Espasyo-panahon: Pagkakaiba sa mga binago

Content deleted Content added
Atn20112222 (usapan | ambag)
No edit summary
Atn20112222 (usapan | ambag)
No edit summary
Linya 1:
[[Image:spacetime curvature.png|thumb|right|300px|AngSa pangkalahatang relatibidad, ang gravity ang kurbada(pagkakabaluktot) na dulot ng isang materya(sa larawang ito ay kumakatawan sa mundo) sa espasyo-oras]]
Sa pisika, ang '''espasyo-oras'''(sa Ingles ay '''spacetime, space-time''' o '''space time''') ay anumang matematikong modelo ng pinagsasamang espasyo at oras sa isang solong continuum. Ang espasyo-oras ay karaniwang pinakakahulugang pinagsamang espasyo ng tatlong dimensyon at oras kung saan ang oras ang ika-apat na dimensyon. Ayon sa ilang mga persepsyong Euclidean ng espasyo, ang uniberso ay may tatlong mga sukat ng espasyo at isang sukat ng oras. Sa pamamagitan ng pagsasama ng espasyo at oras sa isang manifold, pinasimple ng mga pisiko ang paglalarawan ng maraming teoryang pisikal, gayundin paglalarawan ng paggalaw ng uniberso sa paraang pare pareho sa antas [[supergalaktiko]] at [[subatomiko]].
 
Linya 5:
Sa klasikal na mekanika, ang paggamit ng Euclidean espasyo sa halip na pinagsamang espasyo at oras ay angkop dahil ang oras ay itinuturing bilang pangkalahatan at pare pareho na independiyente sa estado ng paggalaw ng isang tagamasid. Sa kontekstong relativistiko naman, ang oras ay hindi maaaring hiwalay sa tatlong dimensyon ng espasyo, dahil ang inoobserbahang bilis ng lumilipas ng oras ng isang bagay ay depende sa bilis ng bagay relatibo sa nagmamasid at sa lakas ng gravitational field, na maaaring magpabagal ng paglipas ng oras.
 
Sa kosmolohiya, ang espasyo-oras ay pinagsasama ang espasyo at oras sa isang abtrakstong sansinukob(universe). Sa matematika, ito ay isang uri ng manifold(isang espasyong topolohikal na sa maliliit na bahagi ay tulad ng espasyong Euclidian) na binubuo ng mga "kaganapan" na kung saan ay inilarawan sa pamamagitan ng isang uri ng sistemang coordinate. Karaniwan ay kinakailangan ang tatlong dimensyong pang espasyo (haba, lapad, taas), at isa dimensyong temporal (oras). Ang mga dimensyon ay mga independiyenteng bahagi ng isang coordinate grid na kinakailangan upang mahanap ang isang tuldok sa isang espasyo. Halimbawa, sa globo, ang latitud at longhitud ay dalawang independiyenteng coordinate na kung pagsasamahin ay maaring matukoytumukoy angsa isang lokasyon sa globo. Sa espasyo-oras, ang isang grid ng coordinate na sumasaklaw sa 3 + 1 dimensyon na tumutukoy sa mga pangyayari (sa halip na tuldok lamang sa espasyo), ibig sabihin, ang oras ay idinagdag bilang isa pang dimensyon sa grid coordinate. Sa ganitong paraan, ang coordinate ay tumutukoy kung saan at kailan naganap ang isang pangyayari. Gayunman,Ngunit ang pinagsamang kalikasan ng espasyo-oras at ang kalayaan ng pagpipiliang sistemang coordinate ay nangangailangan ng parehong coordinate ng espasyo at oras sa ibang sistema ngsistemang coordinate. Hindi tulad sa normal na spatial coordinate, meron pa ring restriksyon kung paano ang sukat ay gagawin sa espasyo at oras. Ang mga paghihigpit na ito ay tumutugma halos sa isang partikular na matematikong modelo na naiiba sa espasyong Euclidean space sa simetria(pagkakapareho) nito.