Luis Taruc
Si Luis Mangalus Taruc (Hunyo 21, 1913 - Mayo 4, 2005) ay isang Pilipinong politiko at rebelde noong panahon ng kaguluhang agraryo noong dekada 1930 hanggang sa pagtatapos ng Digmaang Malamig. Pinuno siya ng pangkat ng Hukbalahap (o Hukbong Bayan Laban sa Hapon) sa pagitan ng 1942 at 1950.[1] Noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig, pinangunahan ni Taruc ang Hukbalahap sa mga operasyong gerilya laban sa mga Hapones na naninirahan sa Pilipinas.
Luis Taruc | |
|---|---|
 | |
| Kapanganakan | 21 Hunyo 1913
|
| Kamatayan | 4 Mayo 2005
|
| Mamamayan | Pilipinas |
| Nagtapos | Pamantasan ng Maynilà (1913) |
| Trabaho | politiko |
| Opisina | miyembro ng Kapulungan ng mga Kinatawan ng Pilipinas () |
Naimpluwensyahan ng kanyang sosyalistang idolo na si Pedro Abad Santos ng San Fernando at inspirasyon ng mga naunang rebolusyonaryo ng Katipunan tulad ni Felipe Salvador, sumali si Taruc sa Aguman ding Maldang Tala-pagobra (AMT, Kapampangan para sa 'Unyon ng mga Manggagawang Magsasaka') at noong 1938, ang Partido Socialista. Ang huli ay sumanib sa Partido Komunista ng Pilipinas bilang bahagi ng istratehiya ng Karaniwang Prente, at si Taruc ang gumanap bilang Punong Kumander ng sangay ng militar na nilikha upang labanan ang mga Hapones.
Pagkatapos ng digmaan laban sa Hapon, ipinagpatuloy ng Hukbalahap ang kanilang mga kahilingan para sa repormang agraryo. Nahalal si Taruc at pitong kasamahan sa Kapulungan ng mga Kinatawan, ngunit hindi sila pinayagan ng pamahalaan ni Manuel Roxas na maupo sa Kongreso. Tinutulan ng paksyon ni Taruc ang mga karapatang pagkakapantay-pantay na kinailangan ng Estados Unidos sa pagkatapos ng kalayaan ng Pilipinas bilang kondisyon para sa pagpopondo sa rehabilitasyon. Sa susunod na limang taon, susuko si Taruc sa pakikibaka sa parlyamentaryo at muling mag-aarmas. Sa kasagsagan ng kanyang katanyagan, umabot ang Hukbalahap ng isang lakas ng pakikipaglaban na tinatayang nasa pagitan ng 10,000 at 30,000. Noong 2017, idineklara ng Pambansang Komisyong Pangkasaysayan ng Pilipinas na bayani si Taruc sa pagiging "nasyonalista at tagapagtanggol ng karapatan ng mga magsasaka at manggagawa".[2]
Talambuhay baguhin
Si Luis Mangalus Taruc ay isinilang sa mga angkang magsasaka sa baryo ng Santa Monica, bayan ng San Luis, Pampanga noong 21 Hunyo 1913. Sinabi ni Luis, "Sa aking kabataan, ang pananampalatayang Kristiyano ang nangibabaw sa aking espirituwal na buhay. Subalit nangibabaw ang panginoong may-lupa sa materyal na buhay na alam ko." Sa edad na walo, nag-aral si Luis sa pampublikong paaralan sa San Miguel, Bulacan. Sa gulang na labinlima, nag-aral siya ng mataas na paaralan sa Lungsod ng Tarlac. Nag-aral siya ng medisina at abogasya sa Unibersidad ng Maynila sa loob ng dalawang taon (Hunyo 1932–Disyembre 1934), ngunit hindi na makayanan ang mga gastusin, at bumalik sa Batasan nang hindi nakakuha ng titulo na itakda sa isang tindahan ng sastre kasama ang kanyang kapatid. Bilang isang tinedyer ay naging inspirasyon niya ang mga kuwento ng mga Katipunero na nakipaglaban para sa kalayaan at para sa repormang agraryo laban sa Espanya. Ang ilang mga tao sa loob ng kanyang sariling nayon at lalawigan ay itinuring siya bilang ang pagkakatawang-tao ng kilalang pinuno ng Katipunan na si Felipe Salvador. Naimpluwensyahan siya ni Pedro Abad Santos, isang Marxista, na itinuring ni Luis bilang isang tunay na sosyalista. Noong Hunyo 1935, pinakasalan niya si Feliciana Bernabe, at ipinanganak ang kanyang anak na si Romeo noong Marso 1936. Bago matapos ang 1935, sumama siya kay Santos bilang isang permanenteng tagapag-organisa ng Partidong Sosyolista ng Pilipinas, na may bilang na ilang daang miyembro at ilang libong tagapagsimpatiya. Namatay ang kanyang asawa noong Disyembre 1938, na dumaranas ng bosyo at anemya. Pagkatapos ay pinakasalan niya si Enna Cura noong 4 Hunyo 1939. Si Luis ay mabibilanggo nang tatlong beses bago ang digmaan, sa kanyang pakikibaka para sa mga militanteng unyon ng manggagawa at magsasaka. Namatay si Enna sa sepsis at diyabetes noong 8 Marso 1946. Kinalaunan ay ikinasal si Luis kay Gregoria Calma (Liza). Siya ay pinatay ng mga sundalo ng gobyerno noong 11 Abril 1952.
Mga sanggunian baguhin
- ↑ Taruc, L., 1967, He Who Rides the Tiger, London: Geoffrey Chapman Ltd. (sa Ingles)
- ↑ Orejas, Tonette (26 Hunyo 2017). "Huk founder Taruc finally declared hero by gov't body". Inquirer News (sa Ingles). INQUIRER.net. Nakuha noong 30 Oktubre 2019.