaniyang pinangako ang "Bagong Panahon" ("''New Era''") sa bansang Pilipinas sa pamamagitan ng mga sumusunod: paggamit ng pambansang wika ([[Wikang Filipino|Filipino]]) sa mga [[pasaporte]], [[selyo]], palatandaang trapiko, pangalan ng mga [[bagyo]], diplomang pampaaralan at iba pang mga katibayang diplomatiko; paglipat ng [[Araw ng Kalayaan]] ng Pilipinas sa Hunyo 12 mula Hulyo 4; paghahain ng opisyal na pag-aari ng Pilipinas sa [[Sabah]] noong Hulyo 22, 1962; ang pagkakalikha ng samahang [[Mapilindo]] ([[Malaysia]], Pilipinas, [[Indonesya]]) na isang pagkakaisang pang-ekonomiya at ang pagpasa sa kongreso ng [[Kodigo sa Reporma ng Lupang Agrikultural (Pilipinas)|Agricultural Land Reform Code]] noong 1963. Humalili rin siya bilang pangulo ng [[Kumbensiyong Konstitusyonal ng Pilipinas ng 1970|Kumbensiyong Konstitusyonal noong 1971]] para sa pagpapabago ng saligang batas. Namatay siya sa atake sa puso, pulmonya at sakit sa bato sa Ospital ng Makati noong Abril 21, 1997 makaraan ang isang taon, ang kaniyang anak na si [[Gloria Macapagal-Arroyo]] ay ipinroklamang ikaapat na pangulo ng Ikalimang Republika ng Pilipinas dahil sa [[Ikalawang Rebolusyon sa EDSA|EDSA II]].
 
Line 64 ⟶ 70:
 
===Ferdinand Marcos (1965–1972)===
[[Talaksan:Ferdinand-Marcos-speech.jpg|150px|right]]
Si '''[[Ferdinand Marcos]]''' ay isang [[Pangulo ng Senado]] mula pa noong 1963 at matagal na panahon siyang naging kasapi ng Partido Liberal. Hiningi niya ang nominasyon ng partido bilang kandidato sa pagkapangulo noong 1965, ngunit ang kasalukuyang pangulo na si Diosdado Macapagal ang pinili ng partido. Tumiwalag si Marcos sa Partido Liberal at lumipat siya sa [[Partido Nacionalista]], kung saan nakuha niya ang kanilang nominasyon. Nanalo siya at si [[Fernando Lopez]], ang kandidato ng Partido Nacionalista sa pagka-pangalawang pangulo, laban kay Macapagal at [[Gerardo Roxas]] sa isang ''landslide victory'' na dala-dala ang islogan na "''This nation can be great again''." Sa kaniyang paglilingkod bilang pangulo sa unang termino, siya ang pinakamaraming nagawang kalsada, tulay, paaralan, gusali ng pamahalaan, sistemang patubig (kasabay ng pagpapakilala ng "''Miracle Rice''"), at marami sa mga ito ay nananatiling nakatayo pa gaya ng [[Tulay ng San Juanico]] sa pagitan ng [[Samar (pulo)|Samar]] at [[Pulo ng Leyte|Leyte]]; ang [[Pan-Philippine Highway]] mula [[Laoag]] hanggang [[Lungsod ng Zamboanga]]; ang [[Sentrong Pangkultura ng Pilipinas]], [[Sentrong Pangkumbensiyong Pandaigdig ng Pilipinas]], [[Tanghalang Francisco Balagtas|Tanghalan ng Katutubong Sining]] at ang [[Sentrong Pampelikula ng Maynila]]; at pati na rin ang pag-aayos ng [[Pambansang Daambakal ng Pilipinas]] (PNR). Dagdag pa rito ang pinansyal at teknikal na pagtulong sa mga magsasaka, ang epektibong pangongolekta ng buwis, ang malawakang pagpapataboy sa mga mamumuslit, organisadong krimen at ang komunistang [[Bagong Hukbong Bayan]] at ang matagumpay na pagdaos ng Manila Summit Conference noong Oktubre 24–25 na dinaluhan ng maraming mga pinuno ng estado. Kaakibat dito at dahil na rin sa dami ng kaniyang mga nakamit noong unang termino niya, siya'y naging pangulo muli sa ikalawang pagkakataon, iyon ang unang pagkakataon sa Pilipinas na mahalal muli ang isang pangulo, at dahil doon, siya'y natala bilang pangulo na may pinakamahabang taon na pinaglingkuran. Ngunit, sa kabila ng kaniyang magandang unang termino, dumanas ng malubhang krisis na pang-ekonomiya ang Pilipinas dahil sa na rin pagtaas ng presyo ng langis sa pandaigdigang pamilihan. Ang pagtaas ng presyo ng langis ang naging sanhi upang tumaas ang presyo ng pangunahing bilihin at maraming Pilipino ang nawalan ng trabaho. Ang ''floating peso'' ay patuloy na bumababa laban sa dolyar. Ang kaniyang pangalawang termino ay napuno ng graft at korupsiyon sa pamahalaan; ang paglayo pa lalo ng mahirap at mayaman na naging dahilan ng paglaganap ng maraming krimen, kaguluhan at pagbabanta ng komunista. Sa kaniyang konsensiya, ang mga pagbabantang ito sa seguridad at katatagan ng bansa ay namataan ni Marcos na ito'y mapagtuunan ng isang hakbang na makakapagpabago ng lahat. Para kay Marcos, ang tanging paraan para mapanumbalik ang tiwala ng marami sa pamahalaan ay ang pagdedeklara ng [[batas militar]]. Katulong nito, sinabing ang pagligtas ng estado ay ang kaniyang dahilan, si Marcos ay nagpahayag ng [[Proklamasyon Blg. 1081]] noong Setyembre 21, 1972, at nalagay ang buong Pilipinas [[Batas Militar sa Pilipinas|sa ilalim ng batas militar]], na siyang pumatay sa demokrasya at sa Ikatlong Republika ng Pilipinas.