Hinuhang atomiko: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
New page: =Hinuhang Atomika= Sa kimika at pisika, ang hinuhang atomika ay isang hinuha sa kalikasan ng materya na kung saan tinutukoy na ang materya ay binubuo ng hiwalay at malinaw na bahagi ... |
uncategorized, added uncategorised tag (AWB) |
||
Linya 1:
Sa kimika at pisika, ang hinuhang atomika ay isang hinuha sa kalikasan ng materya na kung saan tinutukoy na ang [[materya]] ay binubuo ng hiwalay at malinaw na bahagi na tinatawag na [[atomo]]. Ito ay kakaiba sa matandang paniwala na ang materya ay mahahati sa mga arbitrayong laki.
Line 6 ⟶ 4:
==Atomismong pangpilosopika==
===Indio===
Hanggang sa bungad ng siglo 19, ang atomikong hinuha ay kalimitang pangpilosopiya na hindi ipinundar sa maka-agham na eksperimentasyon. Ang mga unang hinuha ay pinaunlad sa matandang India noong siglo 6 BCE ni [[Kanada]], isang pilosopong Hindu. Sa pilosopiyang Hindu, ibinunsad ng paaralang [[Nyaya]] at [[Vaisheshika]] ng mga masalimuot na hinuha kung papaano nagsasanib upang makabuo ng mas kumplikadong bagay (sa una ay pares-pares, matapos tatluhan ng mga pares). Pinaniniwalaan na ang pagniniig na mga ito ay kagustuhan ng Diyos (espesipiko rito ang [[Ishvara]] ng mga Hindu). Sinasabing walang kakayahan ang mga atomo kung walang itong katangiang pisikal. Balintuna rito, ang [[pilosopiyang Jainiko]] na nagsasangkot sa ugali ng materya sa likas raw mismo ng mga atomo. Ayon sa pilosopiyang Jaina, ang bawat atomo ay mayroong sariling lasa, amoy at kulay at dalawang uri ng hipo. Hindi maliwanag kung ano ang pakahulugan ng “uri ng hipo”. Sinasabing ang mga atomo ay umiinog sa isa sa dalawang katayuan nito: mahinhin, kung saan na napapasok nito ang gaano mang kaliit na lugar, at ang magaspang kung saan ito ay kumakasya lamang sa isang tiyak na lugar. Kahit na gawa ang mga atomo ng makakamukhang sustansya, makapagsasanib sila sa isa’t-isa ayon sa kanilang mga walang-hanggang katangiang upang makabuo ng anim na “kinapal” na halos katugon sa konseptong Grieyego ng mga “elemento”: lupa, tubig, anino, damdamin, materyang karmiko, at materyang di-kasya.<sup>[1]<sup>
Line 27 ⟶ 24:
Ang pangalawa ay [[batas ng tiyak na proporsyon]]. Unang pinatunayan ng kimikong Pranses na si [[Joseph Louis Proust]] noong 1799,<sup>[5]<sup> sinasabi ng batas na ito kapag ang isang kompuwesto ay bumalik sa kanyang mga pinagmulang elemento, ang mga bigat nito ay laging pareho sa proporsyon gaano man karami o anuman ang pinagmulan ng orihinal na sustansya. Nagsintensis si Proust ng [[carbonato ng tanso]] (copper carbonate) na gumamit ng iba’t-ibang paraan at kanyang nasumpungan na sa bawat kaso, ang mga ingredyente ay nagsasama ng may parehong proporsyon na parang ginagawa kapag giniba ito mula sa likas na carbonato ng tanso.
Pinag-aralan at pinalawak ni Dalton ang trabaho ni Proust na nagbunsad sa[[
4NO + O<sub>2<sub> → 2N<sub>2<sub>O<sub>3<sub>
Line 36 ⟶ 33:
[[Image:A_New_System_of_Chemical_Philosophy_fp.jpg|right|thumb|Ang iba’t-ibang atomo at molekula na isinalarawan sa A New System of Chemical Philosophy (1808) ni John Dalton.]]
Noong 1803, naglathala si Dalton ng una niyang listahan ng relatibong bigat atomiko ng mga ilang sustansya<sup>[6]<sup> (kahit na hindi niya tinalakay sa publiko kung papaano niya nakuha ito hanggang 1808). Tinantya ni Dalton ang mga bigat atomiko ayon sa ratio ng bigat ng kanilang pagsasanib kung saan ang [[hidroheno]] ang ugat na yunit. Subalit, hindi inisip ni Dalton na ang ilang elementong atomo ay umiiral rin bilang molekula – halimbawa ang dalisay ng oksiheno ay umiinog bilang O<sub>2<sub>. Mali ang paniwala niya na ang pinakasimpleng kompuwesto sa pagitan ng dalawang elemento ay laging isang atomo isa’t-isa (inisip niya na ang tubig ay HO, hindi H<sub>2<sub>O). Kasama ang kapayakan ng kanyang aparato, maraming mali sa kanyang talaan. Halimbawa, paniwala niya na ang atomo ng oksiheno ay 5.5 beses na mabigat kaysa atomo ng hidroheno dahil sinukat niya na ang tubig ay may 5.5 gramo ng atomong oksiheno sa bawat 1 gramo ng atomong hidroheno. Dahil dito paniwala niya na ang pormula ng tubig ay HO (alam natin ngayon ang atomong oksiheno ay 16 beses na mas mabigat kaysa atomong hidroheno.)
Line 49 ⟶ 45:
Sinasabing ang mga atomo ay pinakamaliit na paghahati ng materya hanggang 1897 nang matuklasan ni [[J.J. Thomson]] ang elektron sa pag-aaral niya ng cathode ray tubes.]<sup>[[9]]<sup> Ang cathode ray tube na ginamit ni Thomson ay isang saradong lalagyang bubog na kung saan ang dalawang [[elektrod]] ay pinaghiwalay ng vacuum. Kapag ang ang [[boltahe]] ay pinaagos sa dalawang elektrod, nagbubunga ito ng cathode rays na ipikikita na isang nagbabagang patsa sa tinatamaang bahagi ng bubog sa kabilang dulo ng tubo. Sa pamamagitan ng eksperimentasyon, natuklasan rin ni Thomson na mga rayos na ito ay napalilihis ng [[larangang elektrikal]] (at [[larangang magnetiko]] na alam na noon). Kanyang ipinalagay na ang mga rayos na ito, sa halip na mga onda, ay binubuo ng mga partikulang may negatibong kargada na tinawag niyang “korpuskula” (na tinawang na elektron nang lumaon ng ibang siyentipiko) ▼
▲Sinasabing ang mga atomo ay pinakamaliit na paghahati ng materya hanggang 1897 nang matuklasan ni [[J.J. Thomson]] ang elektron sa pag-aaral niya ng cathode ray tubes.]<sup>[9]]<sup> Ang cathode ray tube na ginamit ni Thomson ay isang saradong lalagyang bubog na kung saan ang dalawang [[elektrod]] ay pinaghiwalay ng vacuum. Kapag ang ang [[boltahe]] ay pinaagos sa dalawang elektrod, nagbubunga ito ng cathode rays na ipikikita na isang nagbabagang patsa sa tinatamaang bahagi ng bubog sa kabilang dulo ng tubo. Sa pamamagitan ng eksperimentasyon, natuklasan rin ni Thomson na mga rayos na ito ay napalilihis ng [[larangang elektrikal]] (at [[larangang magnetiko]] na alam na noon). Kanyang ipinalagay na ang mga rayos na ito, sa halip na mga onda, ay binubuo ng mga partikulang may negatibong kargada na tinawag niyang “korpuskula” (na tinawang na elektron nang lumaon ng ibang siyentipiko)
Paniwala ni Thomson na ang mga korpuskula ay nagmula sa mga atomo ng elektrod. Dahil dito ipinalagay niya na ang mga atomo ay nahahati at ang mga korpuskula ang bumubuo rito. Upang maipaliwanag ang kabuuang neutral na karga na atomo, kanyang iminungkahi na ang mga korpuskula ay nakakalat na pahaba-bilog na balangkas sa pantay na dagat o ulap ng positibong karga na tinawag na plum pudding model.<sup>[10]<sup>
Line 79 ⟶ 74:
[[Image:Bohr atom model English.svg|thumb|right|Ang modelong Bohr ng atomo]]
Napakalaking pagbabago sa pisika ang dulot ng hinuhang kwantika noong bungad ng siglo 20 nang magpostula sina [[Max Planck]] at Albert Einstein na ang liwanag ay inilalabas o hinihigop sa tiyak na dami na tinatawag ng [[kwanta]] (isahan, kwantum). Noong 1913, isinama ni [[Niels Bohr]] ang ideyang ito sa kanyang modelong Bohr ng atomo na kung saan ang mga elektron ay makaliligid lamang sa nukleyo sa isang partikular ng pabilog na pagligid na may tiyak ng [[momentong angular]] at [[enerhiya]] at kung saan ang layo nito sa nukleyo ay proporsyonal sa kanya-kanyang enerhiya<sup>[16]<sup> Sa modelong ito hindi unti-unting bubulusok ang mga elektron sa nukleyo dahil hindi sila tuluyang mawawalan ng enerhiya; sa halip kisapmatang makaluluksong kwantiko lamang sila sa pagitan ng tiyak ng nibel ng enerhiya. <sup>[16]<sup> Kapag nangyari ito, nagpapalabas o humihigop ito ng liwanag na may prekwensyang proporsyonal sa pagbabago ng enerhiya (at kaya ang paghigop at pagpapalabas ng liwanag ng tiyak at malinaw na espektra). <sup>[16]<sup>
Line 109 ⟶ 103:
14. ^ Ernest Rutherford (1919), Collisions of alpha Particles with Light Atoms. IV. An Anomalous Effect in Nitrogen., Philosophical Magazine, 6th series, 37, 581
15. ^ James Chadwick (Feb 27, 1932), Possible Existence of a Neutron, Nature Magazine
16. ^ a b c Bohr, N. (1913). On the constitution of atoms and molecules. Philosophical Magazine, 26, 1-25[[1]]
17. ^ Erwin Schrodinger (1926), Quantisation as an Eigenvalue Problem, Annalen der Physik
18. ^ Dr Subodh Mahanti, Erwin Schrodinger: The Founder of Quantum Wave Mechanics, Vigyan Prasar; Last accessed Nov 26, 2006
19. ^ Dr Subodh Mahanti, Max Born: Founder of Lattice Dynamics, Vigyan Prasar; Last accessed Nov 26, 2006
20. ^ ISCID, Heisenberg Uncertainty Principle; Last accessed Nov 26, 2006
{{Uncategorized|Abril 2007}}
| |||