Panunumpang Hipokratiko: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
Tagasalinero (usapan | ambag) Inihalintulad sa bersyong Ingles (Hindi pa tapos ang pagsasalinwika). |
Tagasalinero (usapan | ambag) Inihalintulad sa bersyong Ingles (Hindi pa tapos ang pagsasalinwika). |
||
Linya 31:
Nananata ako sa ngalan ni [[Apollo|Apolo]] na Manggagamot at ni [[Asklepios]] at ni [[Hygieia|Ihia]] at ni [[Panaceia|Panaseya]] at ng lahat ng diyos at diyosa, sila bilang aking mga saksi, na tutuparin ko ayon sa aking kakayahan at kapasyahan ang panatang ito at ang pangakong ito.
Igagalang ko ang aking guro sa sining na ito kapantay ng aking mga magulang; gagawin ko siyang kasosyo sa aking hanapbuhay; kapag kailangan niya ng [[Common ownership|pera ibabahagi]] ang akin sa kanya; ituturing ang kanyang pamilya bilang mga sarili kong kapatid, at tuturuan sila sa sining na ito, kung gusto
Gagamitin ko ang paggamot upang tulungan ang maysakit ayon sa aking abilidad at pasya, ngunit hindi kailanman na may pananaw sa pinsala at kasamaan. Hindi rin ako magpapalason sa kahit sino kapag pinapagawa ito sa akin ni magmumungkahi ng ganoong paraan.
Linya 53:
Matatagpuan din ang kanyang pangkalahatang prinsipyo sa etika sa mga ibang gawain ng Korpus: binabanggit ng Ukol sa Manggagamot ang obligasyon na panatilihin ang mga 'banal na bagay' sa loob ng pamayanan ng medisina (yaon ay, hindi magpahayag ng mga lihim); binabanggit din niya ang natatanging katayuan ng doktor sa pananaw ng kanyang pasyente, lalo na sa mga kababaihan at kabataang babae.<ref>{{cite book|last1=Potter|first1=ed. and. transl. by Paul|title=Hippocrates|date=1995|publisher=Harvard Univ. Press u.a.|location=Cambridge, Massachusetts|isbn=9780674995314|pages=[https://archive.org/details/hippocrates01hipp_0/page/295 295–315]|edition=[Reprint]|url=https://archive.org/details/hippocrates01hipp_0/page/295}}</ref> Gayunpaman, kumokontra ang iilang aspeto ng panunumpa sa mga kinaugaliang itinatag sa ibang bahagi ng Korpus. Pinakalitaw ang pagbabawal sa paggamit ng kutsilyo, kahit para sa mga maliliit na operasyon tulad ng [[Lithotomy|litotomia]], kahit naglalaan ng patnubay ang mga ibang gawain sa Korpus sa pagsasagawa ng mga pamamaraan sa pag-opera.<ref>{{cite book|last1=Nutton|first1=Vivian|title=Ancient medicine|date=2012|publisher=Routledge|location=Milton Park, Abingdon, Oxon|isbn=978-0415520959|page=68|edition=2nd}}</ref> Walang dudang itinuring ang pagbibigay ng nakalalasong gamot bilang imoral ng mga kontemporaryong manggagamot kung ikinamatay ito. Subalit, pinagbabawalan din ng isinalaysay sa panunumpa ang [[eutanasya]]. Nakaligtas ang iilang salaysay ng sinaunang manggagamot na [[Assisted suicide|tumulong sa pagpapatiwakal]].<ref>{{cite book|last1=Edelstein|first1=Ludwig|title=Ancient Medicine: Selected Papers of Ludwig Edelstein|date=1967|publisher=Johns Hopkins Press|location=Baltimore, Md.|isbn=9780801801839|pages=9–15}}</ref> Marami ang naimungkahi para sa pagbabawal ng eutanasya sa panunumpa: posibleng hindi nanata ang lahat ng mga manggagamot, o naghangad na iwasan ng panunumpa ang kinatakutan ng marami na magagamit ang mga manggagamot bilang manlilingo ng pulitika.<ref>{{cite web|last1=Markel|first1=Howard|title="I Swear by Apollo" — On Taking the Hippocratic Oath|url=http://www.praxis-hegibach.ch/downloads-10/downloads-13/files/the%20hippocratic%20oath.pdf|website=www.nejm.org|publisher=Massachusetts Medical Society|accessdate=1 March 2017}}</ref>
Naglalaman ang naipaliwanag na piraso ng panunumpa mula 275 PK ng pagbabawal sa pagpapalaglag na kumokontra sa orihinal na tesktong Hipokratiko ''Ukol sa Kalikasan ng Bata'', na may paglalarawan sa pagpapalaglag, nang walang pahiwatig na ito ay labag sa kalinisang-asal,<ref>{{cite book|last1=Lonie|first1=Iain M.|title=The Hippocratic treatises, "On generation," "On the nature of the child," "Diseases IV" a commentary|date=1981|publisher=De Gruyter|location=Berlin|isbn=9783110863963|page=7}}</ref> at napakarami ang mga paglalarawan ng pampalaglag sa sinunang babasahing pangmedikal.<ref>{{cite book|last1=King|first1=Helen|title=Hippocrates' woman : reading the female body in ancient Greece|date=1998|publisher=Routledge|location=London|isbn=978-0415138956|pages=132–156}}</ref> Habang tuwirang ipinagbawal ang pagpapalaglag ng maraming Kristiyanong beryson ng Panunumpang Hipokratiko, lalo na mula sa edad medya, kadalasang inaalis ang pagbabawal sa mga panunumpa na ninanata sa mga Amerikanong paaralan ng medisina, ngunit kontrobersyal pa rin ito ngayon .<ref>{{cite journal|last1=Markel|first1=Howard|title="I Swear by Apollo" — On Taking the Hippocratic Oath|journal=New England Journal of Medicine|date=13 May 2004|volume=350|issue=20|pages=2026–2029|doi=10.1056/NEJMp048092|pmid=15141039}}</ref> Naging matatag si [[Scribonius Largus]] noong 43 PK (ang pinakaunang natitirang pagtukoy sa panunumpa) na hinahadlang nito ang pagpapalaglag.<ref name="Largus">[http://penelope.uchicago.edu/~grout/encyclopaedia_romana/aconite/largus.html "Scribonius Largus"]</ref>
Tulad kay Scribonius Largus, wala namang tanong kay [[Soranus of Ephesus|Soranus]] ukol sa pagbabawal ng Panunumpang Hipokratiko sa pagpapalaglag, ngunit hindi sumunod ang lahat ng mga doktor noong panahong ito. Ayon sa gawain ni Soranus noong ika-1 o ika-2 siglo PK ''Hinekolohiya'', pinatapon ng isang partido ng mga manggagamot ang lahat ng pampalaglag gaya ng hinihiling ng Panunumpang Hipokratiko; ang isa pang partido—na kaniyang kinaaaniban—ay pumayag sa pagtakda ng pagpapalaglag, ngunit para lamang sa kalusugan ng ina.<ref name="Largus" /><ref name="Soranus">{{cite book|last1=Soranus, Owsei Temkin|title=Soranus' Gynecology|date=1956|publisher=JHU Press|location=I.19.60|url=https://books.google.com/books?id=YsKWfh31gxwC&lpg=PR1&dq=soranus%20gynecology%20digital&pg=PR1#v=onepage&q&f=false|accessdate=6 October 2015|isbn=9780801843204}}</ref>
Namumukod-tangi ang panunumpa sa mga maihahambing na sinaunang teksto sa etika sa panggagamot at propesyonalismo sa kanyang napakarelihiyosong tono, isang salik na nagpapahirap sa pag-ugnay ng pag-akda kay Hipokrates. Nagmumungkahi ang mga parirala tulad ng 'ngunit ipapanatili kong malinis at banal ang aking buhay at aking sining' ng malalim at halos malamongheng debosyon sa sining ng medisina. Pinangangakuan ang tumutupad sa panunumpa ng 'reputasyon sa lahat ng tao para sa aking buhay at para sa aking sining'. Ibang iba ito sa makagalenang sulat ukol sa etikang pampropesyonal, na gumagamit ng mas pragmatikong paraan, kung saan binibigyang-kahulugan ang magandang gawi bilang epektibong gawi, nang walang binabanggit na diyus-diyusan.<ref>{{cite book|last1=Wear, Geyer-Kordesch, French (eds)|title=Doctors and Ethics: The Earlier Historical Setting of Professional Ethics|date=1993|publisher=Rodopi|location=Amsterdam|pages=10–37}}</ref>
Gayunman, napapatunay ang kahalagahan ng panunumpa sa pamayanan ng medisina sa kanyang paglilitaw sa mga lapida ng manggagamot, at noong pagsapit ng ika-4 siglo AD, naging kinatawan ito ng propesyon sa panggagamot.<ref>{{cite journal|last1=von Staden|first1=H|title=In a pure and holy way. Personal and professional conduct in the Hippocratic Oath|journal=Journal of the History of Medicine and Allied Sciences|volume=51|date=1996|issue=51|pages=404–437|doi=10.1093/jhmas/51.4.404}}</ref>
Patuloy na ginamit ang panunumpa sa mundo ng Bisantinong Kristiyano, at pinalitan ang mga pagbanggit sa mga paganong diyos ng isang Kristiyanong pambungad, tulad ng sa ika-12 siglong manuskrito na nakalarawan sa hugis ng krus.<ref>{{cite book|last1=Nutton|first1=Vivian|title=Ancient medicine|date=2012|publisher=Routledge|location=Milton Park, Abingdon, Oxon|isbn=978-0415520959|page=415, note 87|edition=2nd}}</ref>
== Mga makabagong bersyon at kahalagahan ==
[[Talaksan:Hippocrates_rubens.jpg|thumb|Isang ukit ni Hipokrates ni [[Peter Paul Rubens]], 1638.<ref>{{Harvnb|National Library of Medicine|2006}}</ref>]]
Nahigitan ang Panunumpang Hipokratiko bilang dokumento ng etikang pampropesyonal ng mas malawak, palaging naipapanahong pamantayan sa etika na inilathala ng mga pambansang samahang pangmedika, tulad ng Kodigong AMA sa Etika sa Panggagamot (unang pinagtibay noong 1847), at ang Mabuting Paraan ng Panggagamot ng Britanong [[General Medical Council|Pangkalahatang Konseho ng Medisina]]. Nakabibigay ang mga dokumentong ito ng komprehensibong buod ng mga obligasyon at paggawing propesyonal ng doktor sa kani-kanilang pasyente at ang lipunan. Maaaring sumailalim ang mga doktor na lumabag sa mga kodigong ito sa mga pagdidisiplina, kasama ang kanilang pagkawala ng lisensyang manggamot. Gayunpaman, dahil sa kanilang kahabaan, naging kaakit-akit na mungkahi ang pag-iikli ng mga ito sa mga mas maiksing panunumpa. Kaayon nito, naipanukala ang mga iilang pagbabago sa panunumpa sa modernong panahon,<ref>Buchholz B, et al. Prohibición de la litotomía y derivación a expertos en los juramentos médicos de la genealogía hipocrática. Actas Urologicas Espanolas. Volume 40, Issue 10, December 2016, Pages 640–645.</ref><ref>{{Cite journal|pmc=2540578|last3=Lanigan|pmid=8038676|first6=A.|last6=Olinsky|first5=G.|last5=Bowes|first4=M.|last4=Hibbert|first3=A.|first2=P. D.|year=1994|last2=Phelan|pages=95–96|issue=6947|volume=309|journal=BMJ (Clinical Research Ed.)|title=Outcome of childhood asthma in mid-adult life|first1=H.|last1=Oswald|doi=10.1136/bmj.309.6947.95}}</ref> ang ilan masiste.<ref>{{Cite journal|doi=10.1056/NEJM198601023140122|pmid=3940324|title=The Hippocratic Oath — Corporate Version|journal=New England Journal of Medicine|volume=314|issue=1|pages=62|year=1986|last1=Schiedermayer|first1=D. L.}}</ref>
Naibago ang panunumpa nang iilang beses.
Sa Estados Unidos, ginagamit ng karamihan ng mga [[Osteopathic medicine in the United States|osteopatikong paaralan sa medisina]] ang [[Osteopathic Oath|Panunumpang Osteopatiko]] bilang kapalit sa Panunumpang Hipokratiko. Unang ginamit ang mga Panunumpang Osteopatiko noong 1938, at ginagamit na ang kasalukuyang bersyon mula pa noong 1954.<ref name="osteopathic oath">{{cite web|title=Osteopathic Oath|url=http://www.osteopathic.org/inside-aoa/about/leadership/Pages/osteopathic-oath.aspx|website=osteopathic.org|publisher=American Osteopathic Association|accessdate=28 November 2014}}</ref>
Ang isa sa mga pinakamakabuluhang pagbabago ay unang naiburador noong 1948 ng Pandaigdigang Kipasanang Pangmedika (WMA), na tinatawag bilang [[Declaration of Geneva|Deklarasyon ng Geneva]]. "Noong pagkatapos ng Ika-2 Digmaang Pandaigdig at karakaraka pagkatapos ng kanyang pagkakatatag, nagpakita ang WMA ng pagkabahala sa kalagayan ng etika sa panggagamot sa pangkalahatan at sa buong mundo. Inako ng WMA ang responsibilidad sa pagtagtag ng patnubay para sa mga manggagamot ng mundo. Naitala niya na noong mga panahong iyon wala nang kaugaliang mangasiwa ang mga paaralan sa medisina ng panunumpa sa kani-kanilang mga doktor sa pagtatapos o makatanggap ng lisensya upang manggamot o naging pormalidad lamang".<ref>{{cite web|last1=World Medical Association, Inc.|title=WMA History|url=http://www.wma.net/en/60about/70history/index.html|website=www.wma.net|publisher=World Medical Association, Inc.|accessdate=1 November 2014|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150206154153/http://www.wma.net/en/60about/70history/index.html|archivedate=6 February 2015}}</ref> Sa Alemanya noong [[Third Reich|Ikatlong Reich]], hindi nanata ang mga estudyante sa medisina ng Panunumpang Hipokratiko, ngunit alam nila ang etika ng "nil nocere" — huwag gumawa ng pinsala.<ref>{{cite book|last1=Baumslag|first1=Naomi|title=Murderous Medicine: Nazi Doctors, Human Experimentation, and Typhus|url=https://archive.org/details/murderousmedicin0000baum/page/|url-access=registration|date=2005|publisher=Praeger Publishers|isbn=9780275983123|pages=[https://archive.org/details/murderousmedicin0000baum/page/ xxv]}}</ref>
Noong dekada 1960, binago ang Panunumpang Hipokratiko upang mangailangan ng "sukdulang paggalang para sa buhay ng tao mula sa pasimula nito", kaya naging mas sekular ang obligasyon, nang hindi nananta sa harap ng Diyos o anumang diyos, ngunit sa harap lamang ng ibang tao. Noong muling naisulat ang panunumpa noong 1964 ni [[Louis Lasagna]], Dekano ng Akademya ng Paaralan ng Medisina sa Unibersidad ng Tufts, tinanggal ang dasal, at ang bersyong iyon ay malawakang tinanggap at ginagamit pa rin ngayon sa mararaming paaralan sa medisina sa Amerika:<ref>{{cite web|url=https://www.pbs.org/wgbh/nova/body/hippocratic-oath-today.html|title=The Hippocratic Oath Today}}</ref>
Noong 2019,
the Hippocratic Oath was changed again, following increasing pressure from planetary health physicians, to require "protection of the environment which sustains us". This further widened the focus of care from the individual, to the community, and to the ecosystem. Margaret Chan from the WHO stated in 2008 "In the face of this challenge, WHO is committed to do everything it can to ensure all is done to protect human health from climate change"<blockquote>Nananata ako na tuparin, sa abot ng makakaya ko, itong tipan:
Irerespeto ko ang mga pinaghirapang natamo sa agham ng mga manggagamot na kani-kanilang hakbang ang aking sinusundan, at nalulugod magbahagi ng gayong kaalaman ko sa mga susunod.
Gagawin ko, para sa ikabubuti ng maysakit, ang lahat ng kailangang hakbang, habang iiwasan ang magkambal na bitag ng labis-labis na paggamot at [[Therapeutic nihilism|terapeutikong nihilismo]].
Aalahanin ko na may kasiningan ang medisina gayundin ang agham, at sana'y makahigit ang malasakit, pakikiramay, at pagkaunawa sa kutsilyo ng siruhano o sa droga ng kimiko.
Hindi ako mahihiyang sabihin "Hindi ko alam," ni di-tatawag man ako sa aking kasamahan kapag kailangan ang kakayahan ng iba para sa pagpapagaling ng pasyente.
Irerespeto ko ang pagsasarilinan ng aking mga pasyente, dahil hindi isinisiwalat ang kanilang mga problema sa akin upang malaman ng mundo. Lalung-lalo na kailangan kong mag-ingat sa mga kinasasaligan ng buhay at kamatayan. Kung binibigyan ito sa akin upang iligtas ang isang buhay, salamat. Bagaman maaaring nasa akin ang kapangyarihan para mangitil ng buhay; dapat harapin ang kasindak-sindak na responsibilidad nang may dakilang kapakumbabaan at pagkaunawa sa aking sariling kahinaan. Higit sa lahat, hindi dapat ako magpanggap bilang Diyos.
Aalahanin ko na hindi ako gumagamot ng tsart ng lagnat, isang tumutubong kanser, ngunit isang taong maysakit, na maaaring maapekto sa kanyang pamilya at katatagan sa kabuhayan. Kabilang sa aking responsibilidad ang gayong mga nauugnay na problema, kung mapangalagaan nang husto ang mga maysakit.
Pipigilan ko ang sakit kapag kaya ko, dahil mas mabuti ang paghadlang kaysa sa paggamot.
Poprotektahan ko ang kapaligirang nagpabubuhay sa atin, sa kaalaman tungkol sa dependensya ng nagpatutuloy na kalusugan natin at ng ating mga lipunan sa ligtas na planeta.
Aalahanin ko na napapanatili akong miyembro ng lipunan, na may natatanging obligasyon sa mga kapwa kong tao, yaong may mga malusog na isip at katawan pati na rin ang mga may kapansanan.
Kung hindi ako maglalabag sa panunumpang ito, sana'y tamasahin ko ang buhay at sining, iginagalang habang nabubuhay at naaalala nang may pagmamahal maglaon. Ako sana'y laging kumilos upang preserbahin ang pinakamahusay na tradisyon ng aking katungkulan at ako sana'y makaranas nang matagal ng kagalakan sa pagpapagaling ng mga nagpapatulong sa akin.</blockquote>
== Talasanggunian ==
| |||