Mona Lisa: Pagkakaiba sa mga binago

Ang '''''Mona Lisa''''' (na kilalakilalá rin bilangbílang '''''La Gioconda''''') ay isang ika-labingikalabing-anim na dantaong [[pintang-larawan]] sa langis sa isang [[panel]] o entrepanyong gawa sa kahoy na [[poplar]] ni [[Leonardo Da Vinci]] noong panahong [[Italian Renaissance|Italyanong RenaissanceRenasimyento]]. Pag-aari ang dibuhong ito ng [[Government of France|Pamahalaang Pranses]] at nakatanghal sa [[Musée du Louvre|Museyo ng Louvre]] sa [[Pransiya]] na pinamagatang ''Larawan ni [[Lisa del Giocondo]], kabiyak ni Francesco del Giocondo''.<ref name="Louvre.fr">{{cite web|accessdate=2008-04-27|url=http://www.louvre.fr/llv/oeuvres/detail_notice.jsp?CONTENT%3C%3Ecnt_id=10134198673226503&CURRENT_LLV_NOTICE%3C%3Ecnt_id=10134198673226503&amp;amp;amp;amp;amp;amp;amp;amp;amp;amp;amp;amp;FOLDER%3C%3Efolder_id=9852723696500816&bmUID=1155229237450&bmLocale=en|title=Portrait of Lisa Gherardini, wife of Francesco del Giocondo |publisher=[[Louvre]]}}</ref>

May mga taongtáong nag-iisip na ang Mona Lisa ay ang ina ni Leonardo sa isang nakaraang ala-alaalaala.

Ang laman ng larawan ay kalahati ang laki na nagpapakita ng isang babaeng nilalang na may kabighabighani o enigmatikong pamamahayag ng mukha.<ref name="paris1">{{cite web|accessdate=2008-04-27|url=http://www.ibiblio.org/wm/paint/auth/vinci/joconde/|title=Image La Joconde|publisher=[[ibiblio]]}}</ref><ref name="ns1">{{cite web|accessdate=2008-04-27|url=http://www.newscientist.com/article.ns?id=dn6056|title=Noisy secret of Mona Lisa's |publisher=[[New Scientist]]|date=2004-06-23|author=Cohen, Philip}}</ref> Ang pagaalanganpag-aalangan sa itsura ng ipinintang babae o ambigwidad, ang kalahating komposisyon ng isang pigura, at ang payak na paghuhulma sa mga hugis at ang mga ilusyong pangkapaligiran o atmosperiko nito ay isang katangi-tanging mga katangian na nakatulong sa patuloy na pagiging kahikahikayat nitong dibuho.<ref name="Louvre.fr" /> May iilang mga akdang-sining ang naging paksa ng pagsusuri, pagaaralpag-aaral, mitohilisasyon nito, at iba't- ibang mga parodiya ang inialay at inihambing sa katulad ng dibuhong ''Mona Lisa''.<ref>{{cite web|accessdate=2008-04-27|url=http://www.artchive.com/artchive/L/leonardo/monalisa_text.jpg.html|title=The Story of Art|publisher=Artchive|author=Gombrich, E.H.}}</ref>

==TituloPamagat at paksa==

Ang Mona Lisa ay Ingles na tawag sa isang sikatsikát na larawang ipininta ng isang kilalang pintor na si Leonardo Da Vinci, ang ibig-sabihin nito ay Ma'am, Madam, o My lady Lisa. Ang Mona ay pinaikling salitang ''Madonna'' na salitang panggalang sa isang babae, habang ang Lisa ay marahil ayon sa mga eksperto ay pangalan ng asawa ni Francesco del Giocondo na si Lisa del Giocondo.<ref>Italian: Prese Lionardo a fare per Francesco del Giocondo il ritratto di mona Lisa sua moglie(Vasari 1879, p. 39)</ref> Sa [[Italian Language|Wikang Italyano]] una itong tinawag na ''La Gioconda'' na ibig-sabihinibigsabihin ay natutuwa, masaya,o "syangsiyang nagagalak" sa literal na salin, ganun rindin ang ibig-sabihin nito sa Pranses na tinatawag naman na ''La Jaconde''.<ref name="Kemp 2006, pp. 261–262">(Kemp 2006, pp. 261–262)</ref>

Ayon sa mga eksperto, maaaring ginawa niya ito sa pagitan ng mga taongtaóng 1503 o 1506. Madalas man itong isulat na Mona Lisa na mayroong isang letrang "N" may ibang mga gumagamit pa rin ng dalawang letrang "N", upang pagdiinan ang ''Monna'' sa Mona Lisa o Monna Lisa.<ref>Carrier, David (2006). Museum Skepticism: A History of the Display of Art in Public Galleries. Duke University Press. p. 35. ISBN 0822387573</ref>

Bukod sa modelong si Lisa del Giocondo, hinihinalang may iba ring maaring mga modelo na ginamit si Leonardo sa Mona Lisa.<ref>Stites, Raymond S. (January 1936). "Mona Lisa—Monna Bella". Parnassus (vol 8 ed.) (College Art Association) 8 (1): 7–10, 22–23. doi:10.2307/771197. JSTOR 771197</ref><ref>Littlefield 1914, p. 525</ref> Ilan sa mga pinag-iisipang modelo ng Mona Lisa ay sina Isabella ng Aragon,<ref>Debelle, Penelope (25 June 2004). "Behind that secret smile". The Age (Melbourne). Retrieved 6 October 2007.</ref> Cecilia Gallerani,<ref>Johnston, Bruce (8 January 2004). "Riddle of Mona Lisa is finally solved: she was the mother of five". The Daily Telegraph (UK). Archived from the original on 11 October 2007. Retrieved 6 October 2007. Johnston, Bruce (8 January 2004). "Riddle of Mona Lisa is finally solved: she was the mother of five". The Daily Telegraph (UK). Archived from the original on 11 October 2007. Retrieved 6 October 2007.</ref> Costanza d'Avalos Dukesa ng Francavilla,<ref>(Wilson 2000, pp. 364–366)</ref> Isabella d'Este, Pacifica Brandano o Brandino, Isabela Gualanda, Caterina Sforza, pati na mismo sina Salai na kanyangkaniyang katulong, at si Leonardo ay pinag-iisipan na maaaring naging modelo nito.<ref name="Chaundy, Bob 2006">Chaundy, Bob (29 September 2006). "Faces of the Week". BBC. Retrieved 5 October 2007.</ref> Gayon pa man, mas marami pa ring nagsasabi na si Lisa del Giocondo nga ang modelo ng larawang ipininta ni Leonardo Da Vinci na tinatawag na Mona Lisa.<ref>"Mona Lisa – Heidelberg discovery confirms identity". University of Heidelberg. Retrieved 4 July 2010.</ref>

Sinimulang ipinta ni Leonardo Da Vinci ang ''Mona Lisa'' noong 1503 o 1504 sa [[Florence]], [[Italy]]a.<ref>Wiesner-Hanks, Merry E. (2005). An Age of Voyages, 1350–1600. New York: Oxford University Press. p. 26. ISBN 0-19-517672-3.</ref> BagamatBagama't pinagdidiinan ng Museyo ng Louvre na "walang dudang ginawa ni Leonardo ang larawan sa taongtaóng 1503 hanggang 1506.<ref>"Mona Lisa – Portrait of Lisa Gherardini, wife of Francesco del Giocondo". Musée du Louvre. Retrieved 11 March 2012.</ref> Ang arthistoryador historianpansining na si Martin Kemp ay naniniwalang may mga kahirapan kung paano matukoy ang saktong panahon kung kailan ginawa ang Mona Lisa.<ref name="Kemp 2006, pp. 261–262"/> Ayon rin kay Giorgio Vasari, "matapos ang apat na taon iniwanang hindi tapos ni Leonardo ang kanyangkaniyang gawa".<ref>Clark, Kenneth (March 1973). "Mona Lisa". The Burlington Magazine (vol 115 ed.) 115 (840): 144–151. ISSN 0007-6287. JSTOR 877242</ref> May mga nagsabi rin na, bago mamatay si Leonardo sinabi nitong pinagsisihan nyaniya na wala man lamang syang natapos na gawang maayos.<ref>Henry Thomas and Dana Lee Thomas, Living biographies of great painters, Garden City Publishing Co., Inc., 1940, p.49.</ref>

Noong 1516 si Leonardo ay naimbitahan ng Haring si Francois I upang magtrabaho sa Clos Luce malapit sa kastilyo ng Hari sa Amboise. Pinaniniwalaang dinala nyaniya ang Mona Lisa at ipinagpatuloy ang paggawa dito hanggang sa paglipat nyaniya mula sa Pransiya.<ref name="Chaundy, Bob 2006"/> Ayon naman kay Carmen C. Bambach isang art historian, na maaaring ito ang patunay na pinagpatuloy ni Da Vinci ang pagpinta dito hanggang 1516 o 1517.<ref>Leonardo, Carmen Bambach, Rachel Stern, and Alison Manges (2003). Leonardo da Vinci, master draftsman. New York: Metropolitan Museum of Art. p. 234. ISBN 1588390330</ref>

Sa kanyangkaniyang pagpanaw ipinamana nyaniya sa kanyangkaniyang estudyante at katulong ang Mona Lisa at iba pang mga ginawa nyaniya, ang estudyanteng ito ay nagngangalang Salai.<ref name="Kemp 2006, pp. 261–262"/> Binili ng isang hari ang larawang ipininta na tinatawag na Mona Lisa sa halagang 4,000 ecus at inilagay sa Palasyo ng Fontainebleau, at nanatili doon hanggang ilipat ito ni [[Louis XIV of France|Louis XIV ng Pransiya]] sa [[Palasyo ng Bersalyes]]. Matapos ang [[French Revolution|Himagsikang Pranses]], inilipat ito sa Louvre, ngunit pansamantala itong inilagay sa kwarto ni [[Napoleon|Napoleon I ng Pransiya]] sa Palasyo Tuileries.

Napansin lamang ng mundo ang larawan ng Mona Lisa ng ito ay manakaw noong Agosto 21, 1911.<ref>"Theft of the Mona Lisa". Stoner Productions via Public Broadcasting Service (PBS). Retrieved 24 October 2009.</ref> Kinabukasan si Louis Béroud isang pintor, ay naglalakad sa Museyo ng Louvre ng mapansin nyaniya ang lugar na pinaglalagyan ng Mona Lisa ay walang nakalagay na anumang larawan kundi apat na sabitang bakal lamang ang nasa pader. Tinawag ni Beroud ang mga kinauukulan upang sabihin ang kanyangkaniyang nakita bagamat ang pagkakaalam ng mga bantay ng museyo na ang Mona Lisa ay pansamantalang tinanggal upang kuhanan ng litrato para sa paglalathala dito, ngunit sila'y nagkamali ng akala. Isinara ang Louvre sa loob ng isang linggo upang imbestigahan ang kaso ng pagnanakaw sa larawan.

Sina Guillaume Apollinaire isang poetikong [[French|Pranses]], at si [[Pablo Picasso]] na isang pintor, ay isa sa mga unang inembistigahan at ikinulong kaugnay sa kaso ng Mona Lisa, ngunit kalauna'y pinawalang salasalà at pinalaya rin.<ref>R. A. Scotti (April 2010). Vanished Smile: The Mysterious Theft of the Mona Lisa. Vintage Books. ISBN 978-0-307-27838-8.</ref><ref name="Century 2007">"Top 25 Crimes of the Century: Stealing the Mona Lisa, 1911". TIME. 2 December 2007. Retrieved 15 September 2007.</ref>

Sa panahong iyon, inakala na nilang habambuhay nang mawawala ang Mona Lisa, ngunit makalipas ang dalawang taon nahulinahúli na rin ang tunay na salarin. Ito ay si Vincenzo Peruggia isang trabahador sa Louvre, nakuha niya ang Mona Lisa sa simpleng paraan lamanglámang, pumasok sya sa museyo sa normal na oras ng museyo, kinuha nyaniya ito at itinago sa loob ng eskaparate ng mga walis at mula dito ay kinuha niya ito, inilagay sa ilalim ng kanyangkaniyang baro, at matagumpay na nailabas ng magsara ang museyo.<ref>(Bartz 2001, p. 626)</ref> Si Peruggia ay isang Italyanong makabayan na naniniwalang nararapat na maibalik ang Mona Lisa sa museyo sa Italya. Maaaring si Peruggia ay naudyukan ng kanyangkaniyang mga kaibigang may mga kopya o replica ng Mona Lisa, na bakabaká sakaling lumakas ang bentahe ng mga ito kung mawawala ang Mona Lisa at makilala sa mundo. May mga nagsabi rin na si Eduardo de Valfierno ang utak ng pagnanakaw sa Mona Lisa, na siya ring nag-utos kay Yves Chaudron upang gumawa ng anim na kopya ng larawan upang ibenta sa [[United States|Estados Unidos]] habang hindi pa nalalaman ang lokasyon ng nawawalang larawang ipininta noong mga panahon na iyon.<ref>The Lost Mona Lisa by R. A. Scotti (Random House, 2010)</ref> Sa kabila ng mga kaganapan, ang orihinal na Mona Lisa ay nanatili sa [[Europe|Europa]] at matapos ang dalawang taon na pagtatago dito sa isang silid, hindi na nakapag hintaynakapaghintay si Peruggia at ito'y ibinenta nyaniya na, ito ang dahilan ng pagkakahulipagkakahúli sa kanyakaniya ng subukan nyangniyang ibenta ito sa direktor ng Uffizi Gallery sa Florence, ito ay umikot sa buong Italya upang ipakita ang larawan ng Mona Lisa at muli itong ibinalik sa Louvre noong 1913. Habang si Peruggia ay itinuring na makabayan ng kapwa nyaniya Italyano at nakulong lamang sa loob ng anim na buwan kaugnay sa kaso nyaniya patungkol sa Mona Lisa.<ref name="Century 2007"/> Bago ang pagnanakaw sa Mona Lisa hindi ito ganun kakilalakakilalá, ngunit dahil sa naganap na pagnanakaw ito ay nakilala at pinuri. Binansagan itong isa sa pinaka magandangpinakamagandang [[The Renaissance|Renasimiyento]] na pinta, hindi lamanglámang sa Europa maski narin sa buong mundo.<ref>"The Theft That Made The 'Mona Lisa' A Masterpiece". NPR. 30 July 2011. Retrieved 26 August 2014.</ref>