Lojban
Ang Lojban /'loʒ.ban/ (o lojbo /'loʒ.bo/ sa sariling tawag) ay isang artipisyal na wikang panglohika. Ang intensiyon ng paggamit nitong postmodernong wika ay para pagsuri at pagsasaliksik ng Hipotesis nina Sapir-Whorf na ang wika ay hinuhugis o kaya iniinpluwensiya ang pag-iisip.
| Wikang Lojban | |
|---|---|
| lojbo | |
 | |
| Bigkas | ['loʒ.ban] at ['loʒ.bo] |
| Ginawa ni/ng | Logical Language Group (LLG) |
| Users | (Walang hula) |
| Gamit | Wikang guni-guni
|
| Latinong alpabeto | |
| Opisyal na katayuan | |
| Internasyunal | |
| Pinapamahalaan ng | Logical Language Group (LLG) |
| Mga kodigong pangwika | |
| ISO 639-1 | (wala) |
| ISO 639-2 | jbo |
| ISO 639-3 | jbo |
Sa opinyon ng ibang Lojbanista, di lamang eksperimento ang Lojban at puwede ring gamitin para sa internasyunal na komunikasyon. Ang basikong bokubularyo ng Lojban ay kinuha sa paghahalo ng anim na popular na wika sa daigdig, kaya nyutral ang ambiyans niya.
Komprehensib at ekstensibol ang Lojban. Malawak ang basikong bokubularyo at puwedeng iplag lamang ang mga dayuhang salita nang mga simpleng metodo. Puwede ring ipagdugtung-dugtong ang mga salita. Ilang dekada ang ginawang riserts para madibelop ang wikang guni-guning ito. May mga fitsyur ng mga wikang etniko na nanggaling sa mga malayong pook ng daigdig, katulad ng mga ebidensiyal ng mga wikang Amerindiyo, topik marker ng Hapon, at iba pa. Opsiyonal ang tens at aspek sa Lojban.
Kahulugan baguhin
- Matututo ng pilosopiya.
- Matututo ng matematika.
- Matututo ng relatibismong kultural.
- Matututo ng tolerasyong inter-etniko.
- Matututo ng malawakang gramatika.
Halimbawang Pangungusap baguhin
Sulat baguhin
| .ui lo karkade cu melbi |
| /ʔwi lo kar.'ka.dɛ ʃu 'mɛl.bi/ |
| "Masayang maganda ang gumamela." |
| karkade = gumamela; melbi = maganda |
| .au citka lo gugdepuxe cidjrnatadekoko |
| /ʔaw 'ʃit.ka lo gug.dɛ.'pu.xɛ ˌʃi.dʒr.na.ta.dɛ.'ko.ko/ |
| "Gustong kumain ng Pilipinong nata de coco." |
| citka = kain; gugdepuxe = Pilipinas |
| la .pedros .le,ON. ne'i la .ta'AL. cu remnrfilipino |
| /la (.)'ped.ros (.)le.'jon(.) 'ne.hi la (.)ta.'hal(.) ʃu ˌrem.nr.fi.li.'pi.no/ |
| "Si Pedro Leon sa Taal ay Pilipino." |
| remna = tao |
/IPA/
(Sa IPA, ang simbolong /(.)/ ay tigil at ang /ʔ/ ay glotal o impit na tigil.)
Klip baguhin
Tinig baguhin
Alpabeto baguhin
| a b c d e f g i j k l m n o p r s t u v x y z |
Ang Lojban ay may 6 patinig at 17 katinig at 3 awksilyar na karakter at 16 diptonggo. Ang mga numerong 0 hanggang 9 ay ginagamit din. Ang peryod (.) ay para sa paghinto o pag-impit (glotal). Sa sinusulat, opsiyonal ang peryod, pero binibigkas pa rin. Ang koma (,) ay separador ng mga silaba sa mga pangalan (cmene) at iba pa. Ang apostropi (') ay may tinig ng /h/ at di tunay na letra sa Lojban. Iba itong tinig sa /x/ na katulad ng huling katinig sa Alemang <Bach> o Ingles na <loch>.
Katinig at awksilyar baguhin
| Katinig | Awksilyar | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Internasyunal na Ponetikong Alpabeto (IPA) |
b | ʃ (ʂ) |
d | f (ɸ) |
ɡ | ʒ (ʐ) |
k | l[1] | m[1] | n[1] (ɳ, ɲ, ŋ) |
p | r[1][2] | s | t | v (β) |
x | z | h (θ) |
ʔ | . |
| Letrang Lojban | b | c | d | f | g | j | k | l | m | n | p | r | s | t | v | x | z | ' | . | , |
Patinig baguhin
| Patinig | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Internasyunal na Ponetikong Alpabeto (IPA) |
a (ɑ) |
ɛ (e) |
i | o (ɔ) |
u | ə |
| Letrang Lojban | a | e | i | o | u | y |
Diptonggo baguhin
| /IPA/ | ai /aj/ | ei /ɛj/ | oi /oj/ | au /aw/ |
|---|---|---|---|---|
| ia /ja/ | ie /jɛ/ | ii /ji/ | io /jo/ | iu /ju/ |
| ua /wa/ | ue /wɛ/ | ui /wi/ | uo /wo/ | uu /wu/ |
| iy /jə/ | uy /wə/ |
Aksento baguhin
Karaniwang malumay ang pagkabigkas ng mga salita, katulad ng <sanga> ("kanta") /'san.ga/. Sa mga pangalan (cmene), ginagamit ang kapitalisasyon para ibahin ang pagkabigkas, katulad ng <luZON> ("Luzon") /lu.'zon/.
Parte-parte ng gramatika baguhin
Walang distingksiyon sa Lojban ng nawn, berb, adyektib, o adberb. Iba ang mga uri ng parteng gramatika sa Lojban.
Rol ng salita baguhin
- bridi, estruktura ng predikeyt na relasyon
- selbri, parteng sentral
- sumti, argumento ng predikeyt
Prinsipal na klase ng salita baguhin
- mga brivla, nagkokorespond sa komon na nawn at berb
- mga cmene, mga pangalan
- mga cmavo, maliit na pang-estrukturang salita
Kategorya ng brivla baguhin
- mga gismu, mga rut na salitang gamit sa paggawa ng ibang brivla
- mga lujvo, pinagdugtong na brivla
- mga fu’ivla, nanaturalays na salitang mula sa ibang wika
Modelo baguhin
| |||
| ||||||||||||
| Ang ina nito ay ina ng ina niyan. | ||||||||||||
| |||
| ||||||||||||
| Ang elepante ay mahaba ang ilong. | ||||||||||||
Pleksibol baguhin
"Mahal kita." S = pangngalan (subject), V = pandiwa (verb), O = layon (object)
| mi prami do | SVO |
| mi do prami | SOV |
| do se prami mi | OVS |
| do mi se prami | OSV |
| prami fa mi do | VSO |
| prami do fa mi | VOS |
Numero-numero baguhin
| numero | 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | A | B | C | D | E | F |
| Lojban | no | pa | re | ci | vo | mu | xa | ze | bi | so | dau | fei | gai | jau | rei | vai |
Ang A hanggang F ay heksadesimal.
Halimbawa:
982 = sobire
7 905 231 = zesonomurecipa
Saan nanggaling ang mga salita baguhin
Ginamit ang kompyuter sa paggawa ng mga gismu. Pinaghaluhalo ang mga salita mula sa 6 wika, ang Mandarin, Ingles, Hindi, Kastila, Ruso, at Arabe. Dinibelop ang Lojban mula nang 1987 ng Logical Language Group o LLG. Nauna ang wikang Loglan na inimbento ni James Cooke Brown noong 1955 at dinebelop ng Loglan Institute.
Tingnan din baguhin
