Alejandrong Dakila: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
m Bot: Migrating 137 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q8409 (translate me) |
Atn20112222 (usapan | ambag) No edit summary |
||
Linya 1:
{{Infobox royalty
| name = Alexander the Great
| title = [[Basileus]] of [[Macedon]], [[Hegemony|Hegemon]] of the [[League of Corinth|Hellenic League]], [[Shahanshah]] of [[Persia]], [[Pharaoh]] of [[Ancient Egypt|Egypt]], [[Lord of Asia]]
| image = BattleofIssus333BC-mosaic-detail1.jpg
| caption = <small>Alexander fighting the Persian king [[Darius III of Persia|Darius III]]. From [[Alexander Mosaic]], [[Naples National Archaeological Museum]]</small>
| succession = [[List of kings of Macedon|King of Macedonia]]
| reign = 336–323 BC
| predecessor = [[Philip II of Macedon|Philip II]]
| successor = [[Alexander IV of Macedon|Alexander IV]]<br/>[[Philip III of Macedon|Philip III]]
| succession1 = [[Pharaoh|Pharaoh of Egypt]]
| reign1 = 332–323 BC
| predecessor1 = [[Darius III]]
| successor1 = [[Alexander IV of Macedon|Alexander IV]]<br/>[[Philip III of Macedon|Philip III]]
| succession2 = [[Shahanshah|King of Persia]]
| reign2 = 330–323 BC
| predecessor2 = [[Darius III]]
| successor2 = [[Alexander IV of Macedon|Alexander IV]]<br/>[[Philip III of Macedon|Philip III]]
| succession3 = [[Lord of Asia|King of Asia]]
| reign3 = 331–323 BC
| predecessor3 = ''New office''
| successor3 = [[Alexander IV of Macedon|Alexander IV]]<br/>[[Philip III of Macedon|Philip III]]
| othertitles =
| full name = Alexander III of Macedon
| native_lang1 = [[Greek language|Greek]]
| native_lang1_name1 ={{plainlist |
* Μέγας Ἀλέξανδρος{{cref|iii}} (Mégas Aléxandros, Great Alexander)
* Ἀλέξανδρος ὁ Μέγας (Aléxandros ho Mégas, Alexander the Great)
}}
| spouse = [[Roxana|Roxana of Bactria]]<br/>[[Stateira II|Stateira II of Persia]]<br/>[[Parysatis II|Parysatis II of Persia]]
| issue = [[Alexander IV of Macedon|Alexander IV]]
| house = [[Argead dynasty]]
| house-type = Dynasty
| father = [[Philip II of Macedon]]
| mother = [[Olympias|Olympias of Epirus]]
| birth_date = 20 or 21 July 356 BC
| birth_place = [[Pella]], Macedon
| death_date = 10 or 11 June 323 BC (aged 32)<!-- 32 years, 10 months and 20 days (approx) -->
| death_place = [[Babylon]]
| religion = [[Religion in ancient Greece|Greek polytheism]]
}}
Si '''Alejandro III ng Macedon''' (20/21 Hulyo 356 – 10/11 Hunyo 323 BCE) na kilala bilang '''Alejandro ang Dakila''' o '''Dakilang Alejandro''' ({{lang-el|Ἀλέξανδρος ὁ Μέγας}}, ''Aléxandros ho Mégas''{{cref|iii}} from the Greek {{lang|grc|ἀλέξω}} ''alexo'' "ipagtanggol, tulungan" + {{lang|grc|ἀνήρ}} ''aner'' "man") ang hari ng [[Macedonia|Macedon]] na isang estado ng hilagaang [[Sinaunang Gresya]]. Siya ay ipinanganak sa [[Pella]] noong 356 BCE. Siya ay inaralan ni [[Aristoteles]] hanggang sa edad na 16. Sa edad na 30, kanyang nilikha ang isa sa pinakamalaking imperyo sa sinaunang daigdig na sumasaklaw mula sa [[Dagat Ionian]] hanggang sa mga [[Himalaya]].<ref>{{cite web|title=Alexander the Great (356 - 323 BC)|url=http://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/alexander_the_great.shtml}}</ref> He was undefeated in battle and is considered one of history's most successful commanders.<ref>{{harvnb|Yenne|2010|page=159}}</ref>
Hinalinhan sa trono ni Alejandro ang kanyang amang si [[Felipe II ng Macedon]] noong 336 BCE pagkatapos paslanging si Felipe II. Sa kamatayan ni Felipe, namana ni Alejandro ang isang malakas na kaharian at may karanasang hukbo. Siya ay ginawaran ng pagkaheneral ng Gresya at gumamit sa kapangyarihang ito upang ilusan ang mga planong pagpapalawig na pang-hukbo ng kanyang ama. Noong 334 BCE, kanyang sinakop ang pinamunuan ng Persia na [[Asya Menor] at nagpasimula ng mga sunod sunod pakikidigma na tumagal ng 10 taon. Binali ni Alejandro ang kapangyarihan ng Persia sa sunod sunod na nagwaging digmaan na kinabibilangan ng [[Labanan sa Issus]] at [[Labanan sa Gaugamela]]. Kalaunan niyang pinatalsik ang haring Persiano na si [[Dario III]] at sumakop sa kabuuan ng [[Imperyong Akemenida]]. Sa puntong iyon, ang kanyang imperyo ay sumaklaw mula sa [[dagat Adriatiko]] hanggang sa [[Ilog Indus]]. Sa paghahangad niyang maabot ang "mga dulo ng mundo at ang dakilang panlabas na dagat", kanyang sinakop ang [[India]] noong 326 BCE ngunit kalaunang napaurong sa paghiling ng kanyang mga hukbo. Namatay si Alejandro sa [[Babilonya]] noong 323 BCE nang hindi nagsagawa ng sunod sunod na planadong mga pakikidigma na nagsimula sa kanyang pananakop ng [[Arabian Peninsula|Arabia]]. Sa mga sumunod na taon pagkatapos ng kanyang kamatayan, ang sunod sunod na mga digmaang sibil ang naghati sa kanyang imperyo na humantong sa ilang mga estadong pinamunuan ng [[Diadochi]] na mga natitirang heneral ni Alejandro at mga tagapagmana. Ang kanyang pamana ay kinabibilangan ang pagkalat ng kultura na dinulot ng kanyang mga pananakop. Kanyang itinatag ang mga 20 siyudad na ipinangalan sa kanya na ang pinakakilala ang [[Alehandriya]] sa Ehipto. Ang pagtira ng ng mga kolonistang Griyego ni Alejandro at ang nagresultang pagkalat ng kulturang Griyego sa silangan ay nagresulta sa isang bagong [[kabihasnang Helenistiko]] na ang mga aspeto ay makikita pa rin sa mga tradisyon ng [[Imperyong Bizantino]] noong gitnang ika-15 siglo CE. Si Alejandro ay naging maalamat bilang isang klasikong bayani sa molde ni [[Achilles]]. Siya ay prominenteng makikita sa kasaysayan at mitong Griyego at mga kulturang hindi Griyego. Siya ay naging sukatan na pinaghahambingan sa sarili ng mga pinunong militar at ang mga akademiyang militar sa buong mundo ay nagtuturo pa rin ng kanyang mga taktika.
<ref>{{harvnb|Yenne|2010|page=viii}}</ref>{{cref|ii}}
==Mga sanggunian==
{{reflist}}
{{S-start}}
{{S-hou|Dinastiyang Argead|356 BCE|323 BCE}}
{{s-reg}}
{{S-bef|before=[[Felipe II ng Macedon|Felipe II]]}}
{{S-ttl|title=[[Kings of Macedon|Hari ng Macedon]]|years=336–323 BCE}}
{{S-aft|rows=4|after=[[Felipe III ng Macedon|Felipe III]] at [[Alejandro IV ng Macedon|Alejandro IV]]}}
{{S-bef|rows=2|before=[[Dario III]]}}
{{S-ttl|title=[[List of kings of Persia#Macedonian rulers, 330-129 BC|Dakilang Hari (Shah) ng Persia]]|years=330–323 BCE}}
{{S-break}}
{{S-ttl|title=[[List of pharaohs#Argead Dynasty|Paraon ng Ehipto]]|years=332–323 BCE}}
{{S-new|creation}}
{{S-ttl|title=Hari ng Asya|years=331–323 BCE}}
{{S-end}}
{{MacedonKings}}
{{Hellenistic rulers}}
{{Pharaohs}}
{{Ancient Greece topics}}
{{Plutarch}}
{{Ancient Greek and Roman Wars|state=collapsed}}
{{Empires}}
{{usbong|Tao|Kasaysayan|Gresya}}
| |||