Ang Mga Gawa ng mga Apostol: Pagkakaiba sa mga binago

Ang kwentokuwento ng mga paglalakbay ni [[Apostol Pablo]] sa Galatia sa ''Mga Gawa ng mga Apostol'' ay sinasalungat sa deskripsiyon ni Pablo sa [[Sulat sa mga taga-Galatia]]. Isinasaad ng ''Mga Gawa'' na si Pablo ay nasangkot sa iglesia sa Herusalem at kanyang binista ang Herusalem ng ilang mga beses.<ref name="Acts">Acts</ref> Spesipikong isinaad ni Pablo sa kanyang [[Sulat sa mga taga-Galatia]] na hindi siya nasangkot sa iglesia sa Herusalem at hindi niya nakita ang sinuman doon. Ang ''Mga Gawa'' ay nag-ulat ng dalawa lamang pagbisita sa Corinto.<ref name="Acts"/> Nagsalita si Pablo ng tatlong pagbisita sa Corinto sa kanyang mga liham sa Corinto na pinaniniwalaan ng mga skolar na mas naunang isinulat kesa sa ''Mga Gawa''.

Ang {{bibleverse||Acts|5:33-39}} ay nagbibigay ng salaysay ng pananalumpati ng unang siglo [[fariseo]]ng si [[Gamaliel]] kung saan kanyang tinukoy ang dalawang unang siglong mga kilusan. Ang isa sa mga ito ay pinangunahan ni [[Theudas]] (v. 36) at pagkatapos nito ay pinangunahan naman ni [[Judas na Galilean]] (v. 37). Inilagay ng historyan na Hudyong si [[Josephus]] si Judas na Galilean sa [[Censo ni Quirinius]] nang taong 6 CE at si Theudas sa ilalim ng prokurador na si [[Cuspius Fadus|Fadus]]<ref>[http://jewishencyclopedia.com/view.jsp?artid=188&letter=T&search=theudas Jewish Encyclopedia: Theudas]: "Bibliography: Josephus, Ant. xx. 5, § 1; Eusebius, Hist. Eccl. II. ii.; Schmidt, in Herzog-Plitt, Real-Encyc. xv. 553-557; Klein, in Schenkel, Bibel-Lexikon, v. 510-513; Schürer, Gesch. i. 566, and note 6."</ref> noong 44-4644–46 CE. Kung ipagpapalagay na ang ''Mga Gawa'' ay tumutukoy sa parehong Theudas sa tinutukoy ni Josephus, ang dalawang problema ay lumilitaw. Una, ang kaayusan nina Judas at Theudas ay binaligtad sa Mga Gawa kabanata 5. Ikalawa, ang kilusan ni Theudas ay dumating pagkatapos ng sinasabing panahon ni Gamaliel.

Ang {{bibleverse||Acts|4:4|KJV|}} ay nagsasalaysay na si Apostol Pedro ay nagsasalita sa mga makinig na nagresulta sa mga akay na Kristiyano na tumaas ng mga 5,000 libong katao. Ang propesor ng Bagong Tipan na si Robert M. Grant ay nagsabing "Ebidenteng itinuring ni Lukas ang kanyang sarili na historyan ngunit maraming mga tanong ang maaaring itaas tungkol sa reliabilidad ng kasaysayan nito[…] Ang kanyang 'estadistika' ay imposible; Hindi maaaring pagsalitaan ni Pedro ang tatlong libong nakikinig (e.g. sa {{bibleverse||Acts|2:41|KJV|}}) nang walang [[mikropono]] at dahil ang populasyon ng Herusalem ay mga 25-3025–30,000, ang mga Kristiyano ay hindi maaaring magkaroon ng bilang na limang libo[e.g. Acts 4:4]."<ref>Grant, Robert M., "A Historical Introduction to the New Testament", p. 145 (Harper and Row, 1963)</ref>

Ang pagtatantiya ni Grant ng populasyon ng Herusalem ay umasa sa maimpluwensiya '' (influential)'' na pag-aaral ni Jeremias noong 1943.<ref>Jeremias, "Die Einwohnerzhal Jerusalems z. Zt. Jesu", ZDPV, 63, pp. 24-3124–31 (1943).</ref><ref>"Jeremias, for instance has estimated that there was a population of 25,000 in first century Jerusalem,", Rocca, "Herod's Judaea: A Mediterranean State in the Classical World", p. 333 (2008). Mohr Siebeck.</ref>

Ang {{bibleverse||Acts|10:1|KJV|}} nagsasalita tungkol sa centuriong Romano na tinatawag na Cornelius na kabilang sa ''rehimenteng Italyano'' at naka-istasyon sa [[Ceasarea]]. Ayon kay Robert Grant, sa paghahari ni [[Herod Agrippa]] noong 41-4441–44 CE, walang mga kawal na Romano ay naka-istasyon sa teritoryong ito.<ref>Grant, Robert M., A Historical Introduction to the New Testament, p. 145 (Harper and Row, 1963)</ref> Gayundin, natagpuan ni Wedderburn ang salaysay na ''historikal na nakakaduda'',<ref>"The reference to the presence in Caesarea of a centurion of the 'Italian' cohort is, however, historically suspect. If a cohors Italica civium Romanorum is meant, i.e. a cohort of Roman auxiliaries consisting chiefly of Roman citizens from Italy, then such a unit may have been in Syria shortly before 69 (cf. Hemer, Book, 164), but was one to be found in Caesarea in the time just before Herod Agrippa I's death (cf. Haenchen, Acts, 346 n. 2 and 360); Schurer, HIstory 1, 366 n. 54?", Wedderburn, "A History of the First Christians", p. 217 (2004). Continuum Publishing Group.</ref> at pananaw ng kawalan ng inkripsiyonal at ebidensiyang panitikan na sumusuporta sa ''Mga Gawa ng mga Apostol'', ang historyan na si de Blois ay nagmungkahing ang unit ay hindi umiiral o kalaunang unit na ang may akda ng Mga Gawa ay inilapat sa mas naunang panahon.<ref>"As for the Italian cohort, Speidel claims that it is a ''cohors civium Romanorum''. Speidel actually identifies a ''cohors II Italica c.R.'' that was in Cyria as early as 63 CE, though it moved to Noricum before the Jewish war. As he argues, this unit could be the one called the speire tes kaloumenes Italike in the New Testament's Acts of the Apostles. The unit is not mentioned by Josephus nor is there epigraphical evidence for it at Caesarea nor anywhere in Judea. It is possible that the unit did not exist or was a later Syrian unit displaced to a different place and earlier time.", de Blois et al (eds.), "The Impact of the Roman Army (200 B.C. &nbsp;– A.D. 476): Economic, Social, Political, Religious and Cultural Aspects: Proceedings of the Sixth Workshop of the International Network Impact of Empire (Roman Empire, 200 B.C. &nbsp;– A.D. 476), Capri, Italy, Marso 29-229–2 Abril 2005", p. 412 (2005). Brill.</ref>

''cohors II Italica civium Romanorum'' na isang unit na ang presensiya sa Judea ay pinatunayan hindi mas nauna sa 69 CE,<ref>"There is inscriptional evidence for the presence in Syria in A.D. 69 of the auxiliary ''cohors II Italica civium Romanorum'' (Dessau, ILS 9168); but we have no direct evidence of the identity of the military units in Judaea between A.D. 6 and 41. from A.D. 41 to 44, when Agrippa I reigned over Judaea (see on 12:1), one important corps consisted of troops of Caesarea and Sebaste, Kaisareis kai Sebasthnoi (Jos. Ant. 19.356, 361, 364f.), who did not take kindly to the command of a Jewish king.", Bruce, "The Acts of the Apostles: The Greek Text with Introduction and Commentary", p. 252 (1990). Eerdmans.</ref> napansin ng historyan na si E Mary Smallwood na ang mga pangyayari mula sa Gawa 9:31 hanggang kapitulo 11 ay maaaring hindi nasa kaayusang kronolohikal sa natitira pa ng kabanata ngunit aktuwal na nangyari pagkatapos ng kamatayan ni Agrippa sa kapitulo 12 at ang rehimenteng Italyano ay maaaring ipinakilala sa Caesarea na ang pinakamaaga ay 44 CE.<ref>"''Acts'' x, 1, speirh Italikh, generally identified with ''cohors II Italica c. R.,'' which was probably in Syria by 69 - Gabba, ''Iscr. Bibbia'' 25-625–6 (=ILS 9168; ''CIL'' XI, 6117); c.f. P.-W., s.v. ''cohors'', 304. Jackson and Lake, ''Beginnings'' V, 467-9467–9, argue that the events of Acts ix, 32-xi are misplaced and belong after Agrippa I's death (ch. xii). If so, the ''cohors Italica'' may have come in with the reconstitution of the province in 44 (below, p. 256).", Smallwood, "The Jews Under Roman Rule: From Pompey to Diocletian: a study in political relations" p.147 (2001). Brill.</ref> Binigyan pansin ni Wedderburn ang suhestiyon ng muling pagsasaayos na kronolohikal kasama ng suhestiyon na si Cornelius ay namuhay sa Caesarea nang malayo sa kanyang unit.<ref>"Others date the incident either before Herod's reign (so Bruce, History, 261, following Acts' sequence) or more likely after it, unless one supposes that this officer had been seconded to Caesarea without the rest of his unit (cf. also Hengel, 'Geography', 203-4203–4 n. 111).", Wedderburn, "A History of the First Christians", p. 217 (2004). Continuum Publishing Group.</ref>

Ang paglalarawan ng [[Konseho ng Herusalem]] sa {{bibleverse||Acts|15|KJV|}} ay pangkalahatang itinuring ng mga skolar na ang parehong pangyayaring tinutukoy sa {{bibleverse||Galatians|2|KJV|}},<ref>"In spite of the presence of discrepancies between these two accounts, most scholars agree that they do in fact refer to the same event.", Paget, "Jewish Christianity", in Horbury, et al., "The Cambridge History of Judaism: The Early Roman Period", volume 3, p. 744 (2008). Cambridge University Press.</ref> ay itinuturing ng ilang mga skolar na sumasalungat sa salaysay sa [[Sulat sa mga taga-Galatia]].<ref>"Paul's account of the Jerusalem Council in Galatians 2 and the account of it recorded in Acts have been considered by some scholars as being in open contradiction.", Paget, "Jewish Christianity", in Horbury, et al., "The Cambridge History of Judaism: The Early Roman Period", volume 3, p. 744 (2008). Cambridge University Press.</ref> Ang historisidad ng salaysay ni Lukas ay hinamon <ref>"There is a very strong case against the historicity of Luke's account of the Apostolic Council", Esler, "Community and Gospel in Luke-Acts: The Social and Political Motivations of Lucan Theology", p. 97 (1989). Cambridge University Press.</ref><ref>"The historicity of Luke's account in Acts 15 has been questioned on a number of grounds.", Paget, "Jewish Christianity", in Horbury, et al., "The Cambridge History of Judaism: The Early Roman Period", volume 3, p. 744 (2008). Cambridge University Press.</ref><ref>"However, numerous scholars have challenged the historicity of the Jerusalem Council as related by Acts, Paul's presence there in the manner that Luke described, the issue of idol-food being thrust on Paul's Gentile mission, and the historical reliability of Acts in general.", Fotopolous, "Food Offered to Idols in Roman Corinth: a socio-rhetorical reconsideration", pp. 181-182181–182 (2003). Mohr Siebeck.</ref> at buong itinakwil ng ilang mga skolar noong gitna hanggang huli nang ika-20 siglo.<ref>"Sahlin rejects the historicity of Acts completely (Der Messias und das Gottesvolk [1945]). Haenchen’s view is that the Apostolic Council “is an imaginary construction answering to no historical reality” (The Acts of the Apostles [Engtr 1971], p. 463). Dibelius’ view (Studies in the Acts of the Apostles [Engtr 1956], pp. 93–101) is that Luke’s treatment was literary-theological and can make no claim to historical worth.", Mounce, "Apostolic Council", in Bromiley (ed.) "The International Standard Bible Encyclopedia", volume 1, p. 200 (rev. ed. 2001). Wm. B. Eerdmans.</ref>

Sa {{bibleverse||Acts|15:16-18|KJV|}}, si Santiago na pinuno ng mga [[Hudyong Kristiyano]] sa Herusalem ay nagtalumpati kung saan kanyang sinipi (quoted) ang mga kasulatan sa saling Griyego na [[Septuagint]] ng [[Tanakh]] mula sa ({{bibleverse||Amos|9:11-12|KJV|}}) [[Book of Amos|Amos]]. Ang ilang mga skolar ay naniniwalang ito ay hindi umaayon sa paglalarawan kay Santiago bilang pinunong Hudyo na pinagpalagay na nagsalita ng [[Aramaiko]] at hindi Griyego.