Julio Cesar: Pagkakaiba sa mga binago

Content deleted Content added
Hasley (usapan | ambag)
m Ibinalik ang mga pagbabago ni 61.9.108.82 (Usapan) patungo sa huling rebisyon ni Hasley
grammar fixes; removed stray tags
Linya 18:
Si '''Imperador Gaius Julius Caesar Divus''' ('''CAIVS IVLIVS CAESAR''' o '''GAIVS IVLIVS CAESAR''' sa Klasikong [[Wikang Latin|Latin]]) (Hulyo 12, ca. [[100 BCE]]–Marso 15, [[44 BCE]]) ay isang [[Sinaunang Roma|Romanong]] politiko, heneral, at dakilang manunulat ng prosang Latin. Susi siya sa pagbagsak ng [[Republikang Romano]] tungo sa pag-usbong ng [[Imperyong Romano]]. Ipinalawak ng kaniyang pagsakop ng [[Gallia]] ang daigdig Romano hanggang sa [[Dagat Atlantiko]] at nagbigay-daan ito sa pagpapakilala ng mga impluwensiyang Romano sa ang ngayon ay [[Pransiya]], kung saan ang mga bunga nito ay kapuna-puna. Nagdulot din ito sa pagkalipol ng [[mga wikang Seltiko]] sa Gallia. Noong [[55 BCE]] inilunsad ng Caesar ang kauna-unahang paglusob ng mga Romano sa [[Dakilang Britanya|Britanya]].
 
Nakipaglaban at nanalo ang Caesar sa isang digmaang sibil na nag-iwan sa kaniya bilang tunay at kaisa-isang punòpuno ng daigdig Romano. Nagsimula siya ng malawakang pagbabago ng lipunan at pamahalaang Romano. Iprinoklama siyang panghabambuhay na [[diktador]], at lubos niyang isinentralisa, o isinaisa, ang humihina at nagwawatak-watak nang pamahalaan ng Republika. Nakipagsabwatan ang kaibigan ng Caesar na si [[Marcus Junius Brutus|Marcus Brutus]] upang patayin siya nang pataksil sa pag-asang mailigtas ang Republika. Siya ay pinatay sa loob ng senado ng kaniyang kaibígan na si Brutus, pagpatay nang pataksil noong ''[[Ides of March]]'' ay nagsiklab ng panibagong digmaang sibil sa pagitan ng ''Caesarians''—[[Caesar Augustus|Octavianus]], Mark Antony ([[Marcus Antonius]]), at Marcus [[Marcus Aemilius Lepidus (triumvirate)|Lepidus]]—at ng mga Republikano—Brutus, [[Gajus Cassius Longinus|Cassius]], at [[Cicero]], kasáma ng mga iba. Nagtapos ang alitang ito sa pagtagumpay ng Caesarians sa [[Labanan sa Fílippoi]], at sa pormal na pagtatatag ng [[Ikalawang Triumviratus]] nang sa pamamagitan ay kinontrol nina Octavianus, Antonius, at Lepidus ang Roma. Napatubog na naman ang Roma sa isa pang digmaang sibil dahil sa tensiyon sa pagitan nina Octavianus at Antonius na nauwi sa pagkatalo ng pangalawa sa [[Labanan sa Actium]] at ang pag-iwan kay Octavianus bílang tunay at kaisa-isang pinúnòpinuno ng daigdig Romano.
 
Nagdulot ang panahong ito ng mga digmaang sibil sa pagpalit-anyo ng Roma mula Republika patungong Imperyo kung saan ang pamangkin ng Caesar sa tuhod at inampon niyang anak na si Octavian ang naging unang Emperor nito sa pangalang Caesar Augustus. Ang mga namúnò sa mga unang panahon ng [[Imperyong Romano]] ay ang kaniyang angkan na tinawag na [[Dinastiyang Hulio-Claudian]].
Linya 24:
Kilalá nang detalyado ang mga kilusang militar ng Caesar mula sa kaniyang sariling sinulat na [[Mga akdang pampanitikan ni Julius Caesar|''Commentarii'']] (''Mga Pagpupuna'') at maraming bahagi ng kaniyang búhay ay itinalâ ng mga mananalaysay tulad nina [[Suetonius]], [[Ploútarchos]], at [[Dio Cassius]].
 
== Unang bahagi ng búhaybuhay ==
Si Caesar ay isinilang sa isang pamilyang ''patrician'', ang ''[[:en:Gens|gens]]<nowiki/> ay [[:en:Julia_(gens)|Julia]]'', na nag-aangkin ng kaangkanan mula kay [[Ascanio|Iulus]], anak ng maalamat na prinsipeng [[Troya|Troyang]] si [[Aineias]], sinasabi ring anak daw ni [[Venus (diyosa)|Venus]].<sup>[[:en:Julius_Caesar#cite_note-7|[5]]]</sup> Ang ''[[Cognomen|cognomeng]]'' "Caesar" ay nagmula, according to [[Pliny_the_Elder|Pliny the Elder]], sa isang ninuno na isinilang sa paraan ng [[caesarean section]] (mula sa pandiwang Latin na "gupitin", ''caedere'', ''caes-'').<sup>[[:en:Julius_Caesar#cite_note-8|[6]]]</sup> Ang ''[[:en:Augustan_History|Historia Augusta]]'' ay nagbibigay ng tatlong [[:en:Etymology_of_the_name_of_Julius_Caesar|alternatibong paliwanag]]: na ang kauna-unahang Caesar ay may sobrang makapal na buhok (Latin ''caesaries''); na mayroon siyang makislap na abung mata (Latin ''oculis caesiis''); o na siya ay napatay ng isang elepante (''caesai'' in Moorish) sa isang labanán .<sup>[[:en:Julius_Caesar#cite_note-9|[7]]]</sup> Si Caesar ay nag-issued ng mga barya na may imahen ng mga elepante, na maaaring nagsasabi na gusto niya ang hulíng interpretasyon na ito ng kaniyang pangalan.{{commons|Julius Caesar}}
 
== Pagpapalitan ==
Linya 42:
|before=''none''<br /><small>puwesto hulíng hawak niya noong 49 BK</small>||after=''wala''<br /><small>puwesto magiging hawak niya sa 46 BC</small>|years=48 - 47 BK
}}
{{succession box|title=[[:en:List of Roman consuls|Consul]] ng [[Republikang Romano]]|before=[[Quintus Fufius Calenus]] at<br />[[Publius Vatinius]]||after=Gaius Julius Caesar <br /></b>''alone without colleague<b/>''|years=''kasáma si [[Marcus Aemilius Lepidus (triumvir)|Marcus Aemilius Lepidus]]''<br />46 BK
}} <!-- End of 6th up/ 3rd down--->
{{succession box