Andrés Bonifacio: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
No edit summary Mga tatak: Reverted Emoji Binago sa mobile Pagbabago sa web gamit mobile |
m Ibinalik ang mga pagbabago ni 61.9.111.188 (Usapan) patungo sa huling rebisyon ni Maskbot Tatak: Rollback |
||
Linya 5:
|birth_date = 30 Nobyembre 1863
|birth_place = [[Tondo]], [[Maynila]]
|death_date = 10
|death_place = [[Maragondon, Cavite|Maragondon]], [[Cavite]]
|other_names = Supremo, Anak Bayan, Agapito Bagumbayan
| nationality = Filipino
|known_for = Ama ng Himagsikang Pilipino, Ang Dakilang Maralita
|spouse =
| party = [[La Liga Filipina]]<br>[[Katipunan]]
| children = Andres Bonifacio y de Jesús (namatay noong sanggol pa)
Linya 18:
Si '''Andrés Bonifacio y de Castro''' (30 Nobyembre 1863 – 10 Mayo 1897) ay isang [[Mga Pilipino|Pilipinong]] makabayan at rebolusyonaryo na makikita sa sampumpisong barya na isyu ng [[Bangko Sentral ng Pilipinas]]. Binansagan siyang "Ama ng Katipunan". Siya ang nagtatag at lumaon naging ''Supremo'' ng kilusang [[Katipunan]] na naglayong makamtan ang kasarinlan ng Pilipinas mula sa [[Espanya]] at nagpasimula ng [[Himagsikang Pilipino]].<ref name="Agoncillo 1996">{{Harvnb|Agoncillo|1996|p=41}}</ref><ref>{{Harvnb|Agoncillo|1990}}.</ref> Kinikilala rin siya ng ilang mga dalubhasa sa kasaysayan bílang unang Pangulo ng Pilipinas, subalit hindi siya opisyal na kinikilala.<ref name="guerreropp166-167">{{Harvnb|Guerrero|1998|pp=166–167}}.</ref><ref name="guerrero1996a">{{Harvnb|Guerrero|1996a|pp=3–12}}.</ref>
==Pagkabata at ang kaniyang Pamilya==
Si '''Andrés Bonifacio y de Castro''' ay anak nina Santiago Bonifacio at Catalina de Castro ng [[Tondo, Maynila]], at panganay sa limang magkakapatid. Ang kaniyang mga kapatid ay sina Ciriaco, Procopio, Troadio, Esperidiona at Maxima. Mananahi ang kaniyang ama na naglingkod bílang ''teniente mayor'' ng Tondo, Maynila, samantalang ang kaniyang ina ay isang mestisang ipinanganak mula sa isang Kastilang ama at isang inang may Pilipinong may lahing Tsino, bílang kaugalian, isinunod ang pangalan niya sa kapistahan ng santo ng araw ng kaniyang kapanganakan, si [[San Andres]].
Naulila sa magulang nang maaaga sa edad na 14. Naging tindero siya ng [[ratan]] at pamaypay na gawa sa [[papel de hapon]]. Nagtrabaho din siya bílang ''clerk'', ''sales agent'' at bodegista (''warehouseman''). Nahilig siyang basahin ang mga nobela ni [[Jose Rizal]] at nang itinatag ang [[La Liga Filipina]], sumapi siya kasáma ni [[Apolinario Mabini]].
Bagamat mahirap ay mahilig bumasa at sumulat ng mga bagay na may kabuluhan lalo na kung ito ay tungkol sa bayan, karapatang-pantao at kasarinlan ng inang-bayan. Siya ay may diwa ng paghihimagsik laban sa malupit na mananakop na [[Kastila]]. Siya rin ay nagnais na magbangon ng pamahalaang malaya na naging daan upang kaniyang maitatag ang [[Katipunan]] na kakatawan sa himagsikan at upang maging wasto at panatag sa kaniyang adhikaing kalayaan ng bayan. Noong 1892, matapos dakipin at ipatapon si [[Dr. Jose Rizal]] sa [[Lungsod ng Dapitan|Dapitan]], itinatag ni Bonifacio ang [[Katipunan]] o kilalá rin bílang "''Kataastaasan,Kagalang-galang Katipunan ng mga Anak ng Bayan''" (KKK), isang lihim na kapisanang mapanghimagsik, na 'di naglaon ay naging sentro ng hukbong Pilipinong mapanghimagsik. Kasama ni Bonifacio ay sina [[Valentin Diaz]], [[Deodato Arellano]] (bayaw ni [[Marcelo H. del Pilar]]), [[Teodoro Plata]] (bayaw ni Bonifacio), [[Ladislao Diwa]], at ilang manggagawa sa pagtatag ng Katipunan sa Calle Azcarraga (ngayon ay [[Avenida Claro M. Recto]]) malapit sa Calle Candelaria (ngayon ay [[Kalye Elcano]]).
Sa pagtatag ng [[Katipunan]], kinilala si Andres Bonifacio bílang [[Andres Bonifacio|"Ama ng Rebolusyon"]] sa Pilipinas. Si Bonifacio at ang kaniyang mga kasamahan sa Katipunan ay may iisang layunin na marahil ay siyang naging dahilan upang ang kanilang pakikidigma ay maging matagumpay.
Sa Katipunan, "Supremo" ang kaniyang titulo at di naglaon nang itinatag niya ang Pamahalang Mapaghimagsik ay tinawag siyang "[[w:Tagalog Republic|Pangulo ng Haring Bayang Katagalugan]]". Dito rin niya nakilala si [[Gregoria de Jesus]] na tinawag niyang ''Lakambini''. Noong 23 Agosto 1896, sa maliit na baryo ng [[Pugad Lawin]] (ngayo'y Bahay Toro, Project 8, Lungsod Quezon) sa [[Balintawak]] ay tinipon nya ang mga Katipunero at isaisa'y pinunit ang kanilang mga sedula.
Sa gitna ng rebolusyon, isang halalan ang naganap sa [[Tejeros]], [[Cavite]], sa kahilingan ng mga Katipunerong Magdalo na ang lumahok ay mula sa Cavite lámang. Nanalo sa pagka-pangulo si [[Emilio Aguinaldo]], Lider ng Katipunang Magdalo at ang Supremo ay naihalal sa mabábang posisyong Tagapangasiwa ng Panloob (''Interior Director'').
Dahil sa ang mga kasapi ng Magdalo ay mga may kayang tao sa hilagang-kanlurang bahagi ng Kabite at kanilang mga taga-sunod, ayaw nila kay Andres Bonifacio sapagkat ito ay isang laki sa hirap at ayaw nilang tanggapin na sila ay pinamumunuan ng isang mahirap na kagaya ng Supremo kaya't minamaliit nila ang kakayahan nito. Nang sinubukan ng mga kasapi ng lupon ng mga Magdalo na usisain ang kakayahan ni Andrés Bonifacio na gawin ang tungkulin ng isang Tagapangasiwa ng Panloob, na ayon sa kanila ay gawain lámang ng isang abogado, nainsulto si Bonifacio. Idineklara ng Supremo, bílang pangulo ng Katipunan, na walang bisa ang naganap na eleksiyon dahilan sa pandaraya sa botohan ng mga Magdalo. Dahil dito, kinasuhan si Bonifacio ng sedisyon at pagtataksil ng mga Magdalo. Habang hindi pa naka-aalis ng Cavite, siya ay ipinahuli at ipinapatay ni [[Emilio Aguinaldo|Aguinaldo]] sa kaniyang mga tauhan. Iniutos kay [[Mariano Noriel]] na ibigay ang hatol sa isang selyadong sobre kay Lazaro Makapagal. Iniutos ang pagbaril kay Bonifacio kasáma ang kaniyang kapatid na laláking si [[Procopio Bonifacio]] noong 10 Mayo 1897 malapit sa Bundok Nagpatong (o [[Bundok Buntis]]).
Noong 1918, sinikap ng pamahalaan ng Pilipinas na hanapin ang labi ni Andrés Bonifacio sa Maragondon. Ayon sa isang grupo ng mga opisyal ng pamahalaan, mga dáting rebelde at isang laláking nagpakilala bílang dáting kasambahay ni Bonifacio, nahanap daw ang kaniyang mga buto sa isang taniman ng kawáyan noong 17 Marso 1918. Inilagay ang mga labí sa hulíng pamamahala ng [[Pambansang Aklatan ng Pilipinas]], at itinipon ito sa [[Lumang Gusaling Batasan]] (ang kasalukuyang [[Pambansang Museo ng Pilipinas]]) hanggang sa nawala ang urna noong panahon ng [[Labanan sa Maynila (1945)|Labanan sa Maynila]] ng 1945.
==Katipunan==
| |||