Himagsikang Pranses: Pagkakaiba sa mga binago

Content deleted Content added
mNo edit summary
mNo edit summary
Linya 6:
Ang '''Himagsikang Pranses''' ({{Lang-fr|Révolution française}} {{IPA-fr|ʁevɔlysjɔ̃ fʁɑ̃sɛːz|}}) ay isang yugto ng masukdol na pagbabago sa pulitika at lipunan sa [[Pransiya]] na nagsimula sa [[Estados Heneral]] ng 1789, at nagwakas sa pagkatatag ng [[Konsuladong Pranses]] noong Nobyembre 1799. Marami sa mga kaisipan nito ay itinuturing na panimulang-ugat at saligang-batayan ng umiiral na pampulitikang hulwagang [[demokrasyang liberal]].{{Sfn|Livesey|2001}} Samantala, ang mga pariralang tulad ng ''[[liberté, égalité, fraternité]]'' (Tagalog: ''kalayaan, kapantayan, kapatiran'') ay muling lumitaw sa iba pang mga pag-aaklas at himagsikan, tulad ng [[Himagsikang Ruso (1917)|Himagsikang Ruso]] ng 1917,{{Sfn|Shlapentokh|1996}} at mga napukaw na kilusan para sa [[Paglansag ng pang-aalipin|paglansag ng pangaalipin]] at [[pangkalahatang karapatan sa paghalal]]. {{Sfn|Desan|Hunt|Nelson|2013}} Ang mga [[pagpapahalaga]] at katatagang samahan na nilikha nito ay nangingibabaw sa pulitika ng Pransiya hanggang ngayon.{{Sfn|Fehér|1990}}
 
Ang mga [[Mga Dahilan ng Rebolusyong Pranses|sanhi]] nito ay karaniwang pinagkakasunduan ng mga mananalaysay na isang pagkasasama ng mga salik na panlipunan, pampolitika at pang-ekonomiya, na nagpnatunaynagpatunay sa kawalang-kakayanan sa pamamahala ng ''[[Ancien Régime]]'' (Tagalog'': Sinaunang Kailaran''). Noong Mayo 1789, ang malawakang panlipunang pagkabalisa ay humantong sa pagpupulong ng Estados-Heneral, na pinalitan tungo sa Pambansang Kapulungan noong Hunyo. Ang patuloy na saligawsaw at kaguluhan ay sumukdol sa [[Pagsalakay ng Bastille]] noong Hulyo 14, na humantong pa sa sunod-sunod ng mga sukdulang hakbang ng Kapulungan, kabilang ang paglansag ng pyudalismo, ang paglapat ng himansaang panupil sa Simbahang Katoliko sa Pransiya, at pagpapalawig ng karapatang bumoto.
 
Nangibabaw sa sumunod na tatlong taon ang pagsisikap at pakikibaka para sa politikal na panupil, na pinalala pa ng pangekonomiyang depresyon at pambayanang ligalig. Hinangad at sinubok ng Austria, [[Kaharian ng Gran Britanya|Britanya]], [[Kaharian ng Prusya|Prusya]] at iba pang labas na kapangyarihan na ibalik ang ''Ancien Régime'' sa pamamagitan ng dahas. Samantala, nakita ng maraming pulitikong Pranses na digmaan ang pinakamahusay na paraan para mapag-isa ang bayan at mapanatili ang diwa at kaluluwa ng himagsikan sa pamamagitan ng pagluwas sa iba pang mga bansa. Nagbunga ang mga salik na ito sa pagsiklab ng Panghimagsikang Digaang Pranses noong Abril 1792 at pagpapahayag Unang Republikang Pranses noong Setyembre, na sinundan ng Pagbitay kay Louis XVI noong Enero 1793.