Balyena: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
mNo edit summary |
Atn20112222 (usapan | ambag) dagdag |
||
Linya 10:
| ordo = [[Cetacea]]
}}
Ang mga '''balyena''', '''tandayag''', o '''tindayag''' (Ingles: ''whale'')<ref name="TE"> [[English, Leo James]]. ''Diksyunaryong Tagalog-Ingles'', Kongregasyon ng Kabanalbanalang Tagapag-ligtas, Maynila, ipinamamahagi ng ''National Book Store'', may 1583 na mga dahon, ISBN 971-91055-0-X</ref> ay mga malalaking [[mamalya]]ng pantubig. Kabilang sila sa mga ''[[cetacean]]'' o ''[[cetacea]]'' na hindi mga [[lumba-lumba]]. Bagaman may salitang ''whale'' sa mga pangalang Ingles ng mga [[orka]] (Ingles: ''killer whale'') at ''[[pilot whale]]'', hindi mga tunay na balyena ang mga ito, sapagkat kabilang sila sa pang-agham na klasipikasyon ng mga lumba-lumba. Tinatawag ding mga ''[[dambuhala]]'' ang mga ito.<ref name=JETE>{{cite-JETE|Dambuhala, balyena, isdang balyena}}, pahina 406.</ref>
[[File:Ambulocetus BW.jpg|thumb|right|220px|''[[Ambulocetus]] natans'' – isang primitibong cetacean]]
Ang lahat ng mga [[cetacean]] kabilang ang mga balyena, mga [[dolphin]], at mga [[porpoise]] ay mga inapo ng mga [[mammal]] na nakatira sa lupain ng orden na [[Artiodactyl]] ([[even-toed ungulate]]). Ang pareho ay nauugnay sa extinct na [[semi-akwatiko]]ng tulad ng usang ungulate na [[Indohyus]] na kanilang pinagsangahan o pinaghiwalayan noong mga 54 milyong taon.<ref name=science_news>{{cite web
| url = http://www.sciencedaily.com/releases/2007/12/071220220241.htm
| title = Whales Descended From Tiny Deer-like Ancestors
| accessdate = 2007-12-21
| author = Northeastern Ohio Universities Colleges of Medicine and Pharmacy
| publisher = ScienceDaily
}}</ref><ref name="Ancestors_Tale">{{cite book
| first = Richard
| last = Dawkins
| authorlink = Richard Dawkins
| title = [[The Ancestor's Tale|The Ancestor's Tale, A Pilgrimage to the Dawn of Life]]
| publisher = Houghton Mifflin Company
| location = Boston
| year = 2004
| isbn = 0-618-00583-8 }}</ref>
Ang mga primitibong cetacean na ito ay malamang na unang pumunta sa karagatan noong mga 50 milyong taon at naging buong pantubig pagkatapos ng mga 5-10 milyong taon. <ref>{{cite news
|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/1974869.stm
|title=How whales learned to swim
|publisher=BBC News
|date=8 May 2002
|accessdate=2006-08-20}}</ref> Ang kanilang mga katangian ay kalaunang naging angkop para sa pagtira sa kapaligirang pantubig. Kabilang sa [[ebolusyon]]g ito ang paglipat ng mga bukasan ng ilong sa tuktok ng [[cranium]], pagliit at pagkawala ng mga [[likurang hita]], ang pagbabago ng mga harapang hita sa mga flipper at paglago ng mga fluke sa buntot.
==Anatomiya==
Ang mga balyena ay humihinga sa pamamagitan ng mga [[blowhole]]. Ang mga balyenang baleen ay may dalawa nito samantalang ang mga may-ngiping balyena ay may isa. Ang mga ito ay matatagpuan sa tuktok ng ulo na pumapayag sa hayop na manatiling halos nakalubog habang humihinga. Ang paghinga ng mga balyena ay kinasasangkutan ng pagpapatalsik ng sobrang tubig mula sa blowhole na bumubuo ng pataas na spout. Ito ay sinusundan ng paghinga ng hangin tungo sa kanilang mga [[baga]]. Ang mga hugis ng spout ay iba iba sa iba't ibang mga species ng balyena at makakatulong sa pagtukoy nito.
== Mga sanggunian ==
{{reflist}}
| |||