Salaping fiat: Pagkakaiba sa mga binago

Content deleted Content added
Tagasalinero (usapan | ambag)
Inilikha batay sa pahinang en:Fiat money
 
Tagasalinero (usapan | ambag)
Inihalintulad sa enwiki (Hindi pa tapos ang pagsasalinwika).
Linya 3:
[[Talaksan:Yuan_dynasty_banknote_with_its_printing_plate_1287.jpg|thumb|Ang papel de-bangko ng [[dinastiyang Yuan]] ay isang medyibal na uri ng perang fiat. ]]
 
Ang '''perang fiat''' ay anumang [[pera]] na tinatanggap ng isang [[pamahalaan]] sa pagbabayad ng [[buwis]] o [[utang]], ngunit hindi nakakabit sa o suportado ng ginto at iba pang mga mahahalagang bagay (walang [[Gold standard|pamantayang ginto]] ang mga fiat na [[Money systems|sistema ng pera]]). Walang makabuluhang [[Intrinsic value (numismatics)|likas na halaga]] ({{Lang|en|intrinsic value}}) o [[Use value|halaga sa paggamit]] ({{Lang|en|use value}}) ang perang fiat (likas na pakinabang, di-gaya ng katad ng baka o beaver). Nakukuha ang halaga ng perang fiat para sa malawakang paggamit sa merkado at gobyerno; sumasang-ayon lamang ang mga partidong nakikipagpalitan sa relatibong halaga nito sa oras na iyon.<ref>{{Cite journal|last=Goldberg|first=Dror|date=2005|title=Famous Myths of "Fiat Money"|jstor=3839155|journal=Journal of Money, Credit and Banking|volume=37|issue=5|pages=957–967|doi=10.1353/mcb.2005.0052|language=en|trans-title=Mga Sikat na Katha-katha ng "Perang Fiat"}}</ref> Isa itong modernong alternatibo sa [[commodity money|perang kalakal]] at [[representative money|perang representatibo]]. Kumakatawan ang perang representatibo, di-gaya sa fiat, sa pag-angkin sa isang kalakal (na maaaring tubusin sa lalong malawakan o hindi).<ref name=mankiw /><ref name="Walsh 2003">{{cite book|last=Walsh|first=Carl E.|title=Monetary Theory and Policy|publisher=The MIT Press|year=2003|isbn=978-0-262-23231-9|url-access=registration|url=https://archive.org/details/monetarytheorypo0000wals|language=en|trans-title=Teorya at Patakaran ng Pera}}</ref>
 
Unang ginamit ang perang fiat na [[banknote|papel de-bangko]] na inilabas ng pamahalaan noong ika-11 dantaon sa [[Tsina]].<ref name="Bernholz">{{cite book|author=Peter Bernholz|title=Monetary Regimes and Inflation: History, Economic and Political Relationships|year=2003|publisher=Edward Elgar Publishing|isbn=978-1-84376-155-6|page=53|language=en|trans-title=Mga Rehimeng Pananalapi at Implasyon: Mga Relasyon sa Kasaysayan, Ekonomika, at Politika}}</ref> Nagsimulang mangibabaw ang perang fiat noong ika-20 dantaon. Mula noong desisyon ni [[Richard Nixon|Pangulong Nixon]] na [[Nixon shock|ipaghiwalay ang dolyar ng Amerika mula sa ginto]] noong 1971, ginagamit ang isang sistema ng pambansang perang fiat sa buong mundo.
 
Ang perang fiat ay maaaring maging:
* Anumang pera na idineklara ng isang pamahalaan na [[salaping umiiral]] ({{Lang|en|legal tender}}).<ref>{{cite book|title=Money and Investments|author=Montgomery Rollins|year=1917|publisher=George Routledge & Sons|url=https://books.google.com/books?id=GqRlvgAACAAJ&q=Money+and+Investments+Montgomery+Rollins|quote=Fiat Money. Money which a government declares shall be accepted as legal tender at its face value;|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161227060423/https://books.google.co.uk/books?id=GqRlvgAACAAJ&dq=Money+and+Investments+Montgomery+Rollins&hl=en&sa=X&redir_esc=y|archive-date=Disyembre 27, 2016|df=mdy-all|isbn=9781358416323|trans-title=Pera at Pamumuhunan|language=en}}</ref>
* Pera na inisyu ng estado na hindi mapapalitan sa [[bangko sentral]] patungo sa anupaman ni nakapirmi sa halaga man sa konteksto ng anumang makatuwirang pamantayan.<ref name="keynesp7">{{cite book|title=A Treatise on Money|author=John Maynard Keynes|volume=1|page=7|chapter=1. The Classification of Money|orig-year=1930|year=1965|quote=Ang "Perang Fiat" ay Perang Representatibo (o makasagisag) (iyon ay, anuman mula sa likas na halaga ng materyal na sangkap na ipinaghiwalay mula sa halagang panlabas ng pera nito) – ngayon ay karaniwang gawa sa papel maliban sa mga maliliit na denominasyon&nbsp;– na inilikha at inisyu ng Estado, ngunit hindi mapapalitan ayon sa batas sa anuman maliban sa iyon mismo, at wala itong nakapirming halaga sa konteksto ng isang makatuwirang pamantayan. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)|publisher=Macmillan & Co Ltd|language=en|trans-title=Isang Tratado sa Pera}}</ref>
* Perang ginagamit dahil sa atas ng gobyerno.<ref name="mankiw">
{{cite book|quote=fiat money: money without intrinsic value that is used as money because of government decree|title=Principles of Economics|author=N. Gregory Mankiw|url=https://books.google.com/books?id=3ubKAgAAQBAJ&pg=PA220|page=220|isbn=978-1-285-16592-9|year=2014|author-link=N. Gregory Mankiw|language=en|trans-title=Mga Prinsipyo ng Ekonomika}}</ref>
* Isang bagay na hindi dapat mahalaga na nagsisilbi bilang daluyan ng palitan ({{Lang|en|medium of exchange}})<ref>{{Cite book|title=The new Palgrave dictionary of economics|others=Palgrave Macmillan (Firm)|isbn=9781349951215|edition=Living Reference Work|location=United Kingdom|oclc=968345651|last1=Blume|first1=Lawrence E|last2=(Firm)|first2=Palgrave Macmillan|last3=Durlauf|first3=Steven N|year=2019|language=en|trans-title=Ang bagong diksyonaryong Palgrave ng ekonomika}}</ref> (kilala rin bilang '''perang''' '''[[fiduciary|pidusyaryo]]''' o {{Lang|en|fiduciary money}}.)<ref>{{Cite news|url=https://quickonomics.com/different-types-of-money/|title=The Four Different Types of Money - Quickonomics|date=2016-09-17|work=Quickonomics|access-date=2018-02-12|language=en-US|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180213195105/https://quickonomics.com/different-types-of-money/|archive-date=Pebrero 13, 2018|df=mdy-all|trans-title=Ang Apat na Magkakaibang Uri ng Pera - Quickonomics}}</ref>
 
Nagmumula ang salitang ''fiat'' sa salitang [[Latin language|Latin]] na ''[[wiktionary:fiat#Latin|fiat]]'', na nangangahulugang "hayaan na matupad ito"<ref>''Fiat'' is the third-person singular present active subjunctive of ''[[wikt:en:fio#Latin|fiō]]'' ("I become", "I am made").</ref> na ginagamit sa konteksto ng utos, atas<ref name=mankiw /> o resolusyon.<ref>{{Cite book|url=http://www.heg-fr.ch/EN/School-of-Management/Communication-and-Events/events/Pages/EventViewer.aspx?Event=patrick-schuffel.aspx|title=The Concise Fintech Compendium|last=Schueffel|first=Patrick|publisher=School of Management Fribourg/Switzerland|year=2017|location=Fribourg|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20171024205446/http://www.heg-fr.ch/EN/School-of-Management/Communication-and-Events/events/Pages/EventViewer.aspx?Event=patrick-schuffel.aspx|archive-date=Oktubre 24, 2017|df=mdy-all|access-date=Enero 8, 2018|language=en|trans-title=Ang Maigsing Kompendyo ng Fintech}}</ref>
 
== Talasanggunian ==