Pagbabago noong 00:06, 8 Marso 2013 baguhin Addbot (usapan \| ambag) 4,250 edit m Bot: Migrating 98 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q11158 (translate me) ← Nakaraang pagkakaiba		Pagbabago noong 16:53, 25 Disyembre 2013 baguhin i-undo Maskbot (usapan \| ambag) Mga bot, Tagapangasiwa 111,794 edits m orthography: -nsya- > -nsiya- using AWB Susunod na pagkakaiba →
Linya 2: {{copyedit}} {{better translation}} Ang isang '''asido''' o '''aksido''' (mula sa salitang Arabeng ''Azait'', na nangangahulugang "langis", na karaniwang ipinakikita bilang '''AH''') ay isang [[kompuwesto]]ng kimikal na karaniwang natutunaw sa tubig at may '''maasim''' na lasa. Sa karaniwang kaisipan, ang isang asido ay kahit anong ~~sustansya~~sustansiya na kapag tinunaw o inihalo sa tubig ay nagdudulot ng pH na mas mababa sa 7. Sa pangmalawakang gamit sa agham, ang asido ay isang [[molekula]] o [[iono]] na nagbibigay ng isang proton (ionong H<sup>+</sup>) sa isang base, o tumatanggap ng isang hindi pa naibabahaging pares ng elektron (hindi pinasasaluhang pares ng mga elektron) sa isang base. Nakikipagsanib ang isang asido sa isang base sa neutralisasyon upang makabuo ng isang [[asin]]. == Katangiang kimika == Sa tubig, ang sumusunod na baliktaring (''reversible'') pagsasanib ay nangyayari sa pagitan ng ásido (HA) at tubig, na gumaganap bilang isang beis: :<math>\mbox{HA} +\mbox{H}_2\mbox{O} \leftrightarrow \mbox{H}_3\mbox{O}^+ + \mbox{A}^-</math> Linya 36: :::::HA<sup>−</sup> + H<sub>2</sub>O {{unicode\|⇌}} H<sub>3</sub>O<sup>+</sup> + A<sup>2−</sup>       K<sub>a2</sub> Karaniwang mas malaki ang unang panapat ng paghihiwalay kaysa sa ikalawa; hal. ang K<sub>a1</sub> >> K<sub>a2</sub> . Halimbawa, ang asido sulfuriko (sulfuric acid) (H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>) ay makapagbibigay ng isang H<sup>+</sup> upang makabuo ng aniono ng bisulfato (bisulfate) ng may isang karga kung saan ang K<sub>a1</sub> ay lubhang malaki; makapagbibigay ito ang ikalawang H<sup>+</sup> upang makabuo ng aniono ng sulfato (sulfate) na may dalawang karga kung saan may intermedyong tapang. Ang malaking K<sub>a1</sub> sa unang disosasyon ang gumagawa sa asido sulfuriko bilang matapang na ásido. Kagaya nito, ang mahina at di-panatag na asido karboniko (carbonic acid) (H<sub>2</sub>CO<sub>3</sub>) ay magbibigay ng isang H<sup>+</sup> upang makabuo ng isang aniono ng bikarbonato (''bicarbonate'')<ref name=JETE>{{cite-JETE\|Bikarbonato, ''bicarbonate''}}</ref> (HCO<sub>3</sub><sup>−</sup>) at makapagbibigay ng ikalawa upang makabuo ng aniono ng carbonato (carbonate) na may dalawang karga. Parehong maliit ang dalawang halaga ng K<sub>a</sub> ngunit ang K<sub>a1</sub> >> K<sub>a2</sub> . Sa ganito ring paraan, ang isang asido triprotiko (H<sub>3</sub>A) ay maaring sumailalim sa isa, dalawa, o tatlong disosasyon na may tatlong panapat ng paghihiwalay, kung saan ang K<sub>a1</sub> >> K<sub>a2</sub> >> K<sub>a3</sub> . :::::H<sub>3</sub>A + H<sub>2</sub>O {{unicode\|⇌}} H<sub>3</sub>O<sup>+</sup> + H<sub>2</sub>A<sup>−</sup>        K<sub>a1</sub> Linya 59: Ang salitang asido ay galing sa [[Wikang Latin\|Latin]] na ''acidus'' na ang ibig sabihin ay "maasim" ngunit sa kimika ang katagang asido ay may mas tiyak na kahulugan. May tatlong paraang ng pagtatakda sa asido –ang pakahulugang Arrhenius, Brønsted-Lowry at Lewis. Noong may 1800, maraming kimikong [[~~Pransya~~Pransiya\|Pranses]] kasama rito si Antoine Lavoisier, ay may maling paniniwala na ang lahat ng ásido ay naglalaman ng oksiheno (oxygen). Noong mga kapanahunan ding iyon, ang mga kimikong [[Inglatera\|Ingles]] kasama si Sir Humphry Davy ay naniniwalang ang lahat ng asido ay naglalaman ng hidroheno (hydrogen). Ginamit ang paniniwalang ito ng isang kimikong [[Sweden\|Suweko]] na nagtakda na ang asido ay isang ~~sustansyang~~sustansiyang nagbibigay ng ayong hidroheno (H<sup>+</sup>) kapag tinunaw sa tubig (ang produkto ng solusyon, H<sub>2</sub>O + H<sup>+</sup>, ay tinatawag na ayong hidronio, H<sub>3</sub>O<sup>+</sup>), samantalang base ang mga ~~sustansyang~~sustansiyang nagbibigay ng ayong hidroksido (OH<sup>-</sup>). Ang pagtatakdang ito ng mga ásido at beis ay naglilimita sa mga ~~sustansyang~~sustansiyang natutunaw sa tubig. Nang lumaon, itinakda ni Brønsted at Lowry ang asido bilang taga-bigay ng proton at ang isang base ang taga-tanggap ng proton. Sa pakahulugang ito, kahit ang mga ~~sustansyang~~sustansiyang di natutunaw sa tubig ay maaring tawaging asido o base. Ang pinakapangmalawakang pakahulugan ng asido at beis ay ang pakahulugang Lewis, na itinakda ni Gilbert N. Lewis, isang kimikong Amerikano. Ang hinuang Lewis ay nagtatakda sa isang “asidong Lewis” bilang isang taga-tanggap ng isang pares ng elektron at ang isang "base na Lewis" bilang taga-bigay ng isang pares ng elektron. Kasama sa ásidong Lewis ang mga asidong hindi naglalaman ng atomo ng hidroheno tulad cloruro ng bakal (III) (iron(III) chloride). Ang mga sistemang asido/base ay kakaiba sa mga redox na pagsasanib sa dahilang walang nagbabago sa estado ng oksidasyon. Maipaliliwanag din ito na gumagamit ng hinua ng ligirang molekula (molecular orbital theory) ang pakahulugang Lewis. Sa panlahat, ang isang asido ay tumatanggap ng isang pares ng elektron sa kanyang pinakamababang ligirang di-okupado (LUMO, lowest unoccupied molecular orbital) mula sa pinakamataas ng ligirang okupado (HOMO, highest occupied molecular orbital) ng isang beis. Kaya, ang HOMO mula sa beis at ang LUMO mula sa asido ay nagsasanib upang makabuo ng isang kawing (bond) na ligirang molekula. Ang pakahulugang Brønsted-Lowry, kung saan ang asido ay itinakdang isang taga-bigay ng proton, ay sapat sa maraming situwasyon. Sa kasong ito, ang proton (H<sup>+</sup>) ay tunay na asido at ang asides ng kompuwestong taga-bigay ng proton ay inaalam sa kanya estabilidad kapag nagbibigay ng proton sa solusyon pinalolooban nito. Kaya kapag ang isang organikong ásido ay mahilig magbigay ng proton, ito ay may mataas na asides dahil nagbibigay ito ng proton nang may bakanteng ikirang molekula sa solusyon. Ganito magtrabaho ang organikong asido tulad ng ásido karboksiliko. Dito ang pakahulugang Brønsted ay mainam sa pagtutuos samantalang ang pakahulugang Lewis ay mainam sa pag-unawa. Linya 76: == Neutralisasyon == Ang neutralisasyon ay isang uri ng kimikang pagsasanib sa pagitan ng asido at base. Ang produkto nito ay asin at tubig. Kaya tinatawag din itong kimikang pagsasanib ng nagbubunga ng tubig: <math>asido+ base \rarr tubig+ asin</math><br /> Linya 135: === Mga asido sa Pagkain === * Acetic acid (asido asetiko) ( (E260) natatagpuan sa suka * Adipic acid (asido adipiko): (E355) * Alginic acid (asido alhiniko): (E400)

Asido: Pagkakaiba sa mga binago