Alisarin
Ang alisarin (alizarin) ay isang likas na sustansiyang nabuo dahil sa pagsasanib ng mga elementong oksiheno at hidroheno, na may kahalagahang pangkasaysayan dahil sa katangian nitong nagagamit sa pangungulay. Isa itong antrakinon na dating nakukuha lamang mula sa mga ugat ng halamang madera. Noong 1869, ito ang naging pinakakauna-unahang likas na pangulay na nagaya sa pamamagitan ng hindi-likas na mga pamamaraan.[2] Ang alisarin ay katawagan din sa iba’t ibang mga kamag-anak nitong pangulay, katulad ng "Alizarine Cyanine Green G" (Alisaring Siyenang Lunti G) at "Alizarine Brilliant Blue R" (Alisaring may Maningning na Bughaw R).
| |
| |
| Mga pangalan | |
|---|---|
| Ninais na pangalang IUPAC
1,2-Dihydroxyanthracene-9,10-dione | |
| Mga ibang pangalan
1,2-Dihydroxy-9,10-anthracenedione[1]
1,2-Dihydroxyanthraquinone Turkey red Mordant red 11 Alizarin B Alizarin red | |
| Mga pangkilala | |
Modelong 3D (JSmol)
|
|
| 3DMet | |
Reperensya sa Beilstein
|
1914037 |
| ChEBI | |
| ChEMBL | |
| ChemSpider | |
| Infocard ng ECHA | 100.000.711 |
Reperensya sa Gmelin
|
34541 |
| KEGG | |
PubChem CID
|
|
| UNII | |
Dashboard ng CompTox (EPA)
|
|
| |
| |
| Mga pag-aaring katangian | |
| C14H8O4 | |
| Bigat ng molar | 240.21 g·mol−1 |
| Hitsura | orange-red crystals or powder |
| Densidad | 1.540 g/cm3 |
| Puntong natutunaw | 289.5 °C (553.1 °F; 562.6 K)[1] |
| Puntong kumukulo | 430 °C (806 °F; 703 K) |
Solubilidad sa tubig
|
slightly to sparingly soluble |
| Pagkaasido (pKa) | 6.94 |
| Mga panganib | |
| Pagtatatak sa GHS: | |
Mga piktograma
|
|
Salitang panenyas
|
Babala |
Mga pahayag pampeligro
|
H302, H315, H319 |
Mga pahayag ng pag-iingat
|
P264, P270, P280, P301+P312, P302+P352, P305+P351+P338, P321, P330, P332+P313, P337+P313, P362, P501 |
| Dokumento ng datos ng kaligtasan (SDS) | External MSDS |
| Mga kompuwestong kaugnay | |
Mga kaugnay na kompuwesto
|
anthraquinone, anthracene |
Maliban kung saan nabanggit, binigay ang datos para sa mga materyales sa kanilang estadong pamantayan (sa 25 °C [77 °F], 100 kPa).
| |
Nanggaling ang salitang “alizarin” mula sa “al-usara”, isang katawagang Arabo para sa “katas”.[3]
Kasaysayan baguhin
Itinatanim at inaani ang mga halamang madera para gamiting mga pangulay sa gitnang Asya at Ehipto noon pa mang unang mga kapanahunan, simula pa noong 1500 B.C. May natagpuang telang kinulayan sa pamamagitan ng mga ugat ng madera mula sa libingan ng paraon na si Tutankhamun, at maging mula sa mga guho ng Pompeii at ng isinaunang Corinto. Sa loob ng mga Gitnang Kapanahunan, hinimok ni Charlemagne na magtanim ng mga madera ang kaniyang mga mamamayan. Nabubuhay ang mga ito sa mga mabuhanging mga lupa ng Netherlands at naging mahalagang bahagi ng katutubong pangkabuhayan.
Nang sumapit ang 1804, pinainam ni George Field, isang manlilikha ng mga pangulay mula sa Inglatera, ang pagpapatibay ng katangian ng pangulay na madaling kumupas, katulad ng madera (hindi nagtatagal ang anyo ng mga kulay mula sa pangulay na ito kapag nasisinagan ng araw).[4] Pinainam ni Field ang pamamaraan sa pagkuha ng kulay mula sa madera sa pamamagitan ng paglalagay ng alum at alkali,[5] na nagpapatibay sa madaling-matunaw-sa-tubig na katas ng madera. Nagkakaroon ng nagtatagal na kulay ang “lawa ng madera” (ibinababad ang madera, kung kaya’t nagkakaroon ng “lawa” na may kulay pagkatapos maibabad). Dahil sa nadagdag na katangiang ito, nagamit ding panghalo sa mga pintura ang pangulay na nagmumula sa madera. Sa loob ng mga sumunod na mga taon, napag-alamang magagamit din ang ibang mga asing metal bilang kapalit ng alum, katulad ng iron, tin, at chromium, na napagkukunan ng iba pang mga kulay. Ginamit ang pamamaraang ito sa loob ng maraming mga dantaon.[6]
Noong 1826, napag-alaman ni Pierre-Jean Robiquet, isang kimikong Pranses, na ang ugat ng madera ay naglalaman ng dalawa pang magkahiwalay na mga pangulay: ang pulang alisarin at ang madaling kumupas na purpurin. Ang bahaging alisarin ang naging pinakaunang likas na pangulay na nagaya sa pamamagitan ng hindi-likas na pamamaraan noong 1868, nang malaman nina Carl Graebe at Carl Liebermann - kapwa mga kimikong Aleman na naghahanap-buhay sa kompanyang Baden Aniline and Soda Factory (BASF) – na makakukuha rin ng alisarin mula sa anthracene. Sa mga panahon ding iyon, napag-alaman din ni William Henry Perkin ng Inglatera na makakagawa ng alizarin mula sa anthracene, subalit naunang magpasa ng patente sina Graebe at Liebermann (isang araw lamang ang pagitan).
Mas mababa ang bilang ng salaping gugulin sa paggawa ng hindi-likas na alisarin, sa halip na lumikha ng likas na alisarin, kung kaya’t nabuwag ang kalakalang maka-madera. Nakakamit ang paggawa ng alisarin sa pamamagitan ng pagsasanib ng oksiheno (oxidation) sa asidong anthraquinone-2-sulfonic na may sodium nitrate at purong sodium hydroxide. Maging ang mismong alisarin – yung tunay at ang hindi-likas – ay napalitan na rin, sa kasalukuyan, ng mas tumatagal na pangulay (kahit pa man masinagan ng araw) mula sa quinacridone. Nalikha ito sa kompanyang DuPont noong 1958.
Mga gamit baguhin
Ginagamit ang alisaring pula (alizarin red) sa maka-biyolohiya at maka-kimikang pagsubok - sa pamamagitan ng pagsukat sa antas ng kulay - para masuri ang bilang ng mga naiwang matigas na pamumuong dulot ng mga selulang may kaugnayan sa hindi-likas na paglikha at paghabi ng mga tunay na buto (sa loob ng 10 hanggang 16 araw) ng mga organismo.
Sa larangan ng panggagamot, ginagamit din ito para hawahan ng kulay ang pluidong sinobyal na nasa loob ng mga ugpungan ng mga buto (katulad ng sa siko at tuhod) para masuri ang bilang ng mga namumuong kristal na kung tawagin ay calcium phosphate.
Alisaring krimson baguhin
| Alisaring krimson | ||
|---|---|---|
 | ||
| Hex triplet | #E32636 | |
| RGBB | (r, g, b) | (227, 38, 54) |
| HSV | (h, s, v) | (348°, 90%, 77%) |
| Source | BF2S Color Guide | |
| B: Normalized to [0–255] (byte) | ||
Mamamasid sa kanan ang kulay na alisaring krimson.
Mga sanggunian baguhin
- ↑ 1.0 1.1 Haynes, William M., pat. (2016). CRC Handbook of Chemistry and Physics (97th pat.). CRC Press. p. 3.10. ISBN 9781498754293.
- ↑ Hans-Samuel Bien, Josef Stawitz, Klaus Wunderlich. “Anthraquinone Dyes and Intermediates” (Mga Pangulay na Antrakinon at mga Panggitnang Produktong Bunga ng mga Ito) mula sa Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry 2005 (Ensiklopedya ng Kimikang Pang-Industriya ni Ullmann) Wiley-VCH, Weinheim: 2005. doi:10.1002/14356007.a02 355.
- ↑ alizarin. Dictionary.com. Dictionary.com Unabridged (v 1.1). Random House, Inc. http://dictionary.reference.com/browse/alizarin (nakuha noong: 02 Enero 2007).
- ↑ Nakalagak ang mga tala ni Field sa Institutong Pansining ng Courtauld. Tingnan sa: http://www.aim25.ac.uk/cgi-bin/search2?coll_id=4107&inst_id=2 Naka-arkibo 2008-10-17 sa Wayback Machine. (nakuha noong: 2007/09/05)
- ↑ Ang pangulay ng kompanyang Winsor Newton ay ginamitan ng pamamaraan ni Field. Tingna sa: http://www.winsornewton.com/artnews/EN/artnewsletterA4_english03_2002.pdf Naka-arkibo 2012-02-08 sa Wayback Machine. page 6. (nakuha noong: 2007/09/03). Si Henry Charles Newton, tagapagtatag ng Winsor Newton, ay nakatulong at naging kaibigan ni Field.
- ↑ Daniel V. Thompson - The Materials and Techniques of Medieval Painting (Mga Sangkap at Pamamaraan sa Pagpipinta noong mga Panahong Medyebal [Mga Gitnang Kapanahunan]) - Dover - pahina 115-124. ISBN 0-486-20327-1
Tingnan din baguhin
Mga talaugnayang panlabas baguhin
- Molekula para sa araw na ito: Alisarin Naka-arkibo 2007-05-06 sa Wayback Machine.