Henetika: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
m robot dinagdag: ml:ജനിതകശാസ്ത്രം |
m robot binago: qu:Hinitika; Kosmetiko pagbabago |
||
Linya 4:
Ang henetika ang pag-aaral ng mga hene, kung ano ang bumubuo sa mga ito, paano sila gumaganap, paano sila naipapasa mula sa mga magulang patungo sa mga anak, at paano sila nagbabago.<ref name=NBK/>
== Paglalarawan ==
Ang buhay sa mundo ay isang walang-katapusang tanikala, dahil bawat salinlahi ay kakawing ng nakalipas na henerasyon sa pamamagitan ng isang hibla ng buhay na sustansya. Nagbibigay at nagiiwan ang mga magulang na organismo sa kanilang mga anak ng mga bahagi nila upang makapagsimula ang mga anak na ito ng sarili naman nilang mga anak. Nababatay at nakaayon sa mga "utos" ng mga sustansyang namana mula sa mga magulang ang pagunlad at paglaki ng isang bagong indibidwal. Natatagpuan ang mga "kautusang" ito sa malaking [[molekula]]ng tinatawag na [[hene]] (o ''[[gene]]'').<ref name=NBK>{{cite-NBK|Genetics}}</ref>
=== Mga pamanang katangian ===
Ang pamanang katangian at pagkakaiba-iba nito ang bumubuo sa henetika. Ginamit ng tao ang kaalaman nito sa henetika bago pa man ang kasaysayan sa kanyang paghahayupan at paghahalaman. Sa makabagong pananaliksik, nagbibigay ng mahalagang kasangkapan ang henetika sa pananaliksik sa gawain ng isang partikular na [[hene]], katulad ang pagsusuri ng mga pagniniig ng mga hene.
=== Ang mga hene ===
[[Talaksan:Human genome to genes.png|thumb|right|350px|Ilustrayon ng [[genome|henomo]] ng [[tao]], mula sa henomo hangang [[chromosome|kromosomo]], at mula kromosomo hanggang mga hene.]]
Sa loob ng mga organismo, karaniwang dala ng mga kromosoma ang mga henetikong impormasyon na ipinakikita bilang kimika ng mga partikular na molekula ng [[DNA]] (''deoxyribonucleic acid'').
Linya 23:
Ang mga hene ang nakaalam ng mga ninuno ng isang organismo lalo na sa tao. Ang mga hene ng isang patay ng tao ay pwedeng i-kumpara sa mga buhay na tao para malaman ang mga kalahi o kamaganak niya dahil ang mga hene ay mag-kaparehas lang sa mga mag-kalahi.<ref name=NBK/>
=== Mga katungkulan ng hene ===
Maraming tinitiyak (ngunit hindi lahat) ang henetika sa itsura ng mga organismo kasama ang tao. May papel rin ang pagkakaiba ng kapaligiran at mga bagay na walang direksyon. Ang monosigotikong kambal (“''identical twins''”), ay [[klona]] na bunga ng maagang paghahati ng isang [[embryo|bilig]]. Mayroong parehong DNA ang mga kambal ngunit magkaiba ng ugali at [[fingerprint|markang-daliri]]. Ang mga halamang henetikong magkapareho na pinalaki sa malamig na klima ay mayroong maikli at less-saturated (hindi gaanong tigib) na mga asidong matataba upang maiwan ng paninigas nila kumpara sa pinalaki sa normal na kondisyones.
== Kasaysayan ng larangan ==
Sa kanyang sulating may pamagat na ''"Versuche über Pflanzenhybriden"'' ("Mga Eksperimento sa Hibridisasyon ng Halaman") na inilathala noong 1865 sa ''Brunn Natural History Society'', ipinakita ni [[Gregor Mendel]] (isang monghe) ang mga padron ng ilang namamanang katangian ng halamang [[habitsuwelas]] at kanyang ipinakita na maipaliliwanag ito sa pamamagitan ng paggamit ng [[matematika]]. Kahit na hindi sumusunod sa padrong ito ang lahat ng katangian ng pamanang Mendelyano, ipinakita ng kanyang saliksik ang kainaman sa paggamit ng [[estadistika]] sa pag-aaral ng namamanang katangian. Mula noon marami pang mas kumplehong porma ng namamanang katangian ang ipinakita.
Linya 34:
Hindi naunawaan ni Mendel ang kalikasan ng mga namamanang katangian. Ating alam ngayon na dala ng DNA ang ilang namamanang impormasyon. (Sa mga [[retrovirus|retrobirus]] kasama ang mga [[birus]] ng [[trangkaso]], [[oncovirus|onkobirus]], [[HIV]] at marami pang ibang birus ng mga halaman na nasa [[RNA]].) Ang manipulasyon ng [[DNA]] ay magkapagbabago sa namamanang katangian ng maraming organismo.
== Mga natuklasan sa loob ng paglakad ng panahon ==
Isa itong talaan ng mga mahahalagang pangyayaring may kaugnayan sa larangan ng henetika:
{| class="wikitable"
Linya 148:
|}
== Sanggunian ==
{{English2|Genetics}}
{{reflist}}
Linya 215:
[[pl:Genetyka]]
[[pt:Genética]]
[[qu:
[[ro:Genetică]]
[[ru:Генетика]]
|