Probabilidad: Pagkakaiba sa mga binago

Content deleted Content added
No edit summary
Linya 10:
#[[Bayesian na probabilidad|Bayesian]] na kinabibilangan ng kaalamang eksperto gayundin ang mga eksperimental na data upang bumuo ng mga probabilidad. Ang data ay sinasama sa isang [[punsiyong pagiging-malamang]](likelihood funtion). Ang [[pagpaparami|produkto]] ng [[prior]] at ng pagiging-malamang(likelihood) na normalisado ay magreresulta sa isang distribusyong [[posterior na probabilidad]] na naglalakip ng lahat ng impormasyon hanggang sa kasalukuyan. <ref>{{cite book |title=Introduction to Mathematical Statistics |first=Robert V. |last=Hogg |first2=Allen |last2=Craig |first3=Joseph W. |last3=McKean |edition=6th |year=2004 |location=Upper Saddle River |publisher=Pearson |isbn=0130085073 }}</ref>
==Teoriya==
{{main|Teoriya ng probabilidad})}
Gaya ng ibang mga [[teoriya]], [[teoriya ng probabilidad]] ang representasyon ng mga konseptong probabilistikong sa mga pormal na termino — na ang ibig sabihin ay sa mga terminong maituturing na hiwalay sa mga kahulugan nito. Ang mga pormal na termino ay minamanipula ng mga patakaran ng [[matematika]] at [[lohika]] at ang anumang mga resulta ay pinapakahulugan o isasalin pabalik sa sakop ng problema. Mayroong mga dalawang mga matagumpay na pagtatangka upang isa-pormula ang probabilidad na tinatawag na [[pormulasyong Kolmogorov]] at [[pormulasyong Cox]]. Sa pormulang Kolgomorov, ang mga [[hanay]](set) ay pinapakahulugan bilang mga pangyayari(event) at ang mismong probabilidad bilang sukat sa klase ng mga hanay. Sa teoremang Cox, ang probabilidad ay nauunawaan bilang primitibo(na ang ibig sabihin na hindi na karagdagang sinusuri para) at ang empasis ay sa pagbuo ng mga konsistenteng pagtatakda ng mga halagang probalidad sa mga proposisyon. Sa parehong mga kaso, ang mga batas ng probabilidad ay pareho maliban sa mga detalyeng teknikal. May mga ibang mga paraan upang isabilang ang kawalang katiyakan(uncertainty) gaya ng [[teoriyang Dempster-Shafer]] o [[teoriya ng posibilidad]] ngunit ang mga ito ay sarili nito iba at hindi umaayon sa mga batas ng probabilidad na karaniwaang nauunawaan.
 
==Mga aplikasyon==
Ang [[teoriya ng probabilidad]] ay nilalapat sa pang-araw araw na buhay sa [[pagtataya ng panganib]](risk assessment) at sa pangangalakal sa mga [[tindahan ng komoditad]](commodity market). Ang mga [[pamahalaan]] ay tipikal na naglalapat ng mga paraang probabilistiko sa regulasyon ng kapaligiran kung saan ito ay tinatawag na analisis ng daanan. Ang isang mahusay na halimbawa ang epekto ng tinatayang probabilidad ng anumang malawakang alitan sa [[Gitnang Silangan]] sa mga presyo ng [[langis]](oil) na may paurong sulong na mga epekto sa [[ekonomiya]] sa kabuuan. Ang pagtataya ng isang mangangalakal ng komoditad na ang isang [[digmaan]] ay ''mas malamang'' laban(versus) sa ''hindi malamang'' na magpapataas o magpapaba ng mga presyo ng langis at naghuhudyat sa ibang mga mangagalakal ng opinyong ito. Alinsunod dito, ang mga probabilidad ay hindi tinataya ng independiyente o kinakailangang labis na makatwiran. Ang teoriya ng pag-aasal sa [[pinansiya]] ay lumitaw upang ilarawan ang epekto ng gayong [[pagiisip-ng-grupo]] sa pagpepresyo, patakaran at sa [[kapayapaan]] at [[alitan]].