Pagpapahayag ng Kalayaan ng Pilipinas: Pagkakaiba sa mga binago

Content deleted Content added
m Ibinalik ang mga pagbabago ni 2001:FD8:164:CE98:C49A:B6E1:32C6:3380 (Usapan) patungo sa huling rebisyon ni Glennznl
No edit summary
Linya 16:
== Kasaysayan ==
=== Karanasan ===
Nagsimula ang [[Rebolusyong Pilipino]] noong 1896. Noong Disyembre 1897, nilagdaan ng pamahalaang Espanya at mga rebolusyonaryo ang isang kasunduan, ang [[Kasunduan sa Biak-na-Bato]], na siyang nangangailangan sa Espanya na magbayad ng 800,000 piso sa mga rebolusyonaryo at maipatapon si Aguinaldo at iba pang mga lider sa [[Hong Kong]]. Noong Abril 1898, noong pumutok ang [[Digmaang Espanyol-Amerikano]], naglayag si Komodoro George Dewey lulan ng [[U.S.S. Olympia]] mula Hong Kong patungong [[Look ng Maynila]] at pinamunuan ang pagdating ng ''Asiatic Squadron'' ng [[Hukbong Dagat ng Amerika]]. Noong 1 Mayo, 1898, ginapi ng Estados Unidos ang Espanya sa [[Labanan sa Look ng Maynila]]. Nagpasiya si [[Emilio Aguinaldo]] na bumalik ng Pilipinas para tulungan ang hukbong Amerikano na labanin ang Espanya. Pumayag ang Hukbong Dagat ng ng Amerika na dalhin siya pabalik lulan ng [[USS McCulloch]], at noong 19 Mayo, nakarating siya ng Cavite.
 
Linya 22:
[[File:Philippines Flag Original.svg|350px|right|thumb|Ang orihinal na bandila na iwinagayway ni Heneral [[Emilio Aguinaldo]] sa pagpapahayag ng kalayaan noong 1898.]]
[[File:NDS reverse 5 Philippine peso bill.jpg|thumb|Paglalarawan ng pagwawagayway ng watawat ng Pilipinas na makikita sa lumang limang piso.]]
Idineklara ang kasarinlan noong 12 Hunyo, 1898, sa pagitan ng ikaapat at ikalima ng hapon sa Cavite sa pinamanang tahanan ni Heneral Emilio Aguinaldo, 30 kilometro timog ng Maynila. Nakita sa pangyayaring ito ang pagwagayway ng Pambansang Watawat ng Pilipinas, na siyang ginawa sa Hong Kong ni Marcella Agoncillo, Lorenza Agoncillo at Delfina Herboza, atHerbozaat ang pagpapatugtog ng ''Marcha Filipina Magdalo'' bilang pambansang awit, na kilalala ngayon bilang [[Lupang Hinirang]], na siyang sinulat ni Julian Felipe at pinatugtog ng bandang ''San Francisco de Malabon''.<ref>Agoncillo, page [[Ika-16 na dantaon|157]]</ref>
 
Ang Akto ng Pagpapahayag ng Kasarinlan ay inihanda, sinulat at binasa ni Ambrosio Rianzares Bautista sa wikang Kastila. Ang pagpapahayag ay inilagda ng 98 katao, kabilang na dito ay isang opisyal ng hukbong Amerikano na siyang nakasaksi sa proklamasyon. Ipinahayag ng huling talata na mayroong isang "estranghero" (''extrangero'' sa wikang Kastila, na nangangahulugang ''dayuhan'') na dumalo sa katitikan, si G. L. M. Johnson, na siyang inilarawan bilang "mamamayan ng U.S.A, isang Koronel ng Artilerya".<ref>Sinabi ni [[Dean Conant Worcester]], sa kaniyang aklat noong 1914 na ''The Philippines: Past and Present'' {{Harv|Worcester|1914}} (sa wikang Ingles):
:"Invitations to the ceremony of the declaration of independence were sent to [[Admiral Dewey]]; but neither he nor any of his officers were present. It was, however, important to Aguinaldo that some American should be there whom the assembled people would consider a representative of the United States. 'Colonel' Johnson, ex-hotel keeper of Shanghai, who was in the Philippines exhibiting a cinematograph, kindly consented to appear on this occasion as Aguinaldo's Chief of Artillery and the representative of the North American nation. His name does not appear subsequently among the papers of Aguinaldo. It is possible that his position as colonel and chief of artillery was a merely temporary one which enabled him to appear in a uniform which would befit the character of the representative of a great people upon so solemn an occasion!"
Pinalagay ni Worcester ang mga ito kay "Taylor, 26 A J.", na siyang tumutukoy kay Komandante
Linya 51:
|accessdate=2008-03-26}}. (Original handwritten Spanish)</ref>
 
Kinalaunan, sa [[Malolos]], [[Bulacan]], binago ng [[Kongreso ng Malolos]] ang kapahayagan sa dahil sa paggigiit ni [[Apolinario Mabini]] na siyang tumutol sa orihinal na proklamasyon na nagpapahayag na ang Pilipinas ay inilalagay sa ilalim ng proteksiyon ng Estados Unidos.
 
=== Pakikibaka para sa kasarinlan ===
Hindi kinalala ng [[Estados Unidos]] o ng [[Espanya]] man ang kapahayagan.
 
Kinalaunan, noong 1898, ibinigay ng Espanya ang Pilipinas sa Estados Unidos sa ilalim ng [[Kasunduan sa Paris ng 1898]] na siyang nagtapos sa Digmaang Espanyol-Amerikano.
 
Hindi kinalala ng Pamahalaang Rebolusyonaryong Pilipino ang kasunduan o ang soberanya ng Amerika, at nakipaglaban sa Estados Unidos ngunit sila ay nagapi. Sila ay unang kinilala ng mga puwersang Amerikano bilang, minsa'y opisyal, na "Insureksiyong Pilipino" (''Philippine Insurrection'') ngunit kinalaunan tinawag ding itong [[Digmaang Pilipino-Amerikano]], na siyang nagwakas noong madakip si Emilio Aguinaldo ng mga hukbong Amerikano,<ref>{{Harvnb|Worcester|1914|p=[http://www.gutenberg.org/catalog/world/readfile?fk_files=56151&pageno=175 175]}}</ref> at nagpahayag ng kaniyang pagkilala at pagtanggap sa soberanya ng Estados Unidos sa Pilipinas.<ref>{{Harvnb|Worcester|1914|pp=[http://www.gutenberg.org/catalog/world/readfile?fk_files=56151&pageno=175 175–176]}}</ref> Sinundan ito noong 2 Hulyo 1902, noong nagpadala ng telegrapo ang [[Kalihim ng Digmaan ng Estados Unidos]] na si Elihu Root, na nagtapos na ang insureksiyon laban sa Amerika at naitatag ang mga pamprobinsiyang pamahalaang sibil sa halos lahat ng mga lugar liban sa mga lugar na tinitirhan ng mga tribong [[Moro]].<ref>{{Harvnb|Worcester|1914|p=[http://www.gutenberg.org/catalog/world/readfile?fk_files=56151&pageno=180 180]}}</ref> Gayunpaman, may mga maliliit na rebelyon ding naganap sa mga sumunod na taon.
 
Pagkatapos ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig, ipinagkaloob din ng Estados Unidos ang [[Kasarinlan ng Pilipinas]] noong 4 Hulyo 1946 sa pamamagitan ng [[Kasunduan sa Maynila]].<ref>{{Citation