Ekonomika: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
I improve this page this is true Tatak: Binago sa mobile Pagbabago sa web gamit mobile |
m Ibinalik ang mga pagbabago ni 124.107.216.172 (Usapan) patungo sa huling rebisyon ni WayKurat |
||
Linya 1:
{{Economics sidebar}}
Ang '''ekonomika''' o '''ekonomiks''' ([[wikang Ingles|Ingles]]: ''economics'') bilang isang [[agham panlipunan]], ay ang pag-aaral sa [[paglikha, halaga, at presyo|paglikha]], [[pamamahagi (kalakalan)|pamamahagi]], at [[pagkonsumo (ekonomika)|pagkonsumo]] ng kalakal.<ref name="Economics-2006-11-09">{{cite wikipedia
| title = Economics
| url = http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Economics&oldid=86691169
| language = English
| interwiki = en
| accessmonthday = Nobyembre 9
| accessyear = 2006 }}</ref>
Ang salitang "ekonomika" ay nagmula sa Sinaunang Griyegong ''{{lang|grc|[[wikt:οἰκονομία|οἰκονομία]]}}'' (''{{lang|grc-Latn|oikonomia}}'', "pangangasiwa ng isang sambahayan, administrasyon") mula sa ''{{lang|grc|[[wikt:οἶκος|οἶκος]]}}'' (''{{lang|grc-Latn|oikos}}'', "bahay") + ''{{lang|grc|[[wikt:νόμος|νόμος]]}}'' (''{{lang|grc-Latn|nomos}}'', "kustombre" o "batas") at kaya ay "mga batas ng sam (bahay)an".<ref name="etymology">{{cite web | last = Harper | first = Douglas | authorlink = Douglas Harper | title = Online Etymology Dictionary – Economy | month = November | year = 2001 | url = http://www.etymonline.com/index.php?term=economy | accessdate=27 Oktubre 2007}}</ref>
Ang larangang ito ay mahahati sa iba't ibang paraan. Ang pokus ng paksang ito ay kung paanong ang mga ahenteng ekonomiko ay umaasal o nakikipag-ugnayan at kung paanong ang mga [[ekonomiya]] ay gumagana. Sa pag-ayon dito, ang isang pangunahing pagtatangi sa mga aklatan ay sa pagitan ng [[mikroekonomika]] at [[makroekonomika]]. Ang [[mikroekonomika]] ay sumusuri sa pag-aasal ng mga pangunahing elemento sa ekonomiya kabilang ang mga indibidwal na ahente (gaya ng mga sambahayan at negosyo o bilang mga mamimili o tagatinda) at mga [[pamilihan]] (''markets'') at mga interaksiyon nito. Ang [[makroekonomika]] ay sumusuri sa kabuuang ekeonomiya at sa mga isyu na umaapekto rito kabilang ang [[kawalang trabaho]], [[inplasyon]], [[paglagong ekonomiko]], at patakarang piskal at pananalapi.
Nagsisimula ang ekonomiya sa ''[[premisa]] (premise)'' o proposisyon na kakaunti ang kayamanan at kinakailangang mamili sa pagitan ng mga napapaligsahang alternatibo. Sa ibang salita, binibigyan ng pansin ng ekonomika ang mga [[tradeoff]]. Sa kakulangan, kung pipili sa isang alternatibo, nangangahulugang sinusuko ang isang pang alternatibo—ang [[halaga ng pagkakataon]] (''opportunity cost''). Nililikha ng halaga ng pagkakataon ang isang tahasang ugnayan ng halaga sa pagitan ng nagpapaligsahang alternatibo. Sa karagdagan, sa parehong nakasalig sa merkado (''market oriented'') at nakaplanong ekonomika, kadalasang di na tahasang ipinapaliwanag ang dami ng kakulangan sa pamamagitan ng kaugnay na [[halaga]].<ref name="Economics-2004-11-14">{{cite wikipedia
| title = Economics
| url = http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Economics&oldid=7758992
| language = English
| interwiki = en
| accessmonthday = Nobyembre 14
| accessyear = 2004 }}</ref>
Ang iba pang mga malawak na distinksiyon sa ekonomika ay kinabibilangan ng sa pagitan ng [[positibong ekonomika]] at [[normatibong ekonomika]], sa pagitan ng teoriyang ekonomika at [[nilalapat na ekonomika]], sa pagitan ng [[teoriyang makatwirang pagpili]] at [[ekonomikang pag-aasal]], at sa pagitan ng [[nananaig na ekonomika]] (mas ortodokso at nakikitungo sa "rasyonalidad-indibidwalismo-ekwilibrium nexus") at [[ekonomikang heterodokso]] (mas radikal at nakikitungo sa "mga institusyon-kasaysaysan-panlipunan na istrakturang nexus").<ref>Andrew Caplin and Andrew Schotter, ''The Foundations of Positive and Normative Economics'', Oxford University Press, 2008, ISBN 0195328310</ref><ref>Davis, John B. (2006). "Heterodox Economics, the Fragmentation of the Mainstream, and Embedded Individual Analysis", in ''Future Directions in Heterodox Economics''. Ann Arbor: University of Michigan Press.</ref>
Ang analis na ekonomiko ay maaaring ilapat sa buong lipunan gaya ng sa [[negosyong ekonomika]], [[pinansiyang ekonomika]], [[kalusugang ekonomika]] at pamahalaan gayundin din sa krimen,<ref>[[David D. Friedman|Friedman, David D.]] (2002). [http://www.econlib.org/LIBRARY/Enc/Crime.html "Crime,"] ''The Concise Encyclopedia of Economics.'.' Retrieved 21 Oktubre 2007.</ref> edukasyon<ref>[[The World Bank]] (2007). [http://go.worldbank.org/78EK1G87M0 "Economics of Education."]. Retrieved 21 Oktubre 2007.</ref>, pamilya, batas, politika, relihiyon,<ref>Iannaccone, Laurence R. (1998). "Introduction to the Economics of Religion", ''Journal of Economic Literature'', 36(3), [http://web.archive.org/web/20110715171833/http://www.religionomics.com/old/erel/S2-Archives/Iannaccone%20-%20Introduction%20to%20the%20Economics%20of%20Religion.pdf pp. 1465–1495.].</ref> [[ekonomikang institusyonal|mga institusyong panlipunan]], [[digmaan]],<ref>[[William D. Nordhaus|Nordhaus, William D.]] (2002). "The Economic Consequences of a War with Iraq", in ''War with Iraq: Costs, Consequences, and Alternatives'', [http://nordhaus.econ.yale.edu/AAAS_War_Iraq_2.pdf pp. 51–85.] American Academy of Arts and Sciences. Cambridge, Massachusetts. Retrieved 21 Oktubre 2007.</ref> at [[agham]].<ref>Arthur M. Diamond, Jr. (2008). "science, economics of", ''[[The New Palgrave Dictionary of Economics]]'', 2nd Edition, Basingstoke and New York: [[Palgrave Macmillan]]. Pre-publication [http://archive.is/20120927155252/http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:2626bG9qgoIJ:cba.unomaha.edu/faculty/adiamond/web/diamondpdfs/palgraveeconsci07.pdf+%22%22&hl=en&ct=clnk&cd=2&gl=us cached ccpy.]</ref> Sa pagliko ng ika-21 siglo, ang lumalawig na sakop ng ekonomika sa mga agham panlipunan ay inilarawan bilang [[imperalismong ekonomiko (ekonomika)|imperialismong ekonomiko]].<ref name="Imperialism">• [[Edward Lazear|Lazear, Edward P.]] (2000). "Economic Imperialism", ''Quarterly Journal Economics'', 115(1)|, p [http://www.jstor.org/pss/2586936 p. 99]–146. [http://66.102.1.104/scholar?hl=en&lr=&q=cache:fD0VzttXRUMJ:flash.lakeheadu.ca/~kyu/E5111/Lazear2000.pdf+ Cached copy.] [http://web.archive.org/web/20030424210316/http://faculty-gsb.stanford.edu/lazear/personal/PDFs/economic%20imperialism.pdf Pre-publication copy] (larger print.)<br/> • [[Gary Becker|Becker, Gary S.]] (1976). ''The Economic Approach to Human Behavior''. [http://books.google.com/books?id=iwEOFKSKbMgC&dq=%22The+Economic+Approach+to+Human+Behavior%22+Introduction&lr=&source=gbs_summary_s&cad=0 Links] to arrow-page viewable chapter. University of Chicago Press.</ref>
==Mikroekonomika==
| |||