|
Ang '''kalayaan sa panorama''' ({{lang-en|freedom of panorama}}, dinaglat na '''FOP''') ay isang tadhana sa mga batas ng [[karapatang-ari]] ng maraming mga hurisdiksiyon na nagpapahintulot sa pagkuha ng mga [[retrato]] at [[bidyo]] at paglikha ng ibang mga larawan (tulad ng mga [[pinta]]) ng mga [[gusali]] at kung minsan mga [[lilok]] at ibang mga gawang sining na palagiang matatagpuan sa isang [[pampublikong lugar]] nang hindi lumalabag sa anumang karapatang-sipi na maaaring manatili sa gayong mga gawa, at ang paglalathala ng gayong mga larawan.<ref name="seiler">Seiler, D.: ''[http://www.fotorecht.de/publikationen/hundertwasserhaus3.html Gebäudefotografie in der EU – Neues vom Hundertwasserhaus] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070930160856/http://www.fotorecht.de/publikationen/hundertwasserhaus3.html |date=2007-09-30 }}'', in ''Photopresse'' 1/2 (2006), p. 16. URL last accessed 2007-09-20.</ref><ref>{{Cite journal|last=Rosnay|first=Mélanie Dulong de|last2=Langlais|first2=Pierre-Carl|date=2017-02-16|title=Public artworks and the freedom of panorama controversy: a case of Wikimedia influence|url=https://policyreview.info/articles/analysis/public-artworks-and-freedom-panorama-controversy-case-wikimedia-influence|journal=Internet Policy Review|volume=6|issue=1|issn=2197-6775|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180118012615/https://policyreview.info/articles/analysis/public-artworks-and-freedom-panorama-controversy-case-wikimedia-influence|archivedate=2018-01-18|df=}}</ref> Nililimitahan ng mga batas o kaso ng batas ng kalayaan sa panorama ang mga mayhawak ng karapatang-sipi sa paggawa ng ligal na hakbang dahil sa paglabag ng karapatang-sipi laban sa mga tagalikha o tagapamahagi ng gayong mga larawan. Isa itong kataliwasan sa karaniwang alituntunin na ang mayhawak ng karapatang-sipi ay may tanging karapatan sa pagbibigay ng kapangyarihan sa paglikha at pamamahagi ng mga [[hinangong gawa]] (''derivative works''). Hango ang parirala sa salitang [[Wikang Aleman|Aleman]] na ''{{lang|de|Panoramafreiheit}}'' ("kalayaan sa panorama" o "''panorama freedom''" sa Ingles).
==Katayuan ng kalayaan sa panorama sa iba-ibang mga bansa==
Maraming mga bansa ang may kahalintulad na mga tadhanang nililimitahan ang saklaw ng batas ng karapatang-ari upang malinaw na payagan ang mga retratong nagpapakita ng mga tanawin ng pampublikong mga lugar o tanawing kinunan mula sa pampublikong mga lugar. Ngunit magkaiba ang kahulugan ng mga bansa hinggil sa prinsipyong kalayaan sa panorama.<ref name="seiler"/>
===Brasil===
[[Talaksan:Minha Janela, Cristo Redendor.JPG|thumb|Hinggil sa kaso ng tanyag na rebultong [[Kristo ang Tagapagtubos]], sinabi ni Abogado Frullani Lopes na "bagamat pribado ang pag-aari ng lugar na kinatatayuan nito, hindi hinahadlang ang pampublikong pagpasok, at hindi maipagwawalang-bahala na bahagi ito ng tanawin ng [[Rio de Janeiro]]. Sa gayong pananaw, ang lugar na kinatatayuan nito ay dapat na ituring na pampublikong lugar."<ref>{{cite web |language=pt |url=https://www.conjur.com.br/2014-ago-23/marcelo-lopes-representacao-cristo-redentor-filme-nao-vetada |title=Representação do Cristo Redentor em filme não pode ser vetada |date=23 Agosto 2014 |author=Marcelo Frullani Lopes|quote=apesar de a área ser de propriedade privada, o acesso público ao local não é restrito. Não se pode ignorar, também, que o Cristo Redentor integra a paisagem do Rio de Janeiro. Por esse ponto de vista, o local em que a obra se encontra deve ser considerado logradouro público para fins de aplicação desse dispositivo.}}</ref>]]
PinapahintulutanPinahihintulutan sa Artikulong 48 ng [https://web.archive.org/web/20110604224823/http://www.wipo.int/wipolex/en/text.jsp?file_id=125392 batas ng karapatang-ari ng Brazil] (Blg. 9.610 / Pebrero 19, 1998) ang malayang pagpinta, potograpiya, at paggawa ng bidyo ng anumang gawa na palagiang nakapuwesto sa isang pampublikong lugar, sa kabila ng pagiging protektado ng karapatang-sipi ang gayong mga gawa.<ref>{{cite web|title=LEI Nº 9.610, DE 19 DE FEVEREIRO DE 1998.|url=https://www.planalto.gov.br/ccivil_03/leis/L9610.htm|website=Presidência da República|accessdate=2016-10-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161028220538/http://www.planalto.gov.br/ccivil_03/leis/l9610.htm|archivedate=2016-10-28|language=pt|quote=Art. 48. As obras situadas permanentemente em logradouros públicos podem ser representadas livremente, por meio de pinturas, desenhos, fotografias e procedimentos audiovisuais.}}</ref><ref>{{cite web|title=Law No. 9610 of February 19, 1998, on Copyright and Neighboring Rights|url=http://www.wipo.int/edocs/lexdocs/laws/en/br/br002en.pdf|website=World Intellectual Property Organization|accessdate=2016-10-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160408030416/http://www.wipo.int/edocs/lexdocs/laws/en/br/br002en.pdf|archivedate=2016-04-08|page=12|language=en|format=PDF|date=1998-02-19|quote=48. Works permanently located in public places may be freely represented by painting, drawing, photography and audiovisual processes.}}</ref> Ang tadhanang ito ay itinuturing na nagbibigay ng katamtamang malawak na kalayaan sa panorama.<ref>{{cite journal|last1=Newell|first1=Bryce Clayton|title=Freedom of Panorama: A Comparative Look at International Restrictions on Public Photography|journal=Creighton Law Review|date=2011|volume=44|pages=421|url=http://hdl.handle.net/10504/40711|accessdate=2016-10-29|language=en|issn=0011-1155|quote=Brazilian copyright law provides very broad panorama freedom. Indeed, Article 48 of Law No. 9610 of February 19, 1998, on Copyright and Neighboring Rights provides}}</ref>
===Canada===
===Singapore===
Tinitiyak ng batas ng karapatang-ari ng Singapore ang kalayaan sa panoramang kumakapit sa mga gawang tatlong-dimensiyonal at ilang mga gawang grapiko. PinapahintulutanPinahihintulutan ng Artikulong 63 ng batas ang paggamit ng mga lilok at masining na pagkakagawa na nakatayo sa isang pampublikong lugar nang hindi pansamantala lamang, at hindi nilalabagan ng paggawa ng pinta, drowing, klitse, o retrato ng gawa o pagsasali ng gawa sa isang pelikulang sinematograpo o sa isang brodkast ng telebisyon ang karapatang-sipi ng mga gawang ito. Isinasaad sa Artikulong 64 na kumakapit ang gayong kalayaan sa mga gusali o modelo ng gusali, at walang pagbabawal hinggil sa kinaroroonan ng gayong mga estruktura. Gayunpaman, hindi sakop ng kalayaan sa panorama ang mga gawang dalawang-dimensiyonal.<ref>{{cite web|title=COPYRIGHT ACT 1987 |url=http://statutes.agc.gov.sg/aol/download/0/0/pdf/binaryFile/pdfFile.pdf?CompId:9fd29843-7bce-41fc-960a-94103b004401 |website=Singapore Statutes Online |accessdate=2016-10-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161029102409/http://statutes.agc.gov.sg/aol/download/0/0/pdf/binaryFile/pdfFile.pdf?CompId%3A9fd29843-7bce-41fc-960a-94103b004401 |archivedate=2016-10-29 |language=en |date=1987-02-20 |deadurl=yes }}</ref>
===Taiwan (Republika ng Tsina o ROC)===
[[Talaksan:Taipei 101, August 2017.jpg|thumb|[[Taipei 101]], na dinisenyo nina arkitektong [[Chu-Yuan Lee]] at [[C. P. Wang]].]]
Tinitiyak ng [[:wikisource:zh:著作權法 (中華民國)|Batas ng Karapatang-ari ng Republika ng Tsina]] ang bahagyang kalayaan sa panorama sa pampublikong mga lugar. PinapahintulutanPinahihintulutan ng Artikulong 58 ang paggamit ng mga gawang sining at arkitektura na nasa pampublikong mga lugar, ngunit itinadhana na ang paggamit ng gawang mga sining ay hindi para lamang sa layuning pagbebenta ng mga sipi. Nakasaad sa Artikulong 64 ng parehong Batas na dapat malinaw na itukoy ng mga gagamit ng gayong mga gawa ang pinagmulan ng mga ito, tulad ng pangalan ng may-akda.<ref>{{cite web|title=著作權法 |url=http://law.moj.gov.tw/LawClass/LawAll.aspx?PCode=J0070017 |website=全國法規資料庫 |accessdate=2016-10-29 |archiveurl=https://archive.is/20161029141208/http://law.moj.gov.tw/LawClass/LawAll.aspx?PCode=J0070017 |archivedate=2016-10-29 |language=zh-tw |date=2014-01-22 |deadurl=yes }}</ref> Sang-ayon sa binanggit na mga reglamento, hindi isang paglabag sa karapatang-sipi ang ang pagkuha ng retrato ng isang gusali sa isang pampublikong lugar,<ref>{{cite web|title=就戶外場所長期展示之建築著作，以拍照或繪畫方式等非建築方式進行重製之行為，屬於著作權法第64條明訂之合理使用行為|url=http://www.fblaw.com.tw/news_detail.php?cate=5&nid=561|website=寰瀛法律事務所|accessdate=2016-10-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161029142417/http://www.fblaw.com.tw/news_detail.php?cate=5&nid=561|archivedate=2016-10-29|language=zh-tw|date=2011-12-13}}</ref> ang bunga ng ganitong pagkuha ay maari ring ibukod bilang "mga gawang potograpiko" na isang uri ng gawang nakatala sa Artikulo 5 ng parehong batas, kaya nakakatamasa ang mga gawang ito ng proteksiyon sa karapatang-sipi.<ref>{{cite web|title=開放式課程合理使用問答集|url=http://www.tocwc.org.tw/userfiles/1363573066.pdf|website=台灣開放式課程聯盟|accessdate=2016-10-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160808142736/http://www.tocwc.org.tw/userfiles/1363573066.pdf|archivedate=2016-08-08|page=8|language=zh-tw|quote=拍攝建築物外觀，不問作何使用目的，都不在第五十八條禁止之列，並不必經著作財產權人的同意，該照片反而還能以「攝影著作」獲得著作權法保護，他人不可以任意使用該照片。同理，拍攝一般巷道風景，在著作權法規定下，不必獲得任何人同意，所拍照片還受著作權法保護。}}</ref> Ipinaliwanag din ito ng [[Tanggapan ng Ari-Ariang Intelektuwal ng Taiwan|Tanggapan ng Ari-Ariang Intelektuwal]] ng [[Ministeryo ng Ugnayang Ekonomiko (Taiwan)|Ministeryo ng Ugnayang Ekonomiko ng Taiwan]]. <ref>{{cite web|title=解釋資料檢索-電子郵件1021205b |url=http://www.tipo.gov.tw/ct.asp?xItem=503039&ctNode=7448&mp=1 |website=經濟部智慧財產局 |accessdate=2016-10-29 |archiveurl=https://archive.is/20161029143506/http://www.tipo.gov.tw/ct.asp?xItem=503039&ctNode=7448&mp=1 |archivedate=2016-10-29 |language=zh-tw |date=2013-12-05 |quote=一、依據著作權法第58條規定，在街道、公園、建築物之外壁或其他向公眾開放之戶外場所長期展示之美術著作或建築著作，除該條所定4款情形外，得以任何方法利用之。所詢拍攝「台北101大樓」(僅限大樓外觀，不包括大樓內部) 之照片並將其製成明信片販賣，依前揭規定，無須取得著作權之授權。 |deadurl=yes }}</ref>
=== Timog Aprika ===
===Tsina, Republikang Bayan ng (PRC)===
[[Talaksan:青岛五四广场五月的风雕塑夜景 2013-07-21.jpg|thumb|left|Eskulturang May Wind ({{lang|zh|五月的风雕塑}}) sa [[Liwasang Ika-apat na Mayo]] ng lungsod ng [[Qingdao]]]]
Tinitiyak ng Batas ng Karapatang-Ari ng Republikang Bayan ng Tsina (''Copyright Law of the People's Republic of China'') ang kalayaan sa panorama sa pampublikong mga lugar. PinapahintulutanPinahihintulutan ng Seksiyong 22 ng Batas ang paggamit ng gayong mga gawa (kasali ang mga lilok, pinta, at kaligrapiya) sa makatuwirang paraan at saklaw na hindi nilalabag ang ibang mga karapatan ng mayhawak ng karapatang-sipi,<ref>{{cite web|author1=中华人民共和国最高人民法院|title=最高人民法院关于审理著作权民事纠纷案件具体适用法律若干问题的解释|url=http://www.customs.gov.cn/publish/portal0/tab2745/info8603.htm|website=中华人民共和国海关总署|accessdate=2016-10-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141114030050/http://www3.customs.gov.cn/publish/portal0/tab2745/info8603.htm|archivedate=2014-11-14|language=zh-cn|date=2002-10-12|quote=第十八条 著作权法第二十二条第十项规定的室外公共场所的艺术作品，是指设置或者陈列在室外社会公众活动处所的雕塑、绘画、书法等艺术作品。对前款规定艺术作品的临摹、绘画、摄影、录像人，可以对其成果以合理的方式和范围再行使用，不构成侵权。}}</ref> sa kondisyong kailangang itukoy ang may-akda at pangalan ng gawa.<ref>{{cite web|title=中华人民共和国著作权法|url=http://www.npc.gov.cn/npc/xinwen/2010-02/26/content_1544852.htm|website=中国人大网|accessdate=2016-10-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160424062158/http://www.npc.gov.cn/npc/xinwen/2010-02/26/content_1544852.htm|archivedate=2016-04-24|language=zh-cn|date=2010-02-26}}</ref>
Ayon sa isang liham tugon mula sa [[Kataas-taasang Hukumang Bayan]] hinggil sa kaso ng eskulturang "''[[Liwasang Ikaapat na Mayo|May Wind]]''" sa [[Qingdao]], kahit na para sa pakinabang (''profit'') ito, ang muling paggamit ng nabanggit na gawa ay isang [[patas na paggamit]],<ref>{{cite wikisource |title=最高人民法院关于对山东省高级人民法院《关于山东天笠广告有限责任公司与青岛海信通信有限公司侵犯著作权纠纷一案的请示报告》的复函 |wslink=最高人民法院关于对山东省高级人民法院《关于山东天笠广告有限责任公司与青岛海信通信有限公司侵犯著作权纠纷一案的请示报告》的复函 |wslanguage=zh |last=中华人民共和国最高人民法院 |first= |authorlink=中华人民共和国最高人民法院 |coauthors= |year= |publisher= |location= |page= |pages= |scan=|date=2004-08-24|language=zh-cn}}</ref> ngunit pinagtatalunan ng pamayanang akademiko ang pagiging tumpak ng pagpapasyang ito,<ref>{{cite journal|last1=孟|first1=奇勋|title=室外艺术作品合理使用司法认定标准之反思|journal=武汉理工大学学报（社会科学版）|date=2013-06|volume=26|issue=3|page=457|doi=10.3963/j.issn.1671-6477.2013.03.025|url=http://www.whxbsk.net:8080/sse/showFileCount?filename=D:/sse/2013/2012-01660.pdf&title=2012-01660|accessdate=2016-10-28|trans_title=Reflections on Judicial Cognizance of Fair Use of Outdoor Art Works|publisher=武汉理工大学期刊社|language=zh-cn|issn=1671-6477|quote=当前，学术界对室外艺术作品合理使用的认定标准尚未形成共识，主要体现在对商业性使用是否属于合理使用的认识有所不同。部分学者坚持认为不能将营利性再使用纳入合理使用制度范围。|author=|archive-url=https://web.archive.org/web/20170222144856/http://www.whxbsk.net:8080/sse/showFileCount?filename=D%3A%2Fsse%2F2013%2F2012-01660.pdf&title=2012-01660|archive-date=2017-02-22|dead-url=yes}}</ref> at may pangyayari ring "magkaibang mga pasiya" sa paghatol sa usaping ito.<ref>{{cite journal|last1=詹|first1=启智|last2=张|first2=灵溪|title=室外公共场所艺术作品合理使用探析|journal=法制与社会|date=2014|issue=22|pages=267-269|doi=10.3969/j.issn.1009-0592.2014.22.133|url=http://www.lunwendata.com/thesis/2015/50416.html|accessdate=2016-10-28|publisher=云南法制与社会杂志社|language=zh-cn|issn=1009-0592|author=|archive-url=https://web.archive.org/web/20180205000700/http://www.lunwendata.com/thesis/2015/50416.html|archive-date=2018-02-05|dead-url=no}}</ref>
==== Hong Kong ====
[[Talaksan:Bank of China Hong Kong.jpg|thumb|Sakop ng kalayaan sa panorama ng Hong Kong ang [[Toreng Bank of China (Hong Kong)|Toreng Bank of China]], na dinisenyo ni arkitekto [[I. M. Pei]] (namatay noong 2019)]]
Tinitiyak ng Kautusang Karapatang-ari ng Hong Kong ang kalayaan sa panorama sa pampublikong mga lugar. Kumakapit ito sa kapuwa mga gawang tatlong-dimensiyonal at masining na pagkakagawa. PinapahintulutanPinahihintulutan ng mga regulasyon sa Artikulong 71 ang pagsipi at pagbrodkast ng larawan ng mga gusali, lilok, modelo ng mga gusali, at mga masining na pagkakagawa, at hindi isang pagsuway sa karapatang-sipi ang pampublikong pagbabahagi ng gayong mga larawan. Gayunpaman, nakasaad sa Seksiyong 5 na iba ang mga obra ng masining na pagkakagawa (''works of artistic craftsmanship'') sa gawang grapiko (''graphic work''), at ibig sabihin nito hindi sakop ng tadhanang kalayaan sa panorama ang huling binanggit na uri ng gawa, na maaring pinta, drowing, dayagram, o mga gawang klitse, litograpo, grabado sa kahoy, atbp..<ref>{{cite web|title=第528章 《版權條例》 |url=http://www.legislation.gov.hk/blis_pdf.nsf/6799165D2FEE3FA94825755E0033E532/9849EA415F543AAA482575EF0014C04F/$FILE/CAP_528_c_b5.pdf |website=律政司: 雙語法例資料系統 |accessdate=2016-10-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160411220758/http://www.legislation.gov.hk/blis_pdf.nsf/6799165D2FEE3FA94825755E0033E532/9849EA415F543AAA482575EF0014C04F/%24FILE/CAP_528_c_b5.pdf |archivedate=2016-04-11 |language=zh-hk |date=1997-06-30 |deadurl=yes }}</ref>
==== Macau ====
====Pransiya====
Magmula noong Oktubre 7, 2016, inilalaan ng artikulong L122-5 ng Kodigo ng Ari-Ariang Intelektuwal ng [[Pransiya]] ang isang limitadong kalayaan sa panorama para sa mga gawa ng arkitektura at lilok. PinapahintulutanPinahihintulutan ng kodigo ang "mga sipi at representasyon ng mga obra ng arkitektura at lilok na palagiang nakapuwesto sa pampublikong mga lugar (''voie publique'') at nilikha ng mga {{ILL|likas na tao|en|Natural person}},{{efn|'''Likas na tao''' (''{{lang|en|natural person}}'') - sa konteksto ng batas, isang indibiduwal na tao, taliwas sa isang ligal tao (''legal person'') na maaari isang pampribado (iyan ay, entidad sa negosyo o [[organisasyong di-pampamahalaan]]) o pampublikong (iyan ay, pamahalaan) organisasyon.}} maliban sa anumang paggamit na may katangiang pangkomersiyo".<ref>{{Cite web|url=https://www.legifrance.gouv.fr/affichCodeArticle.do;jsessionid=5DD8F8800CB25AA883378CE851D89A7D.tpdila13v_2?idArticle=LEGIARTI000033219336&cidTexte=LEGITEXT000006069414&categorieLien=id&dateTexte=|title=Article 5, section 11 of Code on Intellectual Property|access-date=2016-12-26|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20170127170315/https://www.legifrance.gouv.fr/affichCodeArticle.do|archive-date=2017-01-27}}</ref>
{{multiple image
| footer = Sinalang mga larawan ng [[Piramide ng Louvre]] (sa kaliwa, dinisenyo ni [[I. M. Pei]]) at [[Grande Arche]] (sa kanan, dinisenyo ni [[Johan Otto von Spreckelsen]]), kapuwa protektado pa rin ng karapatang-sipi
}}
May matinding dulot ang gayong mga takda sa kalayaan sa panorama sa Pransiya sa mga artikulo ng Wikipedia hinggil sa arkitektura ng bansa. Nakasanayan na ng mga editor sa [[Wikimedia Commons]] na [[:Commons:Category:French FOP cases/deleted|burahin]] ang anumang mga retrato ng bagong mga arkitekturang Pranses, sa kabila ng mga pagbabago sa batas, dahil hindi pinapahintulutanpinahihintulutan ng Commons ang mga retrato ng mga obrang pang-arkitektura ng mga bansang ipinagbabawal ang komersiyal na paggamit.<ref>{{Cite web|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/Commons:Licensing |title=Commons:Licensing |website=[[Wikimedia Commons]] |access-date= |quote="''Media licensed under non-commercial only licenses are not accepted either.''"}}</ref>
Protektado ng karapatang-sipi ang samo't-saring mga arkitekturang kontemporaryo ng Pransiya, at maaring maging paglabag sa karapatang-sipi ang pagsipi ng mga retratista, tagagawa ng pelikula, disenyador grapiko, at iba pang mga tagagamit mula sa ikatlong panig na may layuning pangkomersiyo na walang pahintulot mula sa arkitekto o entidad na ipinalipatan niya ng kaniyang karapatang patrimonyal o ekonomiko. Ipinasiya sa dalawang hiwalay na mga kaso noong 1990 na ang hindi awtorisadong mga postkard na nagpapakita ng [[Grande Arche]] at [[La Géode]] bilang pangunahing mga paksa ay lumalabag sa karapatang-sipi. Ilan pa sa kilalang mga gusaling protektado ng karapatang-sipi ay ang [[Piramide ng Louvre]], ang [[Opéra Bastille]], at ang [[Bibliothèque nationale de France#Bagong mga gusali|bagong mga gusali ng Bibliothèque nationale de France]].<ref name=JournalIPFranceBldg/>
|
