Bagay na buhay: Pagkakaiba sa mga binago

Content deleted Content added
merge to Buhay
m orthography, replaced: ksyon → ksiyon (3) using AWB
Linya 9:
 
===Kabuuang masalimuot===
Ang mga bagay na may buhay ay binubuo ng maraming mga bahagi at mga detalye. Ang ganitong katangian ay hindi makikita sa mga bagay na walang buhay. Sa pinaka [[pundamental|pamantungan]] o pundamental na antas, ang mga bagay na buhay ay binubuo ng isa o maraming mga [[sihay]] o selula. Samantala, ang sihay ay nagiging isang kabuuan na tinatawag na mga [[tisyu (anatomiya)|tisyu]], mga kahanayan o kalipunan ng mga sihay na nagsasakatuparan ng isang pinagsasaluhang tungkulin. Ang mga tisyu naman ang nagiging kabuuan na tinatawag na mga [[organo]]. Ang mga organo naman ang bumubuo ng isang [[sistema ng organo]]. Ang mga sistema ng organo naman ang bumubuo sa isang [[organismo]].<ref name=Cliffs/>
 
===Metabolism===
Linya 15:
 
===Pagdama at pagtugon===
Ang mga buhay na bagay ay may kakayahang tumugon o sumagot sa [[estimulo]] o mga "pampasigla" mula sa panlabas na kapaligiran. Ang mga buhay na bagay ay nakadarama o nakakapansin ng mga estimulo sa pamamagitan ng mga bahaging pandama ng katawan (iyong mga mata, balat, mga tainga, at mga [[taste bud|supang na panlasa]]).<ref name=Lingvo/> Ang ganitong katangian ng pagdama ay tinatawag ding senstibidad, pagkamapagdamdam, o pagkamapagdama.<ref name=Sabur/> Nakakapansin ng liwanag ang mga mata. Nakadarama naman ng init at lamig ang balat.<ref name=Sabur/> Nakakapuna ng tunog ang mga tainga. At nakakadetekta naman ng mga lasa ang dila. Ang isang organismo ay tumutugon sa estimulo sa pamamagitan ng mga [[epektor]] o mga [[pang-upat]] o mga [[panghikayat]]. Halimbawa ng mga pang-upat ay ang mga masel at mga glandula. Upang magkaroon ng katalaban ang pagtugon ng bagay ng may buhay, partikular na sa mga pagbabagong pangkapaligiran, ang organismo ay gumagamit ng pagtutugon-tugon o pagtutuwang-tuwang ng mga katugunang ito, na tinatawag ding koordinasyon. Ang ganitong koordinadong pagtugon ang bumubuo sa ugali, kaasalan, o gawi na may kasiglahan ng isang organismo.<ref name=Lingvo/>
 
===Paglaki===
Katulad ng sa pagtugon, ang paglaki ng organismo ay ginagamitan ng [[enerhiya]]ng nakukuha sa pamamagitan ng metabolismo. At nangangailangan din ang organismo na magpasok sa kanyang sarili ng mga materyal mula sa kapaligiran. Sa pagkonsumo ng mga materyal na ito, sa proseso ng pagkain ng mga bagay na hindi katulad ng sarili niya, ang katawan ng organismo ang nag-aayos o naghahanay ng mga materyal papaloob o papasanib sa kanyang mga kayariang pangkatawan.<ref name=Lingvo/>
 
===Pagpaparami===
Sa pamamagitan ng kakayahang [[magparami]], at habang nabubuhay pa (hindi pa [[namamatay]]) nakalilikha ang organismo ng mga matatawag na "kopya" o "sipi" ng kanyang sarili. Sa mga halaman at mga payak na hayop, katulad ng mga [[bakterya]], ay pagpaparami o reproduksyonreproduksiyon ay isang pagpapatuloy ng proseso ng paglaki. Sa pamamagitan ng prosesong [[reproduksyongreproduksiyong aseksuwal]], ang mga organismong katulad ng bakterya ay naghihiwalay o nagkakadalawa upang makabuo ng dalawang mga organismo kamukhang-kamukha ng magulang o pinagmulang sihay. Ang iba namang mga organismong matatawag na mga organismong masalimuot ay mga [[seksuwal na nilalang]] na nakapagpaparami sa pamamagitan ng [[pagpaparaming may pagtatalik]] o reproduksyongreproduksiyong seksuwal, na kinasasangkutan ng dalawang mga magulang. Sa mga magulang na ito nagmumula ang isang kahaluan ng mga katangian na napupunta sa supling o anak na nalilikha dahil sa [[pagtatalik]].<ref name=Lingvo/> Bukod dito, mayroon ding mga organismong nangingitlog (katulad ng mga ibon) at mayroon ding mga nagsasagawa ng herminasyon (katulad ng mga buto ng mga halaman).<ref name=Sabur/>
 
===Ebolusyon===