Kristiyanismo: Pagkakaiba sa mga binago

Ang [[Ikalimang Konsehong Lateran]] ay naglabas ng ilan ngunit mga maliliit na reporma noong Marso 1517. Pagkatapos ng ilang mga buwan noong 31 Oktubre 1517, ang paring Katoliko na si [[Martin Luther]] ay nagpaskil ng [[Ang Siyamnaputlimang Tesis]] sa publiko na umaasang magpasimula ng debate.<ref name="Vidmar184">Vidmar, ''The Catholic Church Through the Ages'' (2005), p. 184</ref><ref name="Bokenkotter215">Bokenkotter, ''A Concise History of the Catholic Church'' (2004), p. 215</ref> Ang kanyang tesis ay nagprotesta sa mga mahahalagang punto ng doktrinang Katoliko gayon din ang pagbebenta ng mga [[indulhensiya]].<ref name="Vidmar184"/><ref name="Bokenkotter215"/> Ang iba pa gaya nina [[Huldrych Zwingli]], [[John Calvin]] ay bumatikos rin sa mga katuruan ng Romano Katoliko. Ang mga hamong ito na sinuportahan ng mga makapangyarihang pwersang pampolitika sa rehiyon ay umunlad sa [[Protestanteng Repormasyon]].<ref name="ConciseHistory">Bokenkotter, ''A Concise History of the Catholic Church'' (2004), pp. 223–4</ref><ref name="Vidmar196">Vidmar, ''The Catholic Church Through the Ages'' (2005), pp. 196–200</ref><ref>{{cite book|last=Carroll|first=Anne W.|title=Christ the King, Lord of History|year=1994|publisher=TAN Books and Publishers, Inc.|location=Rockford, Illinois|isbn=978-0-89555-503-8|pages=220–221}}</ref> Sa Alemanya, ang Repormasyon ay nagresulta sa digmaan sa pagitan ng Protestang [[Ligang Schmalkaldic]] at emperador na Katolikong si [[Charles V, Banal na Emperador Romano]]. Ang unang siyam na taong digmaan ay nagwakas noong 1555 ngunit ang patuloy na mga tensiyon ay lumikha ng higit na malalang alitan na [[TatlumpungTaong Digmaan]] na sumiklab noong 1618.<ref name="Vidmar233"/> Sa Pransiya, ang sunod sunod na mga alitang tinaguriang [[Mga Digmaang Pranses ng Relihiyon]] ay nilabanan mula 1562 hanggang 1598 sa pagitan gnng mga [[Huguenot]] at mga pwersa ng [[Ligang Katolikong Pranses]]. Ang mga sunod sunod na papa ay pumanig at naging mga tagasuportang pinansiyal ng Ligang Katoliko.<ref name="Duffy177">Duffy, ''Saints and Sinners'' (1997), pp. 177–8</ref> Ito ay nagwakas sa ilalim ni Papa [[Clemente VIII]] na may pag-aatubiling tanggapin ang [[Atas ng Nantes]] ni Haring [[Henry IV ng Pransiya]] noong 1598 na nagkakaloob ng tolerasyong relihiyoso at sibil sa mga Protestante.<ref name="Vidmar233">Vidmar, ''The Catholic Church Through the Ages'' (2005), p. 233</ref><ref name="Duffy177"/> Ang [[Repormasyong Ingles]] ay maliwanag na batay sa pagnanais ni [[Henry VIII ng Inglatera]] sa pagpapawalang bisa ng kanyang [[kasal]] kay [[Catherine ng Aragon]] at sa simula ay mas pampolitika at kalaunang naging alitang teolohikal.<ref name=scruton1996p470>Scruton, ''A Dictionary of Political Thought'' (1996), p. 470, quote: "The (English) Reformation must not be confused with the changes introduced into the Church of England during the 'Reformation Parliament' of 1529–36, which were of a political rather than a religious nature, designed to unite the secular and religious sources of authority within a single sovereign power: the [[Anglican Communion|Anglican Church]] did not until later make any substantial change in doctrine."</ref> Ang [[Mga Akto ng Supremasya]] ay gumawa sa hari ng Inglatera na maging pinuno ng simbahan ng Inglatera at sa gayon ay sa pagkakatatag ng [[Simbahan ng Inglatera]]. Pagkatapos nito sa simula ng 1536, ang ilang mga monasteryo sa Inglater, Wales at ireland ay nahinto at ang mga simbahang Katoliko ay sinunggaban.<ref name = Schama>Schama, ''A History of Britain 1: At the Edge of the World?'' (2003), pp. 309–11</ref><ref name="Vidmar220"/> Nang mamatay si Henry noong 1547, ang lahat ng mga monasteryo, priaryo, mga kombento at ma dambana ay winasak o hininto.<ref name="Vidmar220">Vidmar, ''The Catholic Church Through the Ages'' (2005), p. 220, quote: "Henry, seeing how far Cranmer had tried to take him in making the land Lutheran or Calvinist, pulled the plug in Setyembre 1538 and passed the Six Articles, which tried to restore the ancient faith, including the practice of celibacy for the clergy. By 1543 most of the Reformation legislation was reversed. One man, John Lambert, was made an example in Nobyembre 1538. He was burned by being dragged in and out of the fire for holding the very same beliefs about the Eucharist that Cranmer held. Cranmer was made to watch the whole brutal event. He also had to send his wife back to Germany."</ref><ref name = Gonzalez75>Gonzalez, ''The Story of Christianity, Volume 2'' (1985), p. 75, quote: "In England, he took steps to make the church conform as much as possible to Roman Catholicism, except in the matter of obedience to the pope. He also refused to restore monasteries, which he had suppressed and confiscated under the pretense of reformation, and whose properties he had no intention of returning."</ref> Si [[Maria I ng Inglatera]] ay muling nagpaisa ng Simbahan ng Inglatera at Roma laban sa payo ng ambahador na Espanyol at inusig ang mga Protestante sa panahon ng mga pag-uusig na Marian.<ref name="Vidmar225">Vidmar, ''The Catholic Church Through the Ages'' (2005), pp. 225–6</ref><ref name = Haigh159>Haigh, ''The English Reformation Revised'' (1987), p. 159, quote: "Mary wanted to make England a Catholic country as quickly as possible: to reintroduce the pope's authority, to repeal those parliamentary statutes which had so radically altered the relationship of Church and State and to restore to the Church its Catholic doctrine and services. Nothing was to be allowed to stand in her way. No murmurings among the people, no riots or rebellions or intrigues, not even the advice of the Spanish ambassador to make haste slowly could deflect the Queen from her purpose.&nbsp;...&nbsp;Death by burning at the hands of the sheriffs became the penalty for those who, convicted of heresy in the church courts, refused to recant."</ref> Pagkatapos ng ilang probokasyon, ang sumunod na reynang si [[Elizabeth I]] ay napatupad ng Akto ng Supremasya. Ito ay pumigil sa mga Katoliko na maging mga kasapi ng propesyon, humawak ng opisyong pampubliko, pagboto o pagbibigay edukasyon sa mga anak nito.<ref name="Vidmar225"/><ref name="Vidmar225"/><ref name=Solt149>Solt, ''Church and State in Early Modern England, 1509-1640'', (1990), p. 149</ref><ref name = SchamaII>Schama, ''A History of Britain 1: At the Edge of the World?'' (2003), pp. 272–3.</ref> Ang Simbahang Katoliko Romano <ref>{{cite web | last =Potemra | first =Michael | title =Crucible of Freedom | publisher =National Review | date =2004-07-13 | url = http://web.archive.org/web/20070426172353/http://nationalreview.com/books/potemra200407131542.asp| accessdate =2008-06-21 }}</ref> ay tumugon sa mga hamong pang doktrina at mga pang-aabuso na binigyang diin ng Repormasyon sa [[Konseho ng Trent]] (1545–1563). Ang konsehong ito ay naging nagpapatakbong pwersa ng [[Kontra-Repormasyon]] at muling pinagtibay ang mga sentral na doktrinang Katoliko gaya ng [[transubsansiasyon]].<ref name="Bokenkotter242">Bokenkotter, ''A Concise History of the Catholic Church'' (2004), pp. 242–4</ref> Ito ay nagbago rin sa ibang mga mahalagang sa simbahan gaya ng pag-iisa ng hurisdiksiyon ng [[Roman Curia]].<ref name="Bokenkotter242"/><ref name="Norman81">Norman, ''The Roman Catholic Church an Illustrated History'' (2007), p. 81</ref><ref name="Vidmar237">Vidmar, ''The Catholic Church Through the Ages'' (2005), p. 237</ref> Ang mga batikos ng Repormasyon ang kabilang na paktor na nagpasimula ng mga bagong orden kabilang ang mga theatine, Barnabite at Heswita.<ref name="Norman91">Norman, ''The Roman Catholic Church an Illustrated History'' (2007), pp. 91–2</ref>