Favela
Ang Favela ay tumutukoy sa mga lugar sa Brazil na di-pormal o mga pook na walang katiyakan ang paninirahan ng mga tao. Tumutukoy rin ito sa hindi maayos na pagpapatayo ng mga bahay na nagiging laganap sa paligid o sa loob ng mga malalaking lungsod ng bansa. Ang terminong Portuges na kadalasang ginagamit sa Brazil ay nangangahulugang 'barungbaro' o 'komyun', sa Tagalog.
Pinagmulan ng salita baguhin
Noong Nobyembre 1897, 20,000 mga sundalo mula sa hilagang-silangan ng Brazil ay nakipaglaban at nagwagi sa Digmaang Canudos sa Bahia. Dumating sila sa daungan ng Rio de Janeiro . Nangako ang gobyerno sa kanila ng mga pabahay ngunit ang burukrasya noong panahon na iyon ay malala. Napagod sila sa paghihintay at nagsimula silang magpatayo ng mga tahanan sa pinakamalapit na burol mula sa Gamboa. Dito nila itinayo ang kanilang mga kubo.[1]
Ang burol, tulad ng isa pang burol kung saan sila nanatili bago ang labanan, ay napapalibutan ng mga halaman na tinatawag nilang favela o mandioca brava ( Cnidoscolus phyllacanthus ), isang magaspang at mapusok na halaman. Mayroon itong dahon na nagdudulot ng mga pantal at mga buto na nakakain ng mga peste sa maraming rehiyon ng Brazil, kaya tinatawag nila itong lugar na Morro da Favela (Burol ng mga Favela).
Hindi lahat ng mga historyador ay sumasang-ayon sa bersyon na ito. Ayon kay Sônia Zylberberg (isinangguni ni Espinoza[1] ), malabong mayroon talagang faveleira sa burol, dahil sa magandang uri ng lupa sa Rio (ang halaman ay nananatili sa mga tigang na lupa tulad ng Bahia). Sinasabi na ang pangalan ay naiugnay sa mga kababaihan na may kondisyon ng pagkaalipin na dinala ng mga sundalo.
Ipinaliwanag naman ni Benjamín de Garay ang pinagmulan ng pangalang "Favela" sa tugatog na malapit sa Canudos. Inilahad niya ito sa isang tala mula sa kanyang pagsasalin ng "Los sertones" ni Euclides da Cunha, na inilathala noong 1938. Sinabi niya ang sumusunod: "Favela: ang pangalang orihinal na itinalaga para sa isang uri ng halaman sa malayong lugar sa burol na masagana malapit sa Canudos at sa kadahilanang iyon, nakuha nito ang pangalang iyon. Sa pagtatapos ng digmaan, binayaran ng Estado ang mga sundalong may matataas na ranggo dahil sa kanilang pakikilahok sa giyera sa mga lupaing walang silbi sa paligid ng Rio de Janeiro, na matatagpuan sa tuktok ng mga burol. Mula roon nagmula ang paggamit ng salitang ito upang italaga ang miserableng populasyon sa paligid ng mga dakilang lungsod ng bansa. "
Ang isa pang bersyon ay nagpapatunay na ang mga sundalo ay nagtanim ng mga binhi ng favela na inangkat mula sa Bahia, ngunit ang halaman ay hindi matagumpay na lumaki.
Nakipagtalo rin si Zylberberg na ito ang pinakaunang favela sa Rio, na nagsasaad na mayroong isa pang malaking pamayanan sa Monte Castelo.
Dami at laki baguhin
Ipinapakita ng sumusunod na grap ang mga sentro ng malalaking lungsod sa Brazil na naghihirap dahil sa proseso ng favelización - o ang paglaganap ng mga favela - noong 2000. Kabilang dito ang mga lungsod na kumakatawan sa kanilang bilang ng mga favela.[2]
| Serbisyo sa Favela (Senso 2010) | Bahagdan % |
|---|---|
| Kalinisan | 67.3 |
| Tubig | 88.3 |
| Kuryente | 99.7 |
| Pangongolekta ng basura | 95.4 |
| Mga tao sa Favela | Populasyon |
| Favela residents of Brazil's population | 11,400,000 (6%) |
| Demograpiya sa Favela | Proporsiyon |
| Pardo o negro | 68.4 |
| Kamangmangan | 8.4 |