Himagsikang Pranses: Pagkakaiba sa mga binago

Content deleted Content added
Inilikha sa pagsalin ng pahinang "French Revolution"
Inilikha sa pagsalin ng pahinang "French Revolution"
Linya 129:
Kasama nito ang isang planong paglusob para makidigmaan laban sa Austria at Prusya, na pinamunuan din ni Brissot, na siyang mga layunin ay pinakahulugan bilang isang pinaghalong sinikong pagtutuos at mapanghimagsikang pangunguliran. Habang pinagsamantalahan nito ang popular na damdamin laban sa mga Austriyan, ito ay sumasalamin rin sa isang tunay na paniniwala sa pagluwas ng mga pagpapahalagahan ng pampulitikang kalayaan at popular na kasarinlan.{{Sfn|Lalevée|2019}} Sa kabalintunaan, pinamunuan ni Marie Antoinette ang isang paksyon sa loob ng korte na nais din ang digmaan, na nakikita ito bilang isang paraan upang makuha ang kontrol sa militar, at ibalik ang kapangyarihan ng hari. Noong Disyembre 1791, nagbigay talumpati si Louis sa Kalipunan na nagbibigay ng mga dayuhang kapangyarihan ng isang buwan upang buwagin ang mga emigrante o humarap sa isang digmaan, na sinalubong ng masigasig ng kanyang mga tagasuporta at paghihinala kanyang mga kalaban.{{Sfn|Schama|1989}}
 
Ang kawalang kakayahan ni Bernave na bumuo ng isang pagkakasundong pagtutulungan sa KaliipunanKalipunan ay nagdulot sa pagtalaga ng isang bagong pamahalaan, na pangunahingang karamihan ay binubuo ng mga ''Brissotins''. Noong Abril 20, 1792 nagsimula ang Mga Digmaang Panghimagsikang Pranses nang salakayin ng mga hukbong Pranses ang mga hukbong isigang-hukbong Austriyan at Prusyan sa kanilang mga hangganan, bago makadanas ng serye ng mga mapaminsalang pagkatalo. SaKalakip ng pagsisikap na pakilusin ang suporta ng mgasambayanan taopagtulong, nagpatanagpataw ng utos ang pamahalaan angna lahat na mga di-huradong mga pari na manumpa o ipatapon, binuwagkung hindi ay sila'y ipapatapon. Binuwag rin ng pamahalaan ang Saligang Pananggol at pinalitan ito ng 20,000 ''fédérés'' ; Sumang-ayonHabang sumuko si Louis nasa buwaginpagkakabuwag angng Pananggol, ngunit bineto ang iba pang dalawang panukala, habang tinawag ni Lafayette ang Kalipunan upang sugpuin ang mga samahan.{{Sfn|Shusterman|2013}}
 
Nadagdagan ang kapootan ng madla nang ang mga salaysay ng Manipestong Brunswick ay umabot sa Paris noong Agosto 1, na nagbabanta ng 'di malilimutang paghihiganti' kung may sumalungat sa mga Magkaanib sa paghahangad na ibalik ang kapangyarihan ng monarkiya. Sa umaga ng Agosto 10, sinalakay ng pinagsamang puwersa ng Paris Pambansang Pananggol at panlalawigang fédérés ang Tuileries Palace, na ikinamatay ng marami sa mga [[Guwardiyang Suwisa]] na nagbabantay doon.{{Sfn|Dwyer|2008}} Sumilong si Louis at ang kanyang pamilya ay sa Kalipunan at pagkaraan ng 11:00 ng umaga, ang mga kinatawan na naroroon ay bumoto para sa 'pansamantalang pagpapaalis ng hari', na epektibong sinugpo ang monarkiya.{{Sfn|McPhee|2012}}
Linya 167:
 
Sa kasagsagan ng Paghahari ng Kilabot, ang pinakamaliit na pagpapahiwatig ng pagkasalungat sa himagsikang pag-iisip ay maaaring maglagay sa sarili sa ilalim ng paghihinala, at maging ang mga tagasuporta nito ay hindi ligtas dito. Sa ilalim ng pagkatindi ng mga kaganapan, lumitaw ang mga pagkakabiyak sa loob ng paksyong ''Montagnard'', na may marahas na hindi pagkakasundo sa pagitan ng mga radikal na <nowiki><i id="mwAwU">Hébertist</i></nowiki> at mga katamtamang kalagitnaan na pinamumunuan ni Danton.{{Efn|In one exchange, a Hébertist named Vadier threatened to 'gut that fat [[turbot]], Danton', who replied that if he tried, he (Danton) would 'eat his brains and shit in his skull'.{{sfn|Schama|1989|p=814}}}} Nakita ni Robespierre ang kanilang pagtatalo bilang nakakabuwag sa rehimen, at, bilang isang [[Deismo|deista]], tumutol siya sa mga kontra-relihiyosong patakaran na itinaguyod ng [[Ateismo|ateistang]] si Hébert, na inaresto at pinatay noong 24 Marso kasama ang 19 sa kanyang mga kasamahan, kasama ang Carrier.{{Sfn|Schama|1989}} Si Danton ay inaresto din at pinatay noong 5 Abril kasama si Camille Desmoulins, pagkatapos ng isang palabas na paglilitis na malamang na gumawa ng higit na pinsala sa Robespierre kaysa sa anumang iba pang aksyon sa panahong ito upang mapanatili ang katapatan ng mga natitirang Hébertist.{{Sfn|Schama|1989}}
 
Pinagkaitan ng Batas ng ika-22 Prairial (Hunyo 10) ay ng "mga kalaban ng mga tao" ang karapatang ipagtanggol ang kanilang sarili. Ang mga dinakip sa mga lalawigan ay ipinadadala na ngayon sa Paris para hatulan; at mula Marso hanggang Hulyo, ang mga pagbitay sa Paris ay tumaas mula lima hanggang dalawampu't anim bawat araw.{{Sfn|Schama|1989}} Kinutya ng maraming Jacobin ang pagdiriwang ng Kulto ng Kataas-taasan noong 8 Hunyo, isang marangya at magastos na seremonya na pinamunuan ni Robespierre, at pinaratangan din siya sa papakalat ng paggiiit na diumano'y siya ay pangalawang Mesiyas. Ang pagpapaluwag ng mga [[Mga kontrol sa presyo|kontrol sa presyo]] at talamak na pamimintog ng halaga ng bilihonay nagdulot ng pagtaog ng kaguluhan sa mga ''sans-culotte'', ngunit dahil sa pinahusay na katayuan ng hukbong-sandatahan, nabawasan ang pangamba na nasa panganib ang Republika. Maraming natakot na ang kanilang sariling kaligtasan ay nakasalalay sa pagtanggal kay Robespierre; sa isang pagpupulong noong Hunyo 29, tinawag siyang diktador ng tatlong kasapi ng Lupon ng Pampublikong Kaligtasan.{{Sfn|Schama|1989}}
[[Talaksan:Execution_robespierre,_saint_just....jpg|right|thumb| Ang pagkabitay kay Robespierre noong Hulyo 28, 1794 ay naghudyat ng pagtatapos ng Paghahari ng Kilabot.]]
Tumugon si Robespierre sa pamamagitan ng hindi pagdalo sa mga pagtitipon, isang pasya na nagpapahintulotnakapagpahintulot sa kanyang mga kalaban na bumuo ng isang koalisyon laban sa kanya. Sa isang talumpati na ginawa sa kombensiyon noong Hulyo 26, iginiit niya na may ilang miyembrokasapi ang nakipagsabwatan laban sa Republika, isang halos tiyak na pagkakahatol ng kamatayan kung makumpirmamapapatunyan. Nang tumanggi siyang magbigay ng mga pangalan, naputol ang pagtitipon sa kagitlahanan. Nang gabing iyon, ay ginawabinigkas niya ang parehong talumpati sa Samahang Jacobin, kung saan ito ay binati ng napakalaking palakpakan at mga kahilingan para sa pagpatay sa mga 'taksil'. Malinaw kung hindi kikilos ang kanyang mga kalaban, gagawinay niyasiya ang kikilos; sa Kumbensiyon sa kinaumagahan, si Robespierre at ang kanyang mga kaalyado ay sinigawanpinagsisigawan. Nabigo ang kanyang boses nang sinubukan niyang magsalita, umiiyakhumiyaw ang isang representantekasaping kinatawan na "Ang dugo ni Danton ay sumasakal sa kanya!"{{Sfn|Schama|1989}}
 
Matapos pahintulutan ng Kumpensiyon [[Maximilien de Robespierre|ang pagkadakip]] sa kanya, siya at ang kanyang mga tagasuporta ay sumilong sa Hotel de Ville, na ipinagtanggol ng mga salik ng Pambansang Panaggol. Nilusob ng ibang mga pangkat nito na tapat sa Kumbensiyon ang gusali nang gabing iyon at kinulong si Robespierre, na malubhang nasugatan ang sarili sa pagtatangkang magpakatiwakal. Siya ay pinatay noong ika-28 Hulyo kasama ang 19 niyang kasamahan, kabilang sina Saint-Just at Georges Couthon, na sinundan ng 83 miyembro ng Commune.{{Sfn|Schama|1989}} Ang Batas ng Ika-22 Prairial ay pinawalang-bisa, at lahat na nakaligtas na mga Girondista ay ibinalik sa kanilang mga panunungkulan bilang kinatawan, at ang Samahang Jacobin ay ipinapinid at ipinagbawal.{{Sfn|Soboul|1975}}
 
Mayroong iba't ibang mga pagdadalumat ukol sa Paghahari ng Kilabot, at ng kawaksing karahasan sa pagpapasagawa nito; Tinanaw ng Marxistang mananalaysay na si Albert Soboul ang malubhang kahalagahan na ipagtanggol ang Himagsikan mula sa panlabas at panloob na mga banta. Ipinapangatuwiran ni François Furet ang sukdulang katindihan ng ideolohikal na pagpupunyagi ng mga manghihimagsik, at ang kanilang mga layuning napakamapanguliran na lubusang nangailangan ng pagkakalipol sa anumang pagsalungat.{{Sfn|Furet|1989}} Isang pagpapalagay na nasa gitna ay nagmumungkahi na ang karahasan ay hindi maiiwasan ngunit ang naganap na mga pangyayari ay dulot ng mga serye ng magkakasangkot-sangkot na panloob na mga kaganapan, na lalong pinalubha ng digmaan.{{Sfn|Hanson|2009}}
 
=== Reaksyong Thermidoryan ===
Line 306 ⟶ 310:
 
[[Kategorya:Mga pinagmulan sa wikang Pranses ng CS1 (fr)]]
[[Kategorya:Pages with unreviewed translations]]