Kanser sa baga
Ang kanser sa baga (Ingles: lung cancer) ay isang malignanteng pagbabago at paglaki ng mga tisyu ng baga. Nagsasanhi ito sa 1.3 milyong katao ng pagkamatay bawat taon, mas marami kesa iba pang mga kanser. Bagaman dating isang sakit na nakakaapekto sa mga kalalakihan ang kanser ng baga, mas marami kesa mga kababaihan, mas dumarami ang bilang ng mga kaso sa mga babae sa loob ng mangilan-ngilang mga dekada, na isinisisi sa pagtaas ng rasyo ng babaeng nagsisigarilyo kung ihahambing sa mga lalaking naninigarilyo. Sa kasalukuyan, nangunguna ang kanser sa baga sa nagdurulot ng kamatay sa mga kababaihan, na pumapaslang ng marami kaysa mga babaeng may kanser sa suso, kanser sa obaryo, at kanser na uterino, kapag pinagsamasama.[4] Karamihan sa mga taong nagkakaroon ng kanser sa baga ang nanigarilyo sa loob ng maraming mga tao. Subalit, may ilang mga uri ng kanser sa bagang lumilitaw sa mga malulusog na pasyenteng hindi kailanman humitit ng sigarilyo.
| Kanser sa baga | |
|---|---|
| Ibang katawagan | Lung carcinoma |
 | |
| Isang chest X-ray kung saan ipinapakita ang tumor sa baga (nakaturo sa arrow) | |
| Espesyalidad | Onkolohiya, pulmonolohiya |
| Sintomas | Pag-ubo (kasama ang pag-ubo kasama ang dugo), pag-ikli ng paghinga, chest pain |
| Kadalasang lumalabas | Pagkatapos ng edad 40;[1] 70 taong gulang ang karaniwan[2] |
| Uri | Small-cell lung carcinoma (SCLC), non-small-cell lung carcinoma (NSCLC) |
| Panganib |
|
| Pagsusuri | Medical imaging, tissue biopsy |
| Pag-iwas | Iwasan ang paninigarilyo gayundin anf iba pang mga mutagens sa kapaligiran |
| Paggamot | Surgery, chemotherapy, radiotherapy, mga molecular na therapy, mga immune checkpoint inhibitor |
| Prognosis | Limang taong rito ng pagpakaligtas sa sakit: 10 to 20% (karamihan ng mga bansa)[3] |
| Dalas | 2.2 milyon (2020)[3] |
| Napatay | 1.8 milyon (2020)[3] |
Mga tanda o sintomas ng sakit
baguhinAng maagang kanser sa baga ay kadalasang walang sintomas. Kapag lumitaw ang mga sintomas, kadalasan ang mga ito ay hindi mga partikular na problema sa paghinga – ubo, hirap sa paghinga, o pananakit ng dibdib na maaaring mag-iba sa bawat tao.[5] Ang mga nakakaranas ng pag-ubo ay may posibilidad na mag-ulat ng alinman sa isang bagong ubo, o isang pagtaas sa dalas o lakas ng isang dati nang ubo.[5] Humigit-kumulang isa sa apat na umuubo ng dugo, mula sa maliliit na bahid sa plema hanggang sa malalaking dami.[6][5] Humigit-kumulang kalahati ng mga nasuring may kanser sa baga ay nakakaranas ng igsi ng paghinga, habang 25–50% ay nakakaranas ng mapurol, patuloy na pananakit ng dibdib na nananatili sa parehong lokasyon sa paglipas ng panahon.[5] Bilang karagdagan sa mga sintomas sa paghinga, ang ilan ay nakakaranas ng mga sistematikong sintomas kabilang ang pagkawala ng gana, pagbaba ng timbang, pangkalahatang panghihina, lagnat, at pagpapawis sa gabi.[5][7]
Ang ilang hindi gaanong karaniwang mga sintomas ay nagmumungkahi ng mga tumor sa mga partikular na lokasyon. Ang mga tumor sa thorax ay maaaring magdulot ng mga problema sa paghinga sa pamamagitan ng pagbara sa trachea o pagkagambala sa nerve sa diaphragm; kahirapan sa paglunok sa pamamagitan ng pag-compress sa esophagus; pamamaos sa pamamagitan ng pagkagambala sa nerbiyos ng larynx; at sindroma ni Horner sa pamamagitan ng pagkagambala sa sympathetic nervous system. Ang sindroma ni Horner ay karaniwan din sa mga tumor sa itaas ng baga, na kilala bilang Pancoast tumor, na nagdudulot din ng pananakit ng balikat na bumababa sa maliit na daliri ng braso pati na rin ang pagkasira ng pinakamataas na tadyang.[7] Ang namamagang mga lymph node sa itaas ng collarbone ay maaaring magpahiwatig ng tumor na kumalat sa loob ng dibdib.[5] Ang mga tumor na humahadlang sa pagdaloy ng dugo sa puso ay maaaring magdulot ng superior vena cava syndrome (pamamaga ng itaas na bahagi ng katawan at igsi ng paghinga), habang ang mga tumor na pumapasok sa lugar sa paligid ng puso ay maaaring magdulot ng pagipon ng likido sa paligid ng puso, arrythmia (iregular na pagtibok ng puso), at pagkapalya ng puso.[7]
Mga sanggunian
baguhin- ↑ Horn & Iams 2022, "Epidemiology".
- ↑ Bade & Dela Cruz 2020, "Age".
- ↑ 3.0 3.1 3.2 Sung et al. 2021, "Lung cancer".
- ↑ "National Lung Cancer Partnership: Lung Cancer in American Women". Inarkibo mula sa orihinal noong 2007-07-09. Nakuha noong 2009-08-02.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 Pastis, Gonzalez & Silvestri 2022, "Presentation/Initial Evaluation".
- ↑ Nasim, Sabath & Eapen 2019, "Clinical Manifestations".
- ↑ 7.0 7.1 7.2 Horn & Iams 2022, "Clinical Manifestations".
Mga ginamit
baguhinMga Libro
- Broaddus C, Ernst JD, King TE, atbp., mga pat. (2022). Murray & Nadel's Textbook of Respiratory Medicine (ika-7th (na) edisyon). Elsevier. ISBN 978-0323655873.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - Horn L, Iams WT (2022). "78: Neoplasms of the Lung". Sa Loscalzo J, Fauci A, Kasper D, atbp. (mga pat.). Harrison's Principles of Internal Medicine (ika-21st (na) edisyon). McGraw Hill. ISBN 978-1264268504.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
Mga Dyornal na Artikulo
- Nasim F, Sabath BF, Eapen GA (Mayo 2019). "Lung Cancer". Med Clin North Am. 103 (3): 463–473. doi:10.1016/j.mcna.2018.12.006. PMID 30955514. S2CID 102349766.
{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
Ang lathalaing ito na tungkol sa Karamdaman, Panggagamot at Kalusugan ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa pagpapalawig nito.