Galen: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
m robot dinagdag: hif:Galen |
m robot dinagdag: sr:Гален; Kosmetiko pagbabago |
||
Linya 1:
[[Talaksan:Galen detail.jpg|thumb|right|Si Claudius Galen o ''Claude Galien'', isang litograpong gawa ni Pierre Roche Vigneron. (Paris: ''Lith de Gregoire et Deneux'', ca. 1865).]]
Si '''Claudius Galen''', '''Galen''', o '''Galeno''' (mga [[129]]/[[130]] - [[199]]/[[200]] AD) ay isang [[sinaunang Griyego|
| title = Galen
| encyclopedia = Encyclopædia Britannica
Linya 8:
| date = 1984 }} </ref>, o '''Claude Galien'''.
== Talambuhay ==
Ipinanganak sa Galen sa Pergamo (kilala rin bilang Pergamum at Pergamon, ang pangkasalukuyang [[Turkiya]]). Habang nasa gulang o edad na 30, naging isa siyang manggagamot para sa isang paaralan ng mga mandirigmang [[gladyador]] sa Pergamo. Sa paglaon, pumunta siya at nanatili sa [[sinaunang Roma]] noong mga ika-2 daantaon AD.<ref name=NBK/><ref name=WWT/>
== Kaugnay ng agham ==
=== Bilang siyentipiko ===
[[Talaksan:Greek doc01.jpg|thumb|right|Isang kopya ng pahina ng manuskritong ''De Pulsibus'' ni Galen (Venice, ca. 1550). Nasa wikang Griyego ang trataso o pagtalakay na itong kaugnay ng pintig o pulso. May kaakibat itong salinwikang nasa wikang Latin.]]
Linya 19:
Bagaman nakapag-akda si Galen ng mga sulating pangpanggagamot, kaiba ito mula sa mga inakdaan ni [[Hippocrates]]. Hindi nagpapakita ng kahinahunan at kabutihan ng kalooban ang nilalaman ng mga isinulat ni Galen. Subalit mayroong paliwanag si Galen hinggil sa para sa anumang [[organo (anatomiya)|organo]] ng katawan. Sa kasalukuyang panahon, nababatid ng makabagong mga [[siyentipiko]] na marami sa mga pagpapaliwanag ni Galen ang may kamalian. Isa sa mga katangian ni Galen ang hindi pag-amin na walang bagay na hindi niya nalalaman.<ref name=NBK/>
=== Bilang biyologo ===
Kasama ni [[Aristotle]], isa si Galen sa mga dakilang biyologo o biyolohista ng sinaunang mundo. Ngunit kaiba si Galen sa mapansining si Aristotle. Tumitingin si Aristotle sa mga bagay bilang mga gayon lamang at nag-iisip ng hinggil sa kalikasan ng mga ito, samantalang si Galen naman ay nakaangat dahil sa kanyang kasanayan at pagkamalikhain sa pagsasagawa ng mga pagsubok o eksperimento.<ref name=NBK/>
Nagtuon ng pansin si Galen sa pagdaloy ng dugo habang nasa loob ng katawan. Nakalaan din ang kanyang isipan sa idinudulot ng mga pinsala sa kurdon ng ugat na nerbyong nasa [[gulugod]]. Partikular na may kaugnayan sa [[paralisis]] at [[kamatayan]]. Nakaaangat sa iba si Galen sa loob ng tinataguriang "ikalawang panahon" ng [[biyolohiya]]. Pagkaraan ng panahon ni Galen, hindi na naging masiglang agham ang biyolohiya, sapagkat wala itong naging kaunlaran sa loob ng mga [[Panahong Madilim]] at ng karamihan ng mga [[Gitnang Panahon]]. Muli lamang nagkabuhay o "gumising" ang biyolohiya nang sumapit na ang panahon ng ''[[renaissance]]'' o "muling pagsilang" ng pagbibigay pansin sa [[agham]].<ref name=NBK/>
=== Bilang anatomo ===
Sa Roma nagsimulang mag-aral ng [[anatomiya ng hayop]] si Galen, sa halip na ng sa [[anatomiya ng tao|tao]]. Bilang anatomo o anatomista, pinag-aralan niya kung paano gumagana ang pamamaraang [[pisyolohiko]] ng [[katawan]], na pinaniniwalaang naglalaman daw ng mga [[espiritu]]ng dumadaloy at naglalabas-pasok sa mga [[arteryo]], [[bena]], at mga ugat na [[nerbyo]].<ref name=WWT/>
Linya 33:
Namayani ang kanyang mga ideya sa loob ng maraming mga taon, na umabot magpahanggang mga 1500. Pagkaraan ng kamatayan ni Galen, itinuro sa mga mag-aaral ng sinaunang panggagamot ang kanyang mga pagtuturo at pamamaraang pangmedisina, na hindi nabago sa loob ng maraming mga daantaon, sa loob ng halos 1,500 mga taon.<ref name=NBK/><ref name=WWT/>
=== Bilang manggagamot ===
Isa si Galen sa pinakadakilang mga duktor ng medisina noong panahong Alehandriyano, sapagkat isinaayos niya ang umiiral noong mga kaalaman hinggil sa panggagamot. Nakapagdagdag siya ng malaki at malawak na bilang ng mga kabatirang pang-anatomiya at pangmedisina. Malawak ang pagtanggap ng mga dalubhasa sa larangan ng sinaunang medisina ang kanyang mga teoriya o panukala ukol sa panggagamot, sa katawan at mga bahagi nito, at pati hinggil sa mga tungkulin ng mga bahaging ito. Nanatili ang ganitong pagtanggap sa mga panukala ni Galen magpahanggang mga ika-17 daantaon.<ref name=NBK/>
== Sanggunian ==
{{reflist}}
Linya 83:
[[sk:Claudius Galénos]]
[[sl:Galen]]
[[sr:Гален]]
[[sv:Galenos]]
[[th:กาเลน]]
| |||