Silogismong pangkategorya: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
m Bot: Migrating 1 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q3552025 (translate me) |
m orthography, replaced: ksyon → ksiyon using AWB |
||
Linya 4:
:Ang lahat ng buháy ay mahalaga.
:Kahit na ang mamamatay-tao ay buháy.
:Kaya kahit na ang mamamatay-tao ay mahalaga.
Ang unang dalawang [[pangungusap]] ay tinatawag na mga [[palagay]]. Kung [[tumpak]] ang [[silogismo]], ipinapahiwatig ng mga palagay ang huling pangungusap na tinatawag namang [[katapusang pangungusap]]. Ang katotohanan ng katapusang pangungusap ay nababatay sa katotohanan ng mga palagay at ang ugnayan nila sa isa't isa; dapat na matatagpuan sa mga palagay ang [[panggitnang paksa]], upang maiugnay ang pasimuno at panaguri sa katapusang pangungusap.
Linya 20:
:''O: Ilan sa mga kabayo ay hindi maliit.'' (pambahaging pagtanggi)
Ang '''modo''' (logical mood) ng silogismong pangkategorya ay ang pagkakaayos ng mga pangungusap ayon sa bilang at katangian (basahin ang [[pangungusap na pangkategorya]]). Sa ganitong silogismong pangkategorya:
:Lahat ng A ay B
Linya 27:
Ang modo nito ay AAA, dahil ang lahat ng pangungusap ay pangkalahatang pagpapatibay (universal affirmative). Kasunod namang tatalakayin ang anyo ng silogismong pangkategorya. Ngunit upang maunawaan ang larawan, kailangan munang ipaliwanag ang tatlong uri ng paksa (terms):
[[pangunahing paksa]] (major term), [[nakapailalim na paksa]] (minor term) at [[panggitnang paksa]] (middle term).
Ang paksa na matatagpuan sa panaguri (predicate) ng katapusang pangungusap (conclusion) ay ang pangunahing paksa (major term). Sa nabanggit na silogismo, B ang pangunahing paksa. Ang nakapailalim na paksa (minor term) ang pasimuno (subject)ng katapusang pangungusap; K ang nakapailalim na paksa. At mauunawaan naman na ang panggitnang paksa (middle term) ay hindi matatagpuan sa katapusang pangungusap, dahil taglay lamang ito ng pangunahing palagay (major premise) at nakapailalim na palagay (minor premise). A ang panggitnang paksa. Maaaring malaman ang anyo ng silogismong pangkategorya kung matutukoy ang apat na maaaring kaayusan ng panggitnang paksa. Ang mga anyong ito ay matatagpuan sa larawan na may bilang na 1-4.
Linya 39:
==Katumpakan==
Nakakapagod kung isa-isang pag-aaralan ang katumpakan ng iba't ibang silogismong pangkategorya. Mapalad tayo at may mga taong nakagawa na nito at may natuklasan silang tatlong paraan upang malaman ang katumpakan nito. Ang una ay ang pagkakabisa ng iba-ibang anyo. Narito ang labinlimang tumpak na anyo:
* AAA-1
Linya 48:
Maaari nating makuha ang iba pang tumpak na anyo sa iba pang mga paraan. Isang paraan ay ang [[Venn diagram]]. Dahil mayroong tatlong paksa, iguguhit natin ang tatlong bilog na may kapwa-sakop bilang sagisag ng mga pangkat. Una, bubuuin natin ang bilog para sa pangunahing paksa. Katabi nito, na may kapwa-sakop, ang nakapailalim na paksa. Sa ilalim naman ang panggitnang paksa. Dapat na may kapwa-sakop sa tatlong bahagi ng diyagrama: sa pangunahing paksa, sa nakapailalim na paksa at sa kapwa-sakop ng pangunahin at nakapailalim na paksa. Kung tumpak ang silogismo, kailangan na ang katotohanan ng katapusang pangungusap ay maipapakita sa diyagrama ng mga palagay. hindi dapat iguhit ang katapusang pangungusap, dahil nagmumula sa mga palagay ang
katapusang pangungusap. Dapat na maunang iguhit ang pangkalahatang palagay. Magagawa ito sa pagdidiin-kulay kung saan ang isang pangkat ay walang sangkap sa kabilang pangkat. Ibig sabihin, may diin-kulay ang hindi kasali sa isang pangkat. Kaya sa palagay na "Lahat ng A ay B", may diin-kulay ang lahat ng bahagi na kung saan walang nilalamang A na kapwa-sakop ng B, pati na rin sa bahagi na sakop ng K. Ganoon din ang kailangang gawin para sa ikalawang palagay. Mula sa dalawang palagay na ito, maikakatwiran natin na lahat ng kasapi sa pangkat na K ay kasali din sa pangkat na B. Ngunit hindi natin masasabi na na lahat ng kasapi sa pangkat na B ay kasali sa pangkat na K. Totoo lamang ito sa iisang
Isa pang halimbawa ng ganitong paraan, tingnan natin ang silogismo sa EIO-1. Hayaan natin na ito ang maging unang palagay na "Walang B na A", habang ang kasunod na palagay ay "Ang ilang K ay hindi A." Ang pangunahing paksa ng silogismong ito ay A; ang nakapailalim na paksa ay K, ang panggitnang paksa ay B. Ang unang palagay sa diyagrama ay may diin-kulay sa kapwa sakop ng A at B (A ∩ B). Wala namang diin-kulay ang pangalawang palagay. Sa halip, gumagamit tayo ng sagisag ng baligtad na "E" (∃). Pananda ito ng "existence", na mayroong bagay na nakapaloob sa pangkat, na taglay nito ang meron. Isusulat ito sa walang diin-kulay na kapwa-sakop ng B at K (B ∩ C) upang ipahiwatig na "Ang ilang K ay B."
A +---------------+ +---------------+ K
Linya 72:
B +---------------+
Ang huling paraan ay ang pagkakabisa ng anim na alituntunin upang ipahayag ang kaalaman na natalakay na. Bagaman mahalagang paraan ang mga Venn Diagram sa paglalarawan, mas mainam piliin ng ibang palaisip ang pagtimbang sa katumpakan ng mga palagay sa pamamgitan ng mga susunod na alituntunin.
* Katulad ng nabanggit na, ang silogismong pangkategorya ay may tatlong paksa lamang, hindi maaaring bawasan o dagdagan, tulad ng [[maling paggamit ng apat na paksa]] (fallacy of four terms). Mag-ingat sa paggamit ng mga salitang may kasing-hulugan na maaaring magbigay ng impresyon na mali ang pangangatwiran, kahit na ito ay tama. Ngunit maiwawasto ito sa paggamit ng isang salita sa bawat palagay.
Linya 178:
* [http://philosophy.lander.edu/logic/syllogism_topics.html Silogismong pangkategorya] ng p.l.e Pambungad sa Lohika.
[[
[[
[[en:
| |||