Hominidae: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
m Inalis ang binago ni 112.205.184.43, ibinalik sa huling bersyon ni 112.198.211.97 |
Atn20112222 (usapan | ambag) No edit summary |
||
Linya 32:
Kabilang din sa klasipikasyon ang mga ninuno ng pangkasalukuyang nabubuhay na mga uri.
==Ebolusyon==
{{seealso|Ebolusyon ng tao}}
Ang mga [[primado]] ay humiwalay mula sa ibang mga [[mamalya]] noong mga 85 milyong taong nakakalipas.<ref>{{cite journal|title=Molecular Clock Calibrations and Metazoan Divergence Dates|author=Lee, M.|journal=Journal of Molecular Evolution|volume=49|issue=3|month=September | year=1999|pages=385–391|doi=10.1007/PL00006562|pmid=10473780}}</ref><ref>{{cite web|title=Scientists Push Back Primate Origins From 65 Million To 85 Million Years Ago|url=http://www.sciencedaily.com/releases/2002/04/020418073440.htm|publisher=Science Daily|accessdate=2008-10-24}}</ref><ref>{{cite journal|title=Using the fossil record to estimate the age of the last common ancestor of extant primates|author=Tavaré, S., Marshall, C. R., Will, O., Soligo, C. & Martin R.D.|journal=Nature|date=April 18, 2002|pages=726–729|volume=416|issue=6882|doi=10.1038/416726a|pmid=11961552}}</ref>
Ang pinakamaagang mga fossil ng mga primado ay mula 55 milyong taong nakakalipas.
Ang mga maagang primado ay lumitaw sa Eurasya. Ang angkan ng primado na pinaglitawan ng mga ape na Aprikano at mga tao kabilang ang ''[[Dryopithecus]]'' ay lumipat patimog mula sa Europa o Kanluraning Asya tungo sa Aprika. Ang mga populasyong tropikal ng mga primadong natuklasan sa mga fossil bed ng panahong [[Eocene]] at [[Oligocene]] sa depresyong [[Faiyum]] ng timog kanlurang Ehipto ay nagsanga sa iba't ibang kasalukuyang nabubuhay na species na [[lemur]] ng [[Madagascar]], mga [[loris]] ng Timog Silangang Asya, mga [[galago]] ng Aprika, at mga [[Simian|anthropoid]]: [[Bagong daigdig na unggoy|platyrrhine]] (''mga Bagong Daigdig na unggoy''), at mga [[Catarrhini|catarrhine]] na kinabibilangan ng mga ''[[Lumang Daigdig na unggoy]]'' at mga ''[[Hominidae|dakilang bakulaw]]''(great apes) na kinabibilangan ng mga [[tao]].<ref name="Kordos-p17">{{cite journal|author=Kordos L, Begun D R|title=Primates from Rudabánya: allocation of specimens to individuals, sex and age categories|journal=J. Hum. Evol.|volume=40|issue=1|pages=17–39|year=2001|pmid=11139358|doi=10.1006/jhev.2000.0437}}</ref>
Noong mga 40 milyong taong nakakalipas, ang impraorden na [[Simian|Simiiformes]] ay nagsanga tungo sa mga pangkat na ''[[Platyrrhini]]'' (''mga [[Bagong Daigdig na unggoy]]'') at [[Catarrhini]] (''Hominoidea'' at mga ''[[Lumang Daigdig na unggoy]]''). <ref name=PQ>{{cite book | title = Primates in Question | publisher = Smithsonian Institution Press | year = 2003 | author = Robert W. Shumaker & Benjamin B. Beck | isbn = 1-58834-176-3}}</ref> Ang mga hominoid(bakulaw) ay humiwalay mula sa mga ''[[Lumang Daigdig na unggoy]]'' sa pagitan ng 29 milyon at 34.5 milyong taong nakakalipas.<ref>{{cite web |url=http://www.redorbit.com/news/science/117352/apes_monkeys_split_earlier_than_fossils_had_indicated/ |title=Apes, Monkeys Split Earlier Than Fossils Had Indicated/ |author= |date=8 January 2005 |publisher=redOrbit.com |archiveurl= http://web.archive.org/web/20110715172009/http://www.redorbit.com/news/science/117352/apes_monkeys_split_earlier_than_fossils_had_indicated/ | archivedate=2011-07-15 |deadurl=yes |accessdate=6 February 2013}}</ref> Ang [[Hylobatidae]](''mga gibbon'') ay humiwalay mula sa [[Hominidae]](''mga dakilang bakulaw'') noong mga 15-20 milyong taong nakakalipas. Ang [[Ponginae]](''mga orangutan'') ay humiwalay mula sa [[Hominidae]] noong mga 12-15 milyong taong nakakalipas.<ref>http://www.orangutan.org/orangutan-facts/orangutan-biology</ref> Ang mga ninuno ng mga orangutan o mga malapit na nauugnay rito ay maaaring kinakatawan ng mga fossil gaya ng [[Sivapithecus]] at [[Ramapithecus]] na natuklasan sa mga burol na Siwalik ng Pakistan. Ang mga gorilya ay humiwalay sa linya na tumutungo sa [[Pan]](''[[chimpanzee]] at [[bonobo]]'') at tao noong mga 10 milyong taong nakakalipas.<ref>http://www.abc.net.au/science/articles/2012/03/08/3448783.htm</ref> Ang species na malapit sa huling karaniwang ninuno ng mga gorilya, mga [[chimpanzee]], mga [[bonobo]] at mga [[tao]] ay maaaring kinakatawan ng mga fossil na [[Nakalipithecus]] na natagpuan sa Kenya at [[Ouranopithecus]] na natagpuan sa Gresya. Ang linyang ''Pan''(chimpanzee at bonobo) ay humiwalay sa linya na tumutungo sa tao noong mga 6 hanggang 7 milyong taong nakakalipas. Pagkatapos nito, ang [[chimpanzee]] at [[bonobo]] ay naghiwalay noong kaunti sa 1 milyong taong nakakalipas.<ref name="Won2004">{{cite journal | last1 = Won | first1 = Yong-Jin | last2 = Hey | first2 = Jody | title = Divergence population genetics of chimpanzees | volume = 22 | issue = 2 | journal = Molecular Biology & Evolution | pages = 297–307 | date = 13 October 2004 | doi = 10.1093/molbev/msi017 | pmid = 15483319}}</ref><ref name="Fischer2004">{{cite journal | last1 = Fischer | first1 = Anne | first2 = Victor | last2 = Wiebe | first3 = Svante | last3 = Pääbo | first4 = Molly | last4 = Przeworski | title = Evidence for a complex demographic history of chimpanzees | volume = 21 | issue = 5 | journal = Molecular Biology & Evolution | pages = 799–808 | date = 12 February 2004 | doi = 10.1093/molbev/msh083 | pmid = 14963091}}</ref> Pagkatapos ng paghihiwalay ng mga chimpanzee at tao, ang linyang [[hominidae|hominid]] ay nag-ebolb tungo sa henus na [[Australopithecus]] noong mga 4 milyong taong nakakalipas. Ito ay nagpalitaw sa iba't ibang species gaya ng [[Australopithecus afarensis]], [[A. africanus]], [[A. anamensis]], [[A. bahrelghazali]], [[A. garhi]] at [[Australopithecus sediba|A. sediba]]. Pagkatapos ng mga 2 milyong taong nakakalipas, ang [[Australopithecus]] ay nag-ebolb tungo sa henus na [[Homo]] na nagpalitaw naman sa iba't ibang mga species gaya ng mga ''[[neanderthal]]'' at mga ''[[tao]]''.
[[Talaksan:Hominidae filogenia.png|thumb|500px|left]]
| |||