Brunei: Pagkakaiba sa mga binago

|conventional_long_name = Bayan ng BrunayBrunei Darussalam

<span>Ang </span>'''Brunei''' (bigkas: /bru•náy/<span title="English pronunciation respelling" style="line-height: 1.5em;"></span>), opisyal na tawag '''Nation of Brunei, the Abode of Peace '''(lit. "Bansa ng '''Brunay'''eiBrunei, Tahanan ng Kapayapaan")<ref>Peter Haggett (ed). </ref> ({{Lang-ms|Negara Brunei Darussalam}}: ''Negara Brunei Darussalam'', [//en.wikipedia.org/wiki/Jawi_alphabet Jawi] ay isang [[Malayang estado|soberanong estado]] na matatagpuan sa hilagang baybayin ng isla ng [[Borneo]] sa [[Timog-silangang Asya]]. Bukod sa baybayin nito sa [[Dagat Luzon|Timog Dagat Tsina]], ang bansa ay ganap na napapalibutan ng [//en.wikipedia.org/wiki/Federated_state estado] ng [[Sarawak]], [[Malaysia]]. Ito ay pinaghiwalay sa dalawang bahagi ng distrito ng [//en.wikipedia.org/wiki/Limbang_District Limbang], Sarawak. AAng Bng[//en.wikipedia.org/wiki/Limbang_District runay] iBrunei lamang ang soberanong estado ng ganap na matatagpuan sa isla ng Borneo; ang natitirang bahagi ng teritoryo ng isla ay nahahati sa mga bansa ng [[Malaysia]] at [[Indonesia]]. Ang populasyon ng [//en.wikipedia.org/wiki/Demographics_of_Brunei B]nay[//en.wikipedia.org/wiki/Demographics_of_Brunei eiBrunei] ay 408,786 noong Hulyo 2012.<ref name="US DOS">{{Cite web|title=Background Note: Brunei|url=http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/2700.htm|publisher=US Department of State|accessdate=23 December 2011}}</ref>

Noong ika-19 na siglo, ang Bruneian Empire ay nagsimulang nanghina. Ibinigay (ceded) ng sultanato ang Sarawak ([[Kuching]]) kay [//en.wikipedia.org/wiki/James_Brooke James Brooke] at ininalagaya siya bilang [//en.wikipedia.org/wiki/White_Rajahs White Rajah], at ibinigay ang Sabah sa British na [//en.wikipedia.org/wiki/North_Borneo_Chartered_Company North Borneo Chartered Company]. Noong 1888, ang BrunayBrunei ay naging isang British [//en.wikipedia.org/wiki/Protectorate protectorate] at nabigyan ng isang [//en.wikipedia.org/wiki/Resident_(title) British resident] bilang tagapangasiwa ng kolonya (colonial manager) noong 1906. Pagkatapos ng pananakop ng Hapones noong [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]], noong 1959 isinulat ang isang bagong saligang-batas. Noong 1962, isang maliit na [//en.wikipedia.org/wiki/Brunei_Revolt armadong paghihimagsik] laban sa monarkiya ay natapos sa tulong ng mga British.<ref>{{Cite book|last=Pocock|first=Tom|title=Fighting General – The Public &Private Campaigns of General Sir Walter Walker|year=1973|edition=First|publisher=Collins|location=London|isbn=0-00-211295-7}}</ref>

Nakamit ng BrunayBrunei ang kasarinlan nito mula sa United Kingdom noong 1 Enero 1984. Ang paglago ng ekonomiyang noong dekada 1990 at 2000, kasama ng pagtaas ng GDP ng 56% mula 1999 hanggang 2008, ang dahilan upang ang BrunayBrunei ay maging isang industriyalisadong bansa. Ito yumaman sa malawak na petrolyo at natural gas fields. Ang BrunayBrunei ang may pangalawang-pinakamataas na [[Talatuntunan ng Kaunlarang Pantao|Human Development Index]] sa mga bansa ng [[Timog-silangang Asya]], pagkatapos ng Singapore, at nauuri bilang isang "[[Bansang maunlad|developed country]]".<ref>{{Cite web|title=Human Development Reports|publisher=United Nations|url=http://hdr.undp.org/en/statistics/|accessdate=5 October 2009}}</ref> Ayon sa [[Pandaigdigang Pondong Pananalapi|International Monetary Fund]] (IMF), ang BrunayBrunei ay may ranggo ikalima sa mundo ayon sa gross domestic product per capita sa [[Kapantayan ng lakas ng pagbili|purchasing power parity]]. Tinataya ng IMF, noong 2011, na ang BrunayBrunei ang isa sa dalawang bansa ([[Libya]] ang isa pa) na may pampublikong utang na 0% ng pambansang GDP. Niranggo ng <span>[//en.wikipedia.org/wiki/Forbes Forbes] ang</span> BrunayBrunei bilang ikalimang-pinakamayamang bansa sa 182 bansa, batay sa petrolyo at natural gas fields nito.<ref>{{Cite web|url=http://www.thejakartapost.com/news/2012/02/25/forbes-ranks-brunei-fifth-richest-nation.html|title=Forbes ranks Brunei fifth richest nation|date=25 February 2012}}</ref>

Ang BrunayBrunei ay dating pinakamakapangyarihan sultanato noong ikalabing apat hanggang ikalabing anim na siglo.<ref>{{cite web |title=Background Note: Brunei Darussalam |publisher=US State Department |url=http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/2700.htm |accessdate=2008-12-16 }}</ref> Ang kaharian nito ay dating sumasakop sa mga rehiyong baybayin ng kasalukyang [[Sarawak]] at [[Sabah]], ang [[arkipelago ng Sulu]], at ang mga malalapit na mga pulo sa hilagang kanlurang bahagi ng Borneo. Ang impluwensiyang [[Europeo]] ang nagdulot sa paghina ng kapangyarihang rehiyonal nito. Hindi naglaon, may naganap na maikling digmaan sa pagitan nila at ng [[Espanya]], kung saan nasakop ang kabisera ng BrunayBrunei. Hindi nagtagal nagwagi ang Sultanato subalit nawala ang mga nasasakupan nito at napunta sa [[Espanya]]. Ang paghina ng [[Emperyong Brunei|Emperyong Brunay]] ay nagwakas noong ikalabing siyam na siglo kung saan karamihan sa mga sakop nito ay natalo mula sa mga [[Puting Raha]] ng [[Sarawak]], na nagdulot sa kasalukuyang maliit at magkahiwalay na lupain. Ang BrunayBrunei ay dating [[protectorate]] ng [[Nagkakaisang Kaharian]] mula 1888 hanggang 1984. Sinakop ng [[Hapon (bansa)|Hapon]] ang BrunayBrunei noong 1941 hanggang 1945 noong kasagsagan ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]].

May naganap na maliit na [[paghihimagsik]] laban sa [[monarkiya]] noong dekada '60, na pinigilan ng Nagkakaisang Kaharian. Ang kaganapan na ito ay nakilala bilang [[Pag-aaklas sa Brunei|Pag-aaklas sa Brunay]] at nakadulot ng bahagya sa pagbagsak ng pagbubuo ng [[Kalipunan ng Hilagang Borneo]]. Nakaapekto rin ang pag-aalsa sa desisyon ng BrunayBrunei upang hindi sumali sa [[Malaysia|Kalipunang Malaysiano]] at naging unang yugto ng [[Paghaharap Indonesia-Malaysia]].