Banal na Imperyong Romano: Pagkakaiba sa mga binago

Content deleted Content added
MystBot (usapan | ambag)
Linya 91:
Noong pumasok ang ika-18 siglo, lumakas ang kapangyarihan ng ibang bansa sa labas ng Imperyo, kung saan hindi na nito kaya pang protektahan ang mga estado nito buhat sa palisiya at impluwensiya ng mga ibang kaharian. Ito ang isa sa mga dahilan ng pagbagsak ng Imperyo. Dahil sa mga [[Digmaang Napoleoniko|pananakop ng digmaang Napoleoniko]] at kaalinsabay na pagtatatag ng [[Kumpederasyon ng Rino]], unti-unti nang bumaba ang kapasidad ng Imperyo na pamunuan ang iba pang mga estado. Noong Agosto 6, 1806, opisyal na bumagsak ang Imperyo nang maghain ng pagbaba sa trono ng huling emperador na si [[Francis II ng Banal na Imperyong Romano|Francis II]].
 
*== Mga teritoryong pinamumunuan ng mga prinsipe o duke, at sa ibang kaso ayPagtatata mga hari. Angng mga pinuno ng Imperyo, maliban na lamang sa [[Hari ng Bohemia]] na isang mamboboto, ay hindi pinahihintulutang maging hari sa loob ng Imperyo ngunit mayroonimportaon naman silang mga kaharian sa labas ng Imperyo. Halimbawa ay ang [[Kaharian ng Gran Britanya]] na ang pinuno ay ang prinsipeng-elektor na [[Electorate ng Hanover|Hanover]] hanggang sa sirain ang Imperyo noong 1714.
== Pagtatatag ==
Buhat sa [[Mataas na Gitnang Panahon]], ang Imperyo ay natapakan ng mga paglalaban-laban ng mga [[prinsipe]] ng mga lokal na sakop upang mapasakamay ang malalawak na lupain. Kumpara sa mga malalaking kahariang nakontrol ng mga gitnang [[Pransiya]] at [[Inglatera]], ang mga Emperador ay nagkaroon ng mahinang kapangyarihan naman sa mga nasakop nito. Upang mapanatili ang kanilang interes at [[soberanya]] sa mga lupang ito, nagtalaga ang mga Emperador ng mga [[maharlika]] at maging mga [[obispo]] upang pamahalaan ang mga ito. Ang prosesong ito ay nagsimula noong ika-11 siglo sa pamamagitan ng [[Kontrobersiya sa Pagpapatibay]] ({{lang|en|Investiture Controversy}}) at malamang na nagtapos noong 1648 dahil sa [[Kapayapaan sa Westphalia]]. Ilang mga Emperador na ang tumalikwas sa patakarang ito ngunit sinasalungat naman ng [[Kapapahan]] at mga prinsipe ng Imperyo pabalik sa dati.
=== Hari ng mga Romano ===
[[Talaksan:Holy Roman Empire crown dsc02909.jpg|thumb|left|Ang [[Imperial Crown of the Holy Roman Empire|korona ng Banal na Imperyong Romano]] (ikalwang bahagi ng ika-10 siglo), na ngayon sy nasa [[Vienna]] [[Schatzkammer]]]]
Ang napipisil na hari na maging Emperador ng Imperyo ay tinatalaga munang [[Hari ng mga Romano]] ('Rex romanorum' / 'römischer König'). Ang mga haring Aleman ang naluklok sa mga puwesto buhat sa hindi matandaang panahon: noong ika-9 na siglo sa mga hari ng mga importanteng tribo ([[Prankong Salian]] ng Lorraine, [[Prankong Ripuarian]] ng [[Franconia]], at mga [[Sakson]], [[Bavarian]] at mga [[Swabian]]); nang tumagal ay mga duke at obispo ng kaharian; at sa wakas ay mga ''[[Prinsipeng nanghahalal (Prince-elector)|Kurfürsten]]'' (dukeng bumoboto o nanghahalal). Ang konseho ng mga mamboboto ay opisyal na binuo noong 1356 ng Hari ng Bohemia na si Charles IV sa pamamagitan ng dikretong [[Gintong Batas ng 1356]]. Noong una, ang konseho ay binubuo ng pitong manghahalal: ang [[Kondeng Palatin ng Rino]], ang [[Hari ng Bohemia]], [[Duke ng Saxony]], ang [[Magreib ng Brandenburg]], at mga [[Arsobispo]] ng [[Cologne]], [[Mainz]], at [[Trier]]. Noong [[Tatlumpung Taong Digmaan]], ang [[Duke ng Bavaria]] ay nabigyan ng upuan bilang ikawalong mamboboto. Ang sinumang kandidato sa pagka-Emperador ay kinakailangang magbigay ng lupa o anumang ari-arian sa konseho upang masiguro ang kanilang pagkapanalo.
 
Sa maraming pagkakataon, ang botohan ay tumatagal ng maraming tao dahil sa iba't ibang mga usaping kinakaharap ng napipisil na Hari: kailangan niya munang sugpuin ang mga [[rebelyon]] na nagaganap sa hilagang Italya, o maaaring may hindi pakikipag-unawaan sa mismong [[Santo Papa]]. Ang mga nahuling Emperador ay kinoronahan na ng Papa, at ang huling pinutungan ng Papa ay si [[Charles V ng Banal na Imperyong Romano|Charles V]] noong 1530.
 
Ang Emperador ay kinakailang mabuting tao na may gulang 18, at ang lahat ng kanyang ninuno ay dapat bahagi ng [[dugong bughaw]]. Walang batas ang umaasa na dapat siyang [[Katoliko]] ngunit iyon na ang nakagawian ng Imperyo. Hindi niya kailangang maging Aleman (halimbawa ay si [[Alfonso X ng Castile]]) na isang [[Espanyol]]). Sa bahaging ika-17 siglo, ang lahat ng mga Emperador ay nagkaroon na ng sakop sa loob ng Imperyo bago pa mahalal, halimbawa ay si [[Louis XIV ng Pransya]].
 
Ang Emperador ay hindi nararapat padalus-dalos sa pagtibay ng mga kautusan at batas, gayunding limitado ang pangkalahatang kapangyarihan niya sa Imperyo. Ang kapangyarihan niya ay nililimitahan ng mga lokal na pinuno: pagkatapos ng huling ika-15 siglo, tinayo ang ''[[Reichstag]]'', isang asembleya na nagkikita kapag ginusto ng Emperador sa iba't ibang lugar. Noong 1663 lamang naging isang permanenteng lupon ang Reichstag.
 
=== Mga lupain ng Imperyo ===
Ang isang lupain ay tinuturing na Reichsstand (lupain ng Imperyo), kung ayon sa [[batas Piyudal]], ay kung wala ritong namumuno maliban na lamang sa mismong Emperador. Ito ay kinabibilangan ng mga:
* Mga teritoryong pinamumunuan ng mga prinsipe o duke, at sa ibang kaso ay mga hari. Ang mga pinuno ng Imperyo, maliban na lamang sa [[Hari ng Bohemia]] na isang mamboboto, ay hindi pinahihintulutang maging hari sa loob ng Imperyo ngunit mayroon naman silang mga kaharian sa labas ng Imperyo. Halimbawa ay ang [[Kaharian ng Gran Britanya]] na ang pinuno ay ang prinsipeng-elektor na [[Electorate ng Hanover|Hanover]] hanggang sa sirain ang Imperyo noong 1714.
* Mga teritoryong piyudal na pag-aari ng mga klerigo, o mga prinsipe ng Simbahan. Sa pangkaraniwang kaso ng [[Prinsipeng Obispo]], ang teritoryong ito ay tumutumpak sa kapangyarihan nito sa Simbahan–kaya't lalong lumalawak ang kapanyarihan ng isang obispo.
* Mga Malayang Siyudad ng Imperyo.