Pagbabago noong 23:24, 14 Abril 2009 baguhin AnakngAraw (usapan \| ambag) 166,389 edits m Invertebrata nilipat sa Inbertebrata: ayon sa romanisasyon ← Nakaraang pagkakaiba		Pagbabago noong 23:30, 14 Abril 2009 baguhin i-undo AnakngAraw (usapan \| ambag) 166,389 edits ibinalik ang mga nawalang walan (sa di nalalamang dahilan) Susunod na pagkakaiba →
Linya 1: Ang salitang '''invertebrata''' ay nagmula sa wikang [[ingles]] (''Invertebrate'') na naglalarawan sa mga [[hayop]] na walang [[gulugod]]. Kabilang sa grupo ang 97 porsiyento ng lahat ng mga [[espesye]] ng hayop (lahat ng mga hayop maliban sa mga isdang nasa subphylum na [[Chordate\|Kordata]], mga [[reptilya]], mga [[ampibyano]], mga [[ibon]] at [[mamalya]]). ~~#REDIRECT [[Inbertebrata]]~~ Hinati-hati ni [[Carolus Linnaeus]]' sa kaniyang ''[[Systema Naturae]]'' ang mga hayop na ito sa dalawang pangkat lamang, ang mga [[insekto\|Insecta]] at ang mga [[Vermes]]. Nilikha ni [[Jean-Baptiste Lamarck]], na nahirang bilang ''[[tagapamahala\|Kurador]] ng mga Insekto at Vermes'' sa ''[[Muséum National d'Histoire Naturelle]]'' (Pambansang Museo ng mga Pangkasaysayang Pangkalikasan) noong [[1793]], ang salitang ''invertebrate'' para ilarawan ang mga hayop na ito at hinati sa sampu ang pinagmulan o orihinal na dalawang grupo (Insecta at Vermes), sa pamamagitan ng paghihiwalay sa [[Arachnida\|Araknida]] at [[Crustacea]] mula sa mga [[Linnean Insecta]], at [[Mollusca]], [[Annelida]], [[Cirripedia]], [[Radiata]], [[Coelenterata]] at [[Infusoria]] mula sa mga [[Linnean Vermes]]. Kasalukuyang inuuri ang mga ito sa mahigit sa tatlumpung [[phylum\|pamilya]], kabilang ang mula sa mga payak na mga organismo katulad ng mga [[sea sponge\|esponghang-dagat]]s at [[flatworm\|bulating lapad]] hanggang sa mga kumplikadong (''complex'') na mga hayop tulad ng mga [[arthropod\|artropoda]] at [[Mollusca\|moluska]]. Bumuo ang mga invertebrata ng grupong [[paraphyletic\|parapiletiko]]. Lahat ng mga nakatalang ''[[Pamilya (agham)\|phyla]]'' ay mga invertebrata kasama ang dalawa sa tatlong ''[[subpamilya\|subphyla]]'' sa [[Pamilya (agham)\|Phylum]] na [[Chordata\|Kordata]]: ang [[Urokordata\|Urochordata]] at [[Sepalokordata\|Cephalochordata]]. Ang dalawang ito, kasama ang lahat ng mga nakikilalang mga invertebrata, ay mayroon isang pulutong na [[Hox genes\|henyong Hox]], habang ginaya ang orihinal na kumpol ng higit sa isang beses ang sa mga [[vertebrata]]. Sa loob ng [[paleozoolohiya]] at [[paleobiolohiya]], karaniwang pinagaaralan ang mga invertabratang kapwa malaki at maliit sa loob ng disiplinang pagaaral ng mga [[fossil]] na tinatawag na [[paleontolohiyang pang-invertebrata]]. Kabilang sa mga invertebrata ang mga hayop na may [[exoskeleton]] o panlabas na sangkabutuhan. ==Phylum at mga karaniwang halimbawa== [[Sponge\|Porifera]] — espongha [[Cnidaria]] — [[jellyfish\|isdang-haleya]], [[koral]], [[sea anemone\|anemoneng pandagat]], mga [[hydra]] [[Ctenophore\|Ctenophora]] — [[isdang-haleya na hugis-suklay\|comb jelly]] [[Flatworm\|Platyhelminthes]] — [[flatworm\|bulating lapad]] o [[flat worm\|bulating sapad]] [[Nematode\|Nematoda]] — [[roundworm\|bulating bilog]] o [[bulating bilog\|nematod]] [[Annelida]] — segmented worms ([[bulate\|bulating kati]], [[leech\|linta]], [[polychaete]]) [[Echinodermata]] — [[starfish\|bituing dagat]], [[pilyong pandagat\|sea urchin]], [[pipinong dagat\|sea cucumber]] [[Mollusca]] — [[squid]], [[kuhol]], [[pugita]], [[dalawahang balbula\|bivalve]] [[Velvet worm\|Onychophora]] — [[bulating gamusa\|velvet worm]] [[Arthropod]]a — [[insekto]], [[araknid\|arachnid]], [[crustacean]] [[Brachiopoda]] — [[lampshell\|lamparang kabibe]] [[Bryozoa]] — [[hayop-lumot\|moss animal]] o [[banig-dagat\|sea mat]] [[Hemichordata]] o [[Protochordata]] — [[acorn worm]], [[graptolite]] ==Mga makroinvertebrata== Ang salitang '''makroinvertebrata''' ay nakaugaliang gamitin para sa mga invertebratang pantubig kasama ang mga [[insekto]] (halimbawa na ang mga [[larva\|larbang]] [[Ephemeroptera]] at [[Trichoptera]]), mga [[crustacean]] (ang mga [[amphipod]]), mga [[mollusc]] (ang mga [[kuhol\|suso]]ng pandagat) at mga [[bulati]] (ang mga [[platyhelminthe]]), na namumuhay sa mga [[ilog\|kailugan]], [[lawa]], [[look\|dagat-datagatan]], [[basang-kalupaan]] o [[dagat\|karagatan]]. Kaugnay sa mga usaping pang-kasaysayan, ginamit bilang palatandaan (indikasyon) ng [[kalusugan]] ng [[sistemang pangkalikasan\|ekosistema]] at ng katutubong [[biodiversidad\|kabukurang pang-biyolohiya]]. Isa sila sa mga susing-bahagi ng umiikot na sistemang [[food chain\|tanikala ng panginginain]]. Karamihan sa mga palatandaang ginagamit para suriin ang kalidad ng tubig ay naging mga pang-hanay sa iba't ibang mga uri ng mga [[benthic\|bentiko]]ng makroinvertebrata ayon sa sensitibidad sa polusyon. Nagbibigay tanda na ang katawan ng tubig ay malusog ang presensiya ng mga makroinvertebratan nakadarama ng polusyon. Sa kabaligtaran, isang indikasyon ng mababang kalidad ng tubig ang pagkakaroon ng mga makroinvertebratang sobrang magpahintulot ng polusyon. Ang isang katawaan ng tubig na may hawak na masagana at magkakaibang populasyon ng mga makroinvertebrata ay mainam ayon sa pamantayang ideyal. Kabilang sa mga makroinvertebratang tradisyunal na sensitibo sa polusyon ang mga sumusunod:[[Mayfly\|Langaw-mayo]] ([[Ephemeroptera\|epemeroptera]]), mga [[Caddisfly]] ([[trikoptera\|trichoptera]]), at [[Stonefly\|batong-langaw]] (Plecoptera). Mga karaniwang ibinibilang sa mga makroinvertebratang nakapagtitiis sa maruming tubig ang mga sumusunod: [[bulating-tubig]] ([[Oligokyata\|Oligocheata]]), [[linta]] ([[Hirudinya\|Hirudinea]]) at mga hindi-nangangagat na mga [[bulating-dugo]] ([[Kironomida\|Chironomidae]]). Ang mga pangunahing palatandaan ng pagkakaroon ng marami at magkakaibang mga makroinvertebrata ang [[daloy]], [[pagkain]], [[habitat\|habitasyon]], at [[kalidad ng tubig]]. Kabilang sa mga pinanggagalingan ng tubig ang mga [[phytoplankton\|pitoplankton]], [[biofilm\|biopilmo]] (na mga patong mga mga bakterya o ibang mikro-organismo na bumabalot sa mga nakalubog na mga kalatagan) at ang mga organikong material na pang-terestriyal (katulad ng mga [[dahon]]) na pumapasok sa tubig mula sa mga halamanan ng mga baybayin sa pagitan ng katihan at katubigan (o sonang riparyan). Karamihan at karaniwang nagaganap ang paghuli at pagkain (predasyon) ng isda sa mga makroinvertebrata. Kabilang sa mga susing-pook (habitat) ang mga [[sedimentong bentiko]], [[halamang dagat]] at makahoy na mga labi. May malaking impluwensiya ang antas ng [[salinidad]], [[temperatura]], [[natunaw na oksiheno]], at [[turbidad\|kalabuan ng tubig]]. ==Mga talasanggunian== {{English2\|Invertebrate}} {{cite book \|author=A. R. Maggenti at S. Gardner \|url=http://digitalcommons.unl.edu/onlinedictinvertzoology/ \|title=Diksyunaryo ng Zoolohiyang Pang-invertebrata sa Internet \|year=2005}} [[Kaurian:Hayop]] [[ar:لافقاريات]] [[ast:Invertebráu]] [[bg:Безгръбначни]] [[bs:Beskičmenjaci]] [[ca:Invertebrat]] [[cs:Bezobratlí]] [[cy:Infertebrat]] [[da:Hvirvelløse dyr]] [[de:Wirbellose]] [[en:Invertebrate]] [[eo:Senvertebruloj]] [[es:Invertebrado]] [[et:Selgrootud]] [[fa:بی‌مهرگان]] [[fi:Selkärangattomat]] [[fr:Invertébré]] [[gl:Invertebrado]] [[he:חסרי חוליות]] [[hr:Beskralješnjaci]] [[id:Avertebrata]] [[is:Hryggleysingjar]] [[it:Invertebrata]] [[ja:無脊椎動物]] [[ka:უხერხემლოები]] [[kk:Омыртқасыздар]] [[ko:무척추동물]] [[la:Invertebrata]] [[ln:Nyama ya mikúwa tɛ̂]] [[lt:Bestuburiai]] [[mk:Без‘рбетници]] [[ms:Invertebrat]] [[nl:Ongewervelden]] [[nn:Virvellause dyr]] [[no:Virvelløse dyr]] [[nrm:Bête sans héthèque]] [[oc:Invertebrata]] [[pl:Bezkręgowce]] [[pt:Invertebrado]] [[ro:Nevertebrate]] [[ru:Беспозвоночные]] [[simple:Invertebrate]] [[sk:Bezstavovce]] [[sl:Nevretenčarji]] [[sr:Бескичмењаци]] [[sv:Ryggradslösa djur]] [[ta:முதுகெலும்பிலி]] [[th:สัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง]] [[tr:Omurgasızlar]] [[uk:Безхребетні]] [[ur:غیر فقاری جاندار]] [[wa:Incronzoxhî]] [[zh:无脊椎动物]]

Imbertebrado: Pagkakaiba sa mga binago