Mehiko: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
added Category:Mga dating kolonya ng Espanya using HotCat |
m gen fixes using AWB |
||
Linya 1:
{{update}}
{{Infobox Country
|native_name = ''Estados Unidos Mexicanos''<ref name="presidencia.gob.mx">[http://www.presidencia.gob.mx/index.php?DNA=91 Presidency of Mexico - Offical Name of the Country]</ref><ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mx.html CIA World Fact Book.] See ''Country Name-Local Long Form'' under ''Government''. Retrieved 22 Pebrero 2010.</ref>{{spaces|2}}<small>{{
|conventional_long_name = Mehikanong Estados Unidos<ref name=GOVPH />
|common_name = Mexico
Linya 14:
|other_symbol =
|official_languages = [[Wikang Espanyol|Espanyol]]<ref name="presidencia.gob.mx"/>
|regional_languages = 62 [[Mga Wika ng Mehiko|Mga Katutubong wika]]<ref name="ofc_lang">However, the General Law of Linguistic Rights for the Indigenous Peoples recognizes all Amerindian minority languages, along with Spanish, as national languages and equally valid in territories where spoken. The government recognizes 62 indigenous languages, and more variants which are mutually unintelligible.[http://www.cdi.gob.mx/index.php?id_seccion=90 Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas. CDI. México] {{
|demonym = Mehikano
|capital = [[Lungsod ng Mehiko]]
Linya 75:
Nagsimula ang pagdating ng mga unang tao sa Mehiko mahigit 30,000 taon na ang nakararaan. Makalipas ang ilang libong taon ng pag-unlad ng mga kalinangan, umusbong sa mga lupain ng bansa ang mga kulturang Mesoamerikano, Aridoamerikano at Oasisamerikano. Matapos ang halos 300 taon ng pananaig ng mga Kastila, sinimulan ng mga Mehikano ang maghimagsik upang makamit ang kasarinlang pampulitika noong 1810. Makalipas naman ng halos isang dantaon, naharap ang bansa sa serye ng mga digmaang panloob at pagsalakay ng mga banyaga na kumitil sa buhay ng mga Mehikano. Noong ika-20 dantaon naman (partikular noong unang gitnang bahagi), nagsimulang maranasan ng bansa ang pag-unlad pang-ekonomiya sa pagkakaroon ng pulitikang pinananaigan ng nag-iisang partidong pulitikal.
Ang Mehiko ang isa sa may pinakamalaking ekonomiya sa buong mundo: ito ay ika-10 pinakamalaking tagalikha ng langis sa buong mundo, ang pinakamalaking tagamina ng pilak sa buong mundo, at itinuturing na makapangyarihan sa rehiyon at isa sa mga nakaaangat na bansa. Dagdag dito, ang Mehiko ang unang kasapi mula sa Latin Amerika ng Organisasyon para sa Pagtutulungang Pang-ekonomiya at Pag-unlad (''[[Organisation for Economic Co-operation and Development]]'' o OECD) mula pa noong 1994, at itinuturing na bansang kumikita ng higit sa katamtaman ayon sa [[Bangkong Pandaigdigan]] (''World Bank''). Itinuturing din ang Mehiko bilang isang bagong industriyalisadong bansa (''newly industrialized country'') at isang umaangat na lakas (''emerging power''). Taglay nito ang ika-labinlimang pinakamalaking nominal na GDP at ikasampung pinakamalaking GDP batay sa [[kapantayan ng lakas ng pagbili]] (''purchasing power parity''). Ang ekonomiya ng Mehiko ay matatag na nakaugnay sa mga bansang kabilang sa Kasunduan sa Malayang Kalakalan sa Hilagang Amerika (''[[North American Free Trade Agreement]]'' o NAFTA), partikular na ang [[Estados Unidos]]. Nakatalá ang Mehiko bilang ikaanim sa mundo at una sa buong Amerika pagdating sa bilang ng mga [[Pandaigdigang Pamanang Pook]] ng [[UNESCO]] (''UNESCO World Heritage Site'') na 32, at noong 2010 ay ang ikasampung pinakabinibisitang bansa sa daigdig na may 22.5 milyong turista bawat taon. Ayon sa Goldman Sachs, sa taóng 2050 inaasahang ang Mehiko ay magiging ikalimang may pinakamalaking ekonomiya sa buong mundo. Tinaya naman noong Enero 2013
== Etimolohiya ==
Linya 83:
Pagkatapos matamo ng Bagong Espanya ang kalayaan mula sa Espanya, napagpasyahan na ang bagong bansa ay pangalanan ayon sa kabiserang lungsod nito, ang [[Lungsod ng Mehiko]], na naitatag noong 1524 sa taas ng sinaunang kabiserang Aztec ng [[Tenochtitlan|México-Tenochtitlan]]. Ang pangalan ay mula sa Wikang [[Nahuatl]], subalit ang kahulugan nito ay hindi batid. Iminumungkahi na ang pangalan ay hango sa ''[[Mextli]]'' or ''Mēxihtli'', isang lihim na pangalan para sa diyos ng digmaan at tagapagtaguyod ng mga Aztec, na si [[Huitzilopochtli]], na kung saan ang ''Mēxihco'' ay nangangahulugang "pook na kung saan si ''Mēxihtli'' ay nakatira".<ref>{{cite book|last=Aguilar-Moreno|first=Manuel|title=Handbook to Life in the Aztec World|year=2006|publisher=Facts of Life, Inc.|isbn=0-8160-5673-0|page=19}}</ref>
Isa pang teorya ang nagpapahiwatig na ang salitang ''Mēxihco'' na nakuha mula sa ''mētztli'' ("buwan"), ''xictli'' ("pusod", "sentro" o "anak"), at ang mga panlapi ''-co''(lugar), kung saan ang ito ay nangangahulugan na "pook sa gitna ng ang buwan" o "pook sa gitna ng Lawa ng Buwan", sa pagsangguni sa [[Lawa ng Texcoco]].<ref name=edomex/> Ang sistema ng magkakadugtong na mga lawa, kung saan ang Texcoco ay nasa gitna, ay may hugis ng isang kuneho, ang parehong imahen na nakita ng mga Aztecs sa buwan. Ang Tenochtitlan ay matatagpuan sa gitna (o pusod) ng lawa (o kuneho / buwan).<ref name="edomex">{{
Ang pangalan ng lungsod ay naisalin as Kastila bilang ''México'' na may ponetikong ''x'' sa medyebal na Espanyol, na kinakatawan ng [[walang tinig na postalveolar fricative]] {{IPA|/ʃ/}}. Ang tunog na ito, pati na rin [[tininigan postalveolar fricative]] {{IPA|/ʒ/}}, na kinakatawan ng ''j'', ay nagbago bilang [[walang tinig na belar fricative]] na {{IPA|/x/}} noong ika-labing anim na dantaon.<ref>{{cite web|title=Evolution of the pronunciation of "x"|publisher=Real Academia Española|url=http://buscon.rae.es/dpdI/SrvltGUIBusDPD?lema=x}} {{
Ang opisyal na pangalan ng bansa ay nabago kasabay ng pagbabago ng uri ng pamahalaan nito. sa dalawang okasyon (1821–1823 at 1863–1867), ang bansa ay kilala bilang ''Imperio Mexicano''. Ang lahat ng tatlong saligang batas na pederal (1824, 1857 at 1917, ang kasalukuyang saligang batas) ay ginagamit ang pangalang ''Estados Unidos Mexicanos''<ref>{{cite web|url=http://ierd.prd.org.mx/coy128/hlb.htm |title=El cambio de la denominación de "Estados Unidos Mexicanos" por la de "México" en la Constitución Federal |publisher=Ierd.prd.org.mx |date= |accessdate=2009-11-04}}</ref> o ang isa pa nitong pangalan ''Estados Unidos mexicanos''<ref>[http://tarlton.law.utexas.edu/constitutions/text/image/A02.html Federal Constitution of the United Mexican States (1824) Tarton Law Library. Jamail Center for Legal Research]</ref> at ''Estados-Unidos Mexicanos'',<ref>[http://www.tlahui.com/politic/politi99/politi8/con1857.htm Constitución Mexicana de 1857] {{
== Kasaysayan ==
Linya 256:
== Mga kawing panlabas ==
* {{osmrelation-inline|114686}}
* {{Wikiatlas|Mexico}} {{
* {{CIA World Factbook link|mx|Mexico}} {{
* {{Official website}} {{
{{Latinunion}}
|