Imperyong Sasanida: Pagkakaiba sa mga binago

Content deleted Content added
No edit summary
Tatak: Pagbabagong biswal Disambiguation links
No edit summary
Linya 63:
{{Contains special characters}}
{{History of Iran}}
Ang '''Imperyong Sasanida''' ({{IPAc-en|s|ə|ˈ|s|ɑː|n|i|ə|n|,_|s|ə|ˈ|s|eɪ|n|i|ə|n}}), opisyal bilang '''Imperyo ng mga Iraniyano''' at tinatawag ring '''Imperyong Neo-Persiyano''' ng mga dalubhasa sa kasaysayan,<ref name=":0">{{cite book|last=Fattah|first=Hala Mundhir|title=A Brief History of Iraq|year=2009|publisher=[[Infobase Publishing]]|isbn=978-0-8160-5767-2|page=[https://archive.org/details/briefhistoryofir0000fatt/page/49 49]|quote=Historians have also referred to the Sassanian Empire as the Neo-Persian Empire.|url=https://archive.org/details/briefhistoryofir0000fatt/page/49|language=en}}</ref> ay ang huling Imperyong Iraniyano bago ang pananakop ng mga [[Muslim]] noong ika-7 hanggang ika-8 siglo CE. Ang pangalan nito ay hinago sa [[Dinastiyang Sasanida]] at naghari ng higit sa apat na siglo mula {{CE|224 hanggang 651}}.<ref name="wiesehofer">{{harv|Wiesehöfer|1996}}</ref><ref>{{cite web|title=A Brief History |url=http://www.cultureofiran.com/b_history.php |archive-url=https://web.archive.org/web/20011121030510/http://www.cultureofiran.com/b_history.php |url-status=dead |archive-date=21 Nobyembre 2001 |work=Culture of Iran |access-date=11 Setyembre 2009 |language=en }}</ref> Ang Imperyong Sasanida ang pumalit sa [[Imperyong Parto]] at muling naitatag ang mga Persiyano bilang mahalagang kapangyarihan sa sinaunang panahon kasama ng katabi nitong katunggaling [[Imperyong Romano]].<ref name="EIr-Sasanian">{{harv|Shahbazi|2005}}</ref><ref name="Norman A. Stillman pp 22">Norman A. Stillman ''The Jews of Arab Lands'' pp 22 Jewish Publication Society, 1979 {{ISBN|0827611552}}</ref><ref name="Byzantine Studies 2006, pp 29">International Congress of Byzantine Studies ''Proceedings of the 21st International Congress of Byzantine Studies, London, 21–26 August 2006, Volumes 1–3'' pp 29. Ashgate Pub Co, 2006 {{ISBN|075465740X}}</ref>
 
Itinatag ito ni Ardashir I na pinunong umakyat sa kapangyarihan sa paghina ng Imperyong Parto mula sa mga panloob na digmaan nito at mga pakikidigma sa [[Imperyong Romano]]. Pagkatapos matalo ni Ardashir I ang huling haring Parto na si Artabanus IV sa Labanan ng Hormozdogan noong 224 CE, kanyang itinatag ang Dinastiyang Sasanida at naglayon na muling ibalik ang legasiya ng [[Imperyong Akemenida]] sa pamamagitan ng pagpapalawig ng sakop ng [[Iran]]. Sa rurok nito, sinakop ng Imperyong ito ang kasalukuyang Iran at [[Iraq]] at mula silangang [[Mediteraneo]] (kabilang ang [[Anatolia]] at [[Ehipto]]) hanggang sa mga bahagi ng modernong [[Pakistan]] sa katimugang Arabia hanggang sa [[Kaukasya]] at [[Gitnang Asya]]. Tinuturing ang panahon ng imperyong Sasanida na pinakamahalagang punto sa kasaysayan ng Iran at sa maraming mga paraan ang rurok ng kulturang Iraniyano bago ang pananakop ng mga Muslim sa ilalim ng Kalipatong Rashidun at [[Islam]]isasyon ng Iran. Pumayag ang mga Sasaniyo sa pag-iral ng iba't ibang pananampalataya at kultura ng kanilang mga sinakop at nagsulong ng isang masalimuot at sentralisadong burokrasyang pamahalaan at muling pagbuhay sa [[Zoroastrianismo]] bilang nagbibigay lehitimiya at nagkakaisang puwersa ng kanilang pamumuno.