Osiris: Pagkakaiba sa mga binago

Sa [[mitolohiyang EhipsyoEhipsiyo]], si '''Osiris''' ([[wikang Griyego]]: '''Usiris'''; binabaybay din sa transliterasyon ng [[wikang EhipsyoEhipsiyo]] bilang '''Asar''', '''Aser''', '''Ausar''', '''Ausir''', '''Wesir''', '''Usir''', '''Usire''', o '''Ausare''') ay isang diyos ng mga sinaunang EhipsyoEhipsiyo, na kalimitang tinatawag na diyos ng Kabilang Buhay. Siya ang diyos na nagdadala ng [[buhay]], ang hari at hukom ng mga namatay na mga tao <ref name=NBK>{{cite-NBK|Osiris}}, ''Dictionary Index'' para sa titik na ''O'', pahina 288.</ref>, at ng pagbaha ng [[Ilog ng Nilo]]. Si Osiris ang diyos na naghuhukom at tagasakdal ng kaukulang hatol sa mga kaluluwa ng mga yumaong tao na naghahanap ng daan sa paraiso sa kabilang buhay.

Ayon sa mga kasulatang natagpuan ng mga arkeyolohiko, si Osiris ay isa sa pinakamatandang diyos na sinamba ng mga sinaunang Ehipto. Ang pangalan niya na nakaukit sa [[Bato ng Palermo]], tinatayang naisulat noong c. 2500 BK, ang pinakamatandang kasulatang nagsasaad ng mga bagay-bagay tukong kay Osiris. Naisulat sa maraming iskriptura ang mga kwento tungkol kay Osiris; kabilang dito ang Teksto mula sa mga Piramides (Pyramid Text), ang [[Aklat ng mga Yumao]] (Book of the Dead), at sa pagsisimula bagong yugto ng Ehipto, ang [[Bato ni Shabaka]] -- na—na naglalaman ng tanyag na kwento ng ''Tunggalian nila Horus at Set''. Nang sakupin ng mga Griyego ang kaharian ng Ehipto, binigyan ng historyador na si [[Plutarch]] ng Makabagong interpretasyon ang mga mitolohiya ng Ehipto. Bagamat si Osiris ay isang diyos na sinasabing nagbibigay ng kaligtasan para sa mga kaluluwa ng mga yumaong tao, siya ay isa sa mga naging pinakatanyag na diyos sa buong daigdig. Dahil ito sa kanyang kwento na nagbibigay pagasa na ang mga tao ay mabubuhay muli ng maligaya sa kabilang buhay. Ang pagsamba kay Osiris ay kumalat sa halos lahat ng dako ng daigdig at ito ay nagpatuloy ng anim na daang-taon matapos isilang si [[Hesus|Kristo]]. Tuluyang nawala ang mga kultong sumasamba kay Osiris matapos ipagbawal na ito ng mga namumunong mga [[Kristyanismo|Kristyano]] at [[Muslim]].

Ayon sa mitolohiya, bago siya mamatay at mabuhay muli bilang isang hari ng kabilang buhay, si Osiris ay itinuturing na tagapagdala ng [[sibilisasyon]] at [[agrikultura]] sa Ehipto. Bilang diyos ng agrikultura, tinuturing rin si Osiris na isang diyos na nagbibigay ng buhay sa mga pananim at mga tao; na matapos ang kamatayan ng isang halaman o tao, si Osiris din ang nagbibigay ng panibangong buhay sa mga ito. Ang kwentong ito ng muling pagkabuhay ay ginagamit na paliwanag ng ilang mga sinaunang EhipsyoEhipsiyo kung bakit nagkakaroon ng mga sikulo ng pagkabuhay at pagkamatay, tulad ng sikulo ng kapanganakan at kamatayan, pagtubo at pagkalanta, paglaki at pagliit ng buwan atbp.

Si Osiris and panganay na lalaking anak nina [[Geb]], ang diyos ng kalupaan, at [[Nut (diyosa)|Nut]], ang diyosa ng kalangitan. Ipinanganak siya sa ikaunang araw ng Interkalinaryo (ang limang mga araw na idinadagdag sa 360 para maging 365 na bilang ng mga araw sa kalendaryo). Kapatid at asawa siya ni [[Isis (diyosa)|Isis]] at nagkaroon sila ng anak na lalaking na si [[Horus]] matapos na mapaslangin si Osiris ng kanyang kapatid. Nang siya ay binuhay muli ni Isis, si Osiris ang naging hari ng mga yumao bagamat pinili niya na maghari na lamang sa lugar ng mga yumao. Bilang diyos ng mga yumao, tuluyang napaglito at napagisa ang katauhan ni Osiris sa isa pang diyos ng mga yumao na si [[Khenti-Amenti]]. Ang Khenti-Amenti ay naging bansag na lamang kay Osiris na nangangahulugang ''Pinuno ng mga Taga-kanluranin'' bagamat ang kanluran ang pinaniniwalang lugar ng mga yumao dahil dito lumulubog ang araw. Pinatay si Osiris ng kanyang lalaking kapatid na si [[Seth|Set]] dahil isang [[paraon]] si Osiris, isang gampaning ibig angkinin ni Set dahil sa pagseselos.<ref name=NBK/>

Bibihirang inilalarawan ng mga sinaunang EhipsyoEhipsiyo ang aktual na interpretasyon ng kanilang mga diyos at diyosa. Naniniwala sila na ang aktual na larawan at pangalan ng kanilang mga diyos ay banal at hindi maaaring makita ng kahit sino lamang. Kadalasang ginagamitan nila ng mga simbolismo ang paglalarawan ng mga diyos upang maipakita ang mga katangian at kapangyarihang taglay ng mga ito.

Matagal nang naniniwala ang mga sinaunang EhipsyoEhipsiyo sa kabilang-buhay. Maraming mga iba't ibang uri ng mga dasal at hymno para sa mga yumao ang ating natagpuang nakaukit sa mga dingding nga mga libingang ''mastabas'' o di kaya'y nakasulat sa mga lumang papeles at mga aklat na kasamang inililibing sa namatay. Kabilang sa mga dasal na ito ay ang pagbibigay ng mga alay at dasal kay Osiris na matatagpuan sa mga Teksto ng mga Piramides at sa Aklat ng mga Yumao. Noong nagumpisa ang Ikalimang Dinastiya ng Ehipto, agarang dumami ang mga naitatalang mga deboto ni Osiris at mga dasal na inaalay sa kanya; at ang dasal ng mga paraon ay mababasa na ''Nagaalay ako(ang hari) kay Osiris''. Sa ganitong paraan, dito makikita na si Osiris ay sadyang naging napakahalaga sa relihyon ng mga sinaunang EhipsyoEhipsiyo.

Mayroong nilalaman na dasal para kay Osiris ang Unang Kabanata ng Aklat ng mga Yumao na pinamagatang '''Himno kay Osiris''', na isinalin sa wikang Ingles ng Ehipolohistang si ''E.A. Wallis Budge'':

Ayon sa mga iba pang nasabing mga iskripto, na siyang mga pinaka-matatang mga kasulatang pang-relihyon ng mga sinaunang EhipsyoEhipsiyo, si Osiris ay bahagi ng isang magkakapamilyang grupo ng mga diyos at diyosa na tinatawag na '''Pesedjet''' o [[Ennead]], na isang Griyegong salitang nangangahulugang ''ang siyam'' (the ''nine''). Katulad ng kahulugan ng salita, ang grupong ito ay binubuo ng siyam na mga diyos at diyosa na pawang magkakapamilya sa dugo. Ayon sa Ennead, ang kauna-unahang diyos ng daigdig ay si [[Atum]]; si Atum ay nagkaroon ng kambal na anak, ang diyos na si [[Shu]] at ang diyosang si [[Tefnut]], sa pamamagitan ng pag-sasalsal. Si Shu at Tefnut ay naging mag-asawa at sila rin ay nagkaroon ng kambal na anak na sila diyos [[Geb]] at diyosa [[Nut (diyosa)|Nut]]. Matapos ay naging magasawa naman sila Geb at Nut at sila naman ay nagkaroon ng apat (lima ayon sa ibang bersyon) na supling na sila Osiris at [[Seth|Set]] na mga lalake, at [[Isis (diyosa)|Isis]] at [[Nephthys]] na mga babae. Nang isinilang ang huling apat, dito nagumpisa ang buhay sa daigdig. Ang Ennead ay unang umusbong sa lungsod ng [[Heliopolis]], ngayong isa nang lugar para sa mga turista na matatagpuan sa hilagang-silangan ng kasalukuyang kabisera ng Ehipto na [[Cairo, Ehipto|Cairo]].

Ang Griyegong historyador na si Plutarch ang nagkwento ng karamihan sa mga nilalaman ng mitolohiya. Ayon sa kanya, noong si Osiris ay nabubuhay pa at namumuno bilang isang paraon ng Ehipto, si Osiris ang sinasabing nagdala ng sibilisasyon sa Lambak ng [[Nile, Ehipto|Ilog Nile]]. Nakita ni Osiris na pawang naging mga barbaryo ang mga EhipsyoEhipsiyo kung kaya't sa ilalim ng kanya [[autoritaryanismo|diktatura]], ipinakilala niya sa mga EhipsyoEhipsiyo ang mga [[batas]] pantao at ang [[relihyon|pagsamba]] sa mga diyos. Tinuruan niya ang mga EhipsyoEhipsiyo kung papaano [[pagsasaka|magsaka]], gumawa ng mga [[serbesa]] at tumugtog ng mga instrumentong pang-musika. Naisipan din ni Osiris na magtungo sa ibang bahagi ng mundo para maghatid ng sibilisasyon sa ibang mga bansa. Dahil dito, itinuturing na isa sa pinakaminamahal na nilalang si Osiris ng mga diyos at ng kanyang mga tao kung kaya't nagselos ang naka-babatang kapatid niya na si [[Seth|Set]].

Ang paniniwala kung saan itinuturing na si Osiris ang ama ni Horus ay nagpapakita ng di-pagkakasundo ng mga detalye sa Mitolohiyang Ehipto. Ayon sa sinaunang (orihinal) relihyon ng mga EhipsyoEhipsiyo, si Osiris at [[Isis (diyosa)|Isis]] ay itinuturing magasawa sa sistemang [[Ennead]], ngunit si [[Horus]], sa orihinal na mitolohiya, ay itinuturing naman na anak ng diyosang si [[Hathor]] ayon sa sistemang [[Ogdoad]], ang katunggaling relihyon ng Ennead. Ngunit ng mapagisa ang buong kaharian ng Ehipto, kabilang ang Ennead at Ogdoad, ang gampanin ni Hathor ay ibinigay sa mas tanyag na diyosang si Isis; at dahil si Isis ay asawa ni Osiris, si Horus ay sa wakas kinilala nang anak nila Osiris at Isis.

Sa kagustuhang maipaliwanag kung papaano naging posible ang pagkakabuntis ni Isis at panganganak niya kay Horus sa pamamagitan ni Osiris na isa nang namatay na diyos ay sinubukang baguhin ng mga tagasunod ni Osiris ang mga nilalaman ng mga naunang mga kasulatan ng kanilang relihyon para mabigyan ng pagpapaliwanag ang bagong pananampalataya. Ang ginawang pagbubuntis ni Osiris kay Isis kahit na patay si Osiris ay naging isang napaka-halagang simbolismo na nagpapatunay na sadyang napakama-kapangyarihan talaga ang salamangka ni Isis at si Osiris ay isang diyos ng pagkalalake. Sa ganitong paliwanag, ipinapakita na si Osiris ang diyos ng kabutihan bagamat siya rin ay puspusang pinagpala na mabuhay muli, magkaron ng isang dakila anak at maging karapat-dapat na punong-hukom sa mga yumao. Ang 'ama, ina at anak' na relasyon nila Osiris, Isis at Horus ay agad na kinilala ng mga EhipsyoEhipsiyo hanggang sa pagdating ng mga mananakop na Griyego kung saan nakilala ng mundo ang mitolohiyang Ehipto.

[Wika ni] Geb sa Siyam na diyos: "Ang anak na [siyang] panganay/// Horus, sa araw ng (kanyang) kapanganakan ng Tagapagbukas-ng-mga-Daanan."</blockquote>

Ang mga sinaunang EhipsyoEhipsiyo ay may malakas na pananalig na mayroon silang makakamit na imortalidad sa kabilang-buhay. Sumikat ng histo ang relihyon ni Osiris dahil naniniwala ang kanyang mga tagasunod na ang buhay na walang hanggan ay para sa lahat ng nabubuhay na tao at hindi lamang para sa mga taong may kapangyarihan sa lipunan. Sa pagtatapos ng panahon ng pagtatayo ng mga piramides noong Ikaapat Dinastiya ng Ehipto(c. 2575 BK - 2467 BK) at pagbubukas ng Ikalimang Dinastiya ng Ehipto, nawalan ng katanyagan ang paniniwala na ang mga paraon at mga opisyales lamang ang maaaring makapunta sa langit (i.e. kabilang buhay) sa pamamagitan ng pagtatayo kani-kanilang mga naglalakihang piramides. Ang kulto ni Osiris, na nagsimulang lumakas ang makapangyarihan sa lungsod ng [[Abydos]], ang naging isa sa pinakatinangkilik na paniniwala ng maraming EhipsyoEhipsiyo.

[[KaurianKategorya:Mitolohiyang EhipsyoEhipsiyo]]