Kabihasnang Maya: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
Ikinakarga sa Kabihasnang Mayan |
No edit summary |
||
Linya 1:
[[Talaksan:Maya civilization location map-blank.svg|thumb|right|300px|Mga sakop ng kabihasnang Mayan]]
#REDIRECT [[Kabihasnang Mayan]]▼
[[Talaksan:Palenque Ruins.jpg|thumb|right|300px|Mga giba ng [[Palenque]]]]
Ang '''Maya''' ay isang [[Mesoamerikano]]ng [[kabihasnan]] o sibilisasyon(Ingles: '''Mayan Civilization''') na kilala sa pagiging tanging nag-aangkin ng buong nilikhang isinulat na wika nito sa [[pre-Columbian na Amerika]] gayundin sa [[sining]], [[arkitektura]], [[matematika]]l at mga [[astronomiya|astronomika]] na mga sistema nito. Ito ay simulang itinatag noong yugtong [[Pre-Klasiko]](c. 2000 BCE hanggang 250 BCE) ayon sa [[kronolihiyang Mesoamerikano]]. Marami sa mga siyudad ng Maya ang umabot sa pinakamataas na antas ng pag-unlad sa [[yugtong Klasiko]](c. 250 CE hanggang 900 CE) at nagpatuloy sa kabuuan ng Pagkatapos-na-Klasikong yugtong hanggang sa pagdating ng mga [[Kastila]] sa Timog Amerika.
Sa sukdulan nito, ito ang pinakamasinsing populasyon at mga lipunang may kasiglahan ang kultura sa buong mundo.<ref>{{cite web |title=Painted Metaphors: Pottery and Politics of the Ancient Maya |url=http://www.upenn.edu/almanac/volumes/v55/n28/maya.html |date=4/7/2009 |work=University of Pennsylvania Almanac |publisher=Pamantasan ng Pensilbanya|accessdate=2009-06-17}}</ref>
Namuhay ang mga taong nagsasalita ng [[Wikang Maya]] sa [[Guwatemala]] at Timog [[Mehiko]] sa loob ng may 3,000 mga taon. Dating mga mangangalap ng pagkain, mga maninila, at mga mangingisda ang mga Maya, bago naipakilala sa kanila ang pagsasaka ng kapit-bahay na mga tribo (hindi nalalaman ng mga arkeologo kung kailan talaga naganap ang pagpapakilala sa pagbubukid). Naniniwala silang si [[Yum Kaax]] (literal na "panginoon ng mga kagubatan"), ang diyos ng [[mais]]. Umunlad ang mga Maya bilang mga magsasaka.<ref name=NBK>{{cite-NBK|Maya}}, ''Indians of North America'', pahina 197-198.</ref>
Kaugnay ng wika, nakalikha ang mga Maya ng isang sistema ng hiroglipikong pagsusulat. Lumikha sila ng [[kalendaryo]]. Kaugnay ng mga kasangkapan, naging tagagawa sila ng mga pasong gawa sa putik. Nagtayo sila ng mabusising mga libingan, mga templo, at mga kahang yari sa bato.<ref name=NBK/>
Ang [[kalendaryong Mayan]] na batay sa tinatawag na Mesoamerikanong Mahabang Bilang na kalendaryo ay nagsimula sa petsang Agosto 11, 3114 BCE. Ang misinterpretasyon ng Mesoamerikanong Mahabang Bilang na kalendaryo ang basehan ng paniniwalang [[Bagong Panahon]](New Age) na ang isang [[kataklismo]] ay magaganap sa Disyembre 21, 2012. Ang Disyembre 21, 2012 ay simpleng ang araw na ang kalendaryo ay pupunta sa susunod na [[b'ak'tun]].
== Mga sanggunian ==
{{Reflist}}
[[Kaurian:Kabihasnan]]
[[Kaurian:Timog Amerika]]
{{Link GA|eo}}
{{Link GA|uk}}
{{Link FA|mk}}
{{Link FA|tr}}
{{Link FA|es}}
[[ar:مايا]]
[[ast:Cultura maya]]
[[az:Mayya sivilizasiyası]]
[[bat-smg:Majē]]
[[be:Цывілізацыя мая]]
[[bn:মায়া সভ্যতা]]
[[bo:གནའ་རབས་མ་ཡ།]]
[[ca:Civilització maia]]
[[cs:Mayská civilizace]]
[[da:Maya]]
[[de:Maya]]
[[el:Μάγια]]
[[en:Maya civilization]]
[[eo:Majaoj]]
[[es:Cultura maya]]
[[eu:Maia]]
[[fa:تمدن مایا]]
[[fi:Mayojen korkeakulttuuri]]
[[fr:Civilisation maya]]
[[gl:Civilización maia]]
[[he:מאיה]]
[[hi:माया सभ्यता]]
[[hu:Maja civilizáció]]
[[ia:Cultura Maya]]
[[id:Peradaban Maya]]
[[is:Mayar]]
[[it:Maya]]
[[ja:マヤ文明]]
[[ka:მაიას ცივილიზაცია]]
[[kk:Майялар]]
[[kn:ಮಾಯಾ ನಾಗರಿಕತೆ]]
[[ko:마야 문명]]
[[la:Humanus cultus Maiensis]]
[[lt:Majai]]
[[lv:Maiju civilizācija]]
[[mk:Мајанска цивилизација]]
[[ml:മായൻ സംസ്കാരം]]
[[mn:Майя]]
[[ms:Kaum Maya]]
[[mt:Maja]]
[[mwl:Cebelizaçon maia]]
[[my:မာယာ ယဉ်ကျေးမှု လူ့အဖွဲ့အစည်း]]
[[mzn:مایا]]
[[nds:Maya (Indianers)]]
[[new:माया लहना]]
[[nl:Mayacultuur]]
[[no:Mayaer]]
[[pl:Cywilizacja Majów]]
[[pt:Maias]]
[[qu:Maya hawaykawsay]]
[[ro:Maiași]]
[[ru:Майя (цивилизация)]]
[[simple:Maya civilization]]
[[sk:Mayská civilizácia]]
[[sl:Maji]]
[[sq:Civilizimi i Majëve]]
[[sr:Цивилизација Маја]]
[[sv:Mayakulturen]]
[[ta:மாயா நாகரிகம்]]
[[te:మయ నాగరికత]]
[[th:อารยธรรมมายา]]
[[tr:Maya uygarlığı]]
[[tt:Майя (цивилизация)]]
[[uk:Майя (цивілізація)]]
[[vi:Văn minh Maya]]
[[war:Sibilisasyon Maya]]
[[zh:瑪雅文明]]
[[zh-classical:馬雅]]
| |||