Lupalop: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
GinawaSaHapon (usapan | ambag) m →Sakop |
GinawaSaHapon (usapan | ambag) m Hangganan. Wala pang sanggunian. |
||
Linya 18:
Bilang pambuo ng kultura, lumalagpas sa kalapagang kontinental ang saklaw ng isang kontinente at sinasama ang mga mga nabasag na bahagi nito (mikrokontinente) at isla sa karagatan. Kung susundin naman ito, mapapabilang din ang islang bansa ng Islandiya sa Europa at ang Madagascar naman sa Aprika. Kung ipipilit ang pinakatugatog ng konseptong ito, mapapabilang ang mga isla at kapuluang bansa sa platong kontinental ng Awstralya sa isang malakontinenteng (''quasi-continent'') tinatawag na Osiyanya (''Oceania''). Sa gayon, nahahati ang kalupaan ng Daigdig sa mga kontinente o malakontinente.<ref>{{harvp|Lewis & Wigen, ''The Myth of Continents''|1997|page=40|ps=: "The joining of Australia with various Pacific islands to form the quasi continent of Oceania ... (''Ang pagsasama ng Awstralya at iba't ibang mga isla sa Pasipiko para mabuo ang malakontinente ng Osiyanya ...'')"}}</ref>
=== Hangganan ===
Di ganong kahigpit ang pamantayan para sa kung ano ang "magkakahiwalay at magkakaibang kalupaan" na maituturing na kontinente sa hindi, dahil na rin sa kasaysayan. Sa pitong kinikilalang kontinente ng karamihan, tanging ang mga kontinente lang ng Antartika at Awstralya ang mga napapaligiran ng katubigan at nakahiwalay nang buo sa iba pang mga kontinente. Karamihan sa mga ito ay di eksaktong magkakahiwalay at magkakaiba kundi ''pwede na'' ("''more or less distinct continents"''). Magkakonekta ang Asya at Aprika sa [[Agusan ng Suez]], samantalang konektado naman ang dalawang Amerika ng [[Dalahikan ng Panama]]. Sa dalawang nabanggit na halimbawa, hindi sila ''eksaktong'' pinaghihiwalay ng kung anuman (parehong gawang-tao, mababaw, at makitid ang mga Agusan ng Suez at [[Agusan ng Panama|Panama]], kaya hindi ito itinuturing na nagpapahiwalay). Masyadong maliit ang mga dalahikang ito kumpara sa mga gahiganteng lupain na pinagdudugtong nila.
Sa modelo ng pitong kontinente, itinuturing ang dalawang Amerika bilang mga magkakahiwalay na kontinente. Gayunpaman, maaari ring ituring silang iisa - ang kontinente ng Amerika o ang Kaamerikahan. Ang ganitong pananaw ay laganap sa [[Estados Unidos]] hanggang noong [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]], at nananatili pa ring sikat ito sa ilang bahagi sa Asya na sumusunod sa anim na kontinenteng modelo. Ganito pa rin ang pananaw ng mga bansa sa [[Amerikang Latino]], [[Espanya]], [[Portugal]], [[Pransiya]], [[Italya]], [[Alemanya]], [[Gresya]], at [[Hungary|Unggaro]], kung saan itinuturo sa mga paaralan nito na may iisa lang na Amerika.
Samantala, tinatanggal kadalasan sa usapan ang pamantayan ng pagkakahiwa-hiwalay kung hahatiin ang magkarugtong na kontinente ng Eurasya sa dalawa - ang mga kontinente ng Asya at Europa. Kung pag-uusapan ang pisikal na heograpiya, itinuturing na tangway lamang ang Europa at [[Timog Asya]] ng kalupaang Eurasya. Gayunpaman, madalas itinuturing na kontinente ang Europa dahil sa kabuuang lawak ng lupang maikukumpara sa ibang kontinente: 10,180,000 kilometro kuwadrado (3,930,000 milya kuwadrado). Kalahati lang sa sukat na iyon ang kabuuang lawak ng Timog Asya, kaya madalas itong itinuturing na subkontinente. Sa modelo ng anim na kontinente, may iisang kontinente ng Eurasya lamang. Isa itong alternatibong pagtingin na ginagamit sa larangan ng heolohiya at heograpiya. May ilang naniniwala na ang pananaw ng magkahiwalay na Europa at Asya ay isang iniwan na bakas ng [[Eurosentrismo]]: "''kung titingnan ang pagkakaiba-iba sa pisikal, kultura, at kasaysayan, maikukumpara ang Tsina at India sa kabuuan ng kalupaan ng Europa, di sa iisang bansang Europeo.'' [...] ''"'' Gayunpaman, dahil na rin sa mga kadahilanang pangkultura at pangkasaysayan, madalas na hinihiwalay ang dalawa.
Kung mahigpit ang pamantayan na ang kontinente ay isa dapat na "magkakahiwalay at magkakaiba," mabubuo ang iisang kontinente ng Apro-Eurasya mula sa pinagsamang mga kontinente ng Aprika, Asya, at Europa. Kung isasama rin ang iisang Kaamerikahan, magkakaroon lamang ng apat na kontinente: Apro-Eurasya, Antartika, Awstralya, at Kaamerikahan,.
Noong mas mababa pa ang taas ng katubigan noong kasagsagan ng [[Panahon ng Yelo]] ng [[Pleistoseno]], mas marami ang nakalabas na bahagi ng kalupaan at gumagawa ng mga tulay na lupa. Noong panahong iyon, magkakakonekta at hiwalay rin sa iba ang kontinente ng Awstralya (binubuo ng Awstralya at Bagong Ginea). Magkakonekta rin ang mga kontinente ng Apro-Eurasya at Kaamerikahan sa tulong ng tulay na lupa ng Bering. Konektado rin ang iba pang mga isla noong panahon na iyon tulad ng [[Pilipinas]] at [[Gran Britanya]] sa pangunahing kalupaan ng mga kontinente. Noon din panahong iyon, may tatlo lamang na kontinenteng magkakahiwalay at magkakaiba: ang kontinente ng Apro-Eurasya-Amerika, Antartika, at Awstralya-Bagong Ginea.
== Sanggunian ==
<references responsive="" />
| |||