|
Si '''Mustafa Kemal Atatürk''' ([[Mayo 19]], [[1881]]–[[Nobyembre 10]], [[1938]]) ay isang [[Turkiya|Turkong]] opisyal ng sandatahang lakas, rebolusyonaryong estadista, at nagtatag ng [[Turkiya|Republika ng Turkiya]] at naging unang Pangulo nito.
Nakilala ang Atatürk para sa kanyang papel sa pagsagip sa panalo ng Ottoman[[Imperyong Otomano|Otomanong Turko]] sa [[Labanan ng Gallipoli]] (1915) noong Ikalawang[[Unang Digmaang Pandaigdig]].<ref>Zürcher, ''Turkey : a modern history'', 142</ref> Kasunod ng pagkatalo ng imperyo at kasunod na paglusaw, pinamunuan niya ang pambansang kilusan ng Turkiya, na labag sa partisyon ng mainland Turkiya sa hanay ng matagumpay na [[Mga Alyado ng Unang Digmaang Pandaigdig|kapangyarihan ng Alliedmga alyado]]. Itinatag ang isang pansamantalang gobyerno sa kasalukuyang dayuhang kabisera ng [[Ankara]], natalo niya ang mga pwersang ipinadala ng mga AlliesAlyado, kaya lumilitaw na matagumpay mula sa kung ano ang tinukoy sa hinaharap bilang Turko digmaan ng kalayaan. Kasunod niyang pinawalang bisa ang huklong OttomanOtomano at ipinahayag ang pundasyon ng republika ng Turkiya sa lugar nito.
Bilang presidente ng bagong repormang TurkoTurkong republika, pinasimulan ni Atatürk ang isang mahigpit na programa ng mga repormang pampulitika, pang-ekonomiya, at kultural na may tunay na layunin ng pagtatayo ng modernong, progresibo, at sekular na bansa-estado. Ginawa niya ang pangunahing edukasyon na libre at sapilitan, nagbukas ng libu-libong bagong mga paaralan sa buong bansa. Ipinakilala rin niya ang alpabetong Turko na nakabatay sa [[Alpabetong Latin|Latin]], na pinapalitan ang lumang alpabetong Ottoman Turko. Ang mga kababaihang Turko ay tumanggap ng pantay na karapatang sibil at pulitika sa panahon ng pagkapangulo ni Atatürk sa unahan ng maraming mga bansa sa Kanluran.<ref>Mastering Modern World History by Norman Lowe, second edition</ref> Sa partikular, ang mga kababaihan ay binigyan ng mga karapatan sa pagboto sa mga lokal na halalan sa pamamagitan ng Batas no. 1580 noong ika-3 ng Abril 1930 at ilang taon na ang lumipas, noong 1934, ang buong unibersal na pagboto, mas maaga kaysa sa karamihan ng ibang mga bansa sa mundo.<ref>''Türkiye'nin 75 yılı'' , Tempo Yayıncılık, İstanbul, 1998, p.48,59,250</ref>
== Mga sanggunian ==
|
