Pilipinas: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
Tinatanggal ang lahat ng nilalaman mula sa pahina |
m Inalis ang binago ni 110.55.1.215, ibinalik sa huling bersyon ni Ryomaandres |
||
Linya 1:
{{Cleanup|date=Agosto 2009}}
:''Kumakarga ang "mamamayang Filipino" dito. Para sa artikulo tungkol sa mamamayang Pilipino, tingnan ang [[Mga Pilipino]].
{{Infobox Pilipinas}}
Ang '''''Pilipinas''''' na may opisyal na taguring '''''Republika ng Pilipinas''''' ay isang bansa sa [[timog-silangang Asya]] at ang [[Maynila]] ang tumatayong [[kabisera]] nito. Binubuo ito ng mga pulo' na may kabuuang bilang na 7,107<ref>{{cite web |title=General Information; The Republic of the Philippines |url=http://web.archive.org/web/20071022221129/http://www.gov.ph/aboutphil/general.asp |archiveurl=http://web.archive.org/web/20071022221129/http://www.gov.ph/aboutphil/general.asp |archivedate= 2007 |work=Pilipinas |publisher=Pamahalaan ng Pilipinas na kinunekta ang kanilang pahina [http://web.archive.org/web/20071022221129/http://www.gov.ph/aboutphil/general.asp dito] |location=Pilipinas |trans_title=Pangunahing Impormasyon: Ang Republika ng Pilipinas |language=Ingles |format=ASP |quote=The visitor to Metro Manila commonly sees the Philippines as the most westernized of Asian countries and in many ways, it is. But there is also a rich underlay of Malay culture beneath the patina of Spanish and American heritage. |accessdate=18 Agosto 2009}}</ref> na matatagpuan sa [[Karagatang Pasipiko|kanlurang Karagatang Pasipiko]].
Ang Pilipinas ang isa sa [[Tala ng mga bansa ayon sa populasyon|pinakamataong bansa]], na may 92 milyong katao.<ref name="PhCensus">{{cite web |title=2000 Census-based populations Projection Table |url=http://www.census.gov.ph/data/sectordata/popproj_tab1r.html |publisher=National Statistics Office |location=Pilipinas |trans_title=Ang Census ng taong 2000 - pagtanaw ng paglaki ng populasyon |language=Ingles |format=HTML |date=08 |month=Disyembre |year=2006 |accessdate=18 August 2009}}</ref><ref>{{cite web |title=Report for Selected Countries and Subjects |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2008/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=80&pr.y=19&sy=2004&ey=2008&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=566&s=NGDPD,NGDPDPC,PPPGDP,PPPPC,LP&grp=0&a= |archiveurl= |work=International Monetary Fund |publisher=IMF |location=Pilipinas |trans_title=Mga ulat sa mga piling bansa at mga tutukuying gawain |language=Ingles |format=ASPX |month=Oktubre |year=2008 |accessdate=18 Agosto 2009}}</ref> Ang pambansang ekonomiya ng bansa ay ang ika - 47 na pinakamalaki sa mundo, na may tinatayang [[Dolyar ng Estados Unidos|$]] 168.6 bilyong pisong kinikita na [[pangkalahatang produktong domestiko]] (nominyal) ng taong 2008.<ref>{{cite web |title=The IMF estimate of the total GDP (nominal) of the Philippines |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2009/01/weodata/weorept.aspx?sy=2008&ey=2008&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=566&s=NGDPD&grp=0&a=&pr.x=92&pr.y=5 |work=World Economic Outlook Database, April 2009
|publisher=International Monetary Fund |location=Pilipinas |trans_title=Ang tinatayang kabuuan ng pangkahalatang produktong domestiko ng Pilipinas |language=Ingles |accessdate=18 Agosto 2009}}</ref> May 11 milyong [[balikbayan]] sa mundo, na katumbas ng 11% ng kabuuang populasyon ng Pilipinas. Ang pera na ginagamit sa Pilipinas ay ang Peso (PHP).
Sa makalumang panahon ang Pilipinas ay naging tirahan para sa mga [[Mga Awstronesyong tao|Awstronesyo]] na may mga impluwensya mula ng mga kultura ng mga [[Malayo]], [[Hindu]] at [[Islam]]. Sa paraan ng pangangalakal naman ipinakilala ng mga [[Tsino]] ang kanilang Kultura. Ang pagdating ni [[Ferdinand Magellan]] ay naging simula ng pagkakaroon ng interes ng [[España]]. Ang Pilipinas ay naging sentro ng [[Manila-Acapulco Galleon trade]] sa [[Asya]]. Ang [[Kristyanismo]] ay nagkalat sa buong kapuluan noong panahon ng kolonisasyon ng mga Kastilla at ang Pilipinas ay naging isa sa dalawang bansa (bukod sa East Timor) sa Asya na laganap ang [[Katolisismo]]. Sa pagtatapos ng ika-19 na siglo ay naging tagumpay ang [[Rebolusyon ng Pilipinas]], [[Digmaan ng Amerika at España]] at ang [[Digmaan ng Pilipinas at Amerika]]. Pagkatapos ng Digmaan ng Amerika at España, ang Amerika ay pinalitan ang España sa Kapangyarihan sa buong Kapuluan. Pagkatapos ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]] ang Pilipinas ay naging malaya mula sa mga Haponese habang naka-upo ang Amerika. Ang Amerika ay dineklara na ang Ingles ay maging wika sa pagtuturo sa lahat ng mga paaralan at pinakilala ang Sistema ng pagka-pangulo. Nakilala rin ang Pilipinas sa [[Rebolusyong EDSA ng 1986]] sa pagalis ni [[Ferdinand Marcos]] sa pagka-pangulo.
== Pangalang Pilipinas ==
Ang pangalang ''Pilipinas'' ay mula sa pangalan ni Haring [[Felipe II ng Espanya]]. Pinangalanan ng Kastilang manlalakbay na si [[Ruy López de Villalobos]] noong paglalakbay-dagat niya noong 1542 ang mga pulo ng [[Leyte]] at [[Samar]] na ''Felipinas'' mula sa pangalang ng prinsipe pa lang noon [[Asturias]], [[Espanya]]. Lumaon ang pangalang ''Las Islas Filipinas'' ay ginamit upang ipangalan sa lahat ng mga pulo sa kapuluan. Bago ito naging pangkaraniwan, may mga iba nang pangalang ginamit gaya ng ''Islas del Poniente'' (Kapuluan sa Kanluran) at ang pinangalan ni Magallanes sa kapuluan, ang ''San Lazaro'', ay ginamit din ng mga Kastila upang tukuyin ang kapuluan.<ref>{{Cite book |url=http://books.google.com/books?id=15KZU-yMuisC|title=Barangay: Sixteenth-century Philippine Culture and Society|author=Scott, William Henry.|authorlink=William Henry Scott (historian)|publisher=Ateneo de Manila University Press
|year=1994|page=[http://books.google.com/books?id=15KZU-yMuisC&pg=PA6 6]|accessdate=14 May 2009|isbn=9715501354}}</ref><ref name=Spate>{{cite book
|url=http://epress.anu.edu.au/spanish_lake/mobile_devices/
|chapterurl=http://epress.anu.edu.au/spanish_lake/mobile_devices/ch04s05.html
|title=The Spanish Lake - The Pacific since Magellan, Volume I
|chapter=Chapter 4. Magellan's Successors: Loaysa to Urdaneta. Two failures: Grijalva and Villalobos
|author=Spate, Oskar H. K.
|authorlink=Oskar Spate
|publisher=Taylor & Francis
|year=1979
|page=97
|isbn=070990049X
|accessdate=2010-01-07}}</ref><ref name=Friis>{{cite book
|url=http://books.google.com/books?cd=5&id=veuwAAAAIAAJ&dq=islas+del+poniente+san+lazaro&q=islas+del+poniente#search_anchor
|title=The Pacific Basin: A History of Its Geographical Exploration
|author=Friis, Herman Ralph. (Ed.).
|publisher=American Geographical Society
|year=1967
|page=369
|accessdate=2010-01-07}}</ref><ref name=Galang>{{cite book
|url=http://books.google.com/books?cd=2&id=lt5uAAAAMAAJ&dq=islas+del+poniente+san+lazaro&q=islas+del+poniente+#search_anchor
|title=Encyclopedia of the Philippines, Volume 15
|author=[[Zoilo Galang|Galang, Zoilo M.]] (Ed.).
|publisher=E.Floro
|edition=3rd
|year=1957
|page=46
|accessdate=2010-01-07}}</ref> ''Ma-yi'' naman ang tawag ng mga Tsino sa kapuluang ito.
Ang opisyal na pangalan ng Pilipinas ay nabago ng maraming ulit sa pagdaan ng kasaysayan. Noong panahon ng [[Himagsikang Pilipino]], opisyal na tinawag ang bansa na ''República Filipina'' o ang [[Unang Republika ng Pilipinas]]. Noong panahon ng [[Digmaang Espanyol-Amerikano]] at ng [[Digmaang Pilipino-Amerikano]] at hanggang noong [[Komonwelt ng Pilipinas|panahon ng Komonwelt]], tinawag ng kinauukulang ng Amerikanong kolonyal ang kapuluan bilang ''Philippine Islands'', ang salin ng Kastilang pangalan nito sa Ingles. Noong panahon ng mga Amerikano nagsimulang lumabas ang salitang ''Philippines'' at naging pangkaraniwang salin ng pangalang ''Pilipinas''.<ref name =PhilIs>[[Manuel Quezon III|Quezon, Manuel, III]]. (2005-03-28). [http://www.quezon.ph/2005/03/28/323/ "The Philippines ''are'' or ''is''?"]. ''Manuel L. Quezon III: The Daily Dose''. Retrieved 2009-12-20.</ref> Ang opisyal na pangalan ng bansa ngayon ay ''Republika ng Pilipinas''.
== Kasaysayan ==
{{main|Kasaysayan ng Pilipinas}}
Ayon sa mga naitalang [[kusilba]] ng tao sa bansa, maaaring dinayo na ng mga tao ang Pilipinas, ilang libong taon na ang nakalipas. Tumawid sa mga sinaunang tulay na lupa ang mga [[Negrito]] o Ita, ang tinatayang kauna-unahang mga nanirahan sa Pilipinas. Sa kalaunan, dumayo sila sa kagubatan ng mga isla. Sa kasalukuyan nang sumapit ang ikalawang milenyo, nanirahan din sa Pilipinas ang iba pang mga migrante mula sa [[Tangway Malayo]], kapuluan ng [[Indonesia]],mga taga [[Indotsina]] at [[Taiwan]].
Nanirahan sa bansa noong ika-walong siglo ang mga mangangalakal na [[Intsik|Tsino]]. Ang paglaganap ng mga bansang(kaharian) Budismo sa rehiyon ng Asya ang nagpasimuno ng kalakalan sa pagitan ng mga bansa sa Indonesia, India, Hapon, at Timog-Silangang Asya. Subalit, humina ang mga kaharian sa Timog-Silangang Asya dahil sa mahigpit na kompetisyon at hindi pagkakasundo. Samantala, ang paglaganap ng [[Islam]] sa pamamaraan ng komersyo at proselitismo, tulad ng [[Kristiyanismo]], ang nagdala sa mga mangangalakal at misyonero sa rehiyon; ang mga Arabe ay dumating sa Mindanao noong ika-14 na siglo. Sa pagdating ng mga unang Europeo, sa pangunguna ni [[Fernando Magallanes]] (''Ferdinand Magellan'') noong [[1521]], mayroon nang mga [[raha]] hanggang sa hilaga ng [[Maynila]], na naging mga karugtungang-sangay ng mga kaharian ng Timog-silangang Asya. Subalit, pawang mga nagsasarili ang mga isla ng Pilipinas noon.
[[File:Ifugao sculpture Louvre 70-1999-4-1.jpg|thumb|140px|right|Isang lilok ng mga [[Ifugao]].]]
Sinakop at inangkin ng mga Kastila ang mga pulo noong ika-16 na siglo at pinangalanan itong "Islas Filipinas" na isinunod kay Haring [[Felipe II ng Espanya|Felipe II]]. Kaagad na ipinakilala at pinalaganap ang [[Simbahang Katoliko|Katolisismo]] sa pamamagitan ng mga misyonero, at pati na rin ang mga Batas ng Indias (''Laws of the Indies'') at iba pang alituntuning pampatupad. Matigas na pagsuway ang itinugon ng mga grupong katutubo sa kabundukan pati na rin ng mga mapanlabang Moro na nagpapatuloy hanggang sa ngayon. Kabi-kabilang mga himagsikan at karahasan ang lumaganap sa mga baybayin sa kabuuan ng tatlong siglong pananakop, bunga na rin ng pag-aabuso at kakulangan ng reporma. Pinamahalaan mula sa [[Nueva España]] (Bagong Espanya sa ngayon ay [[Mehiko]]) ang bagong teritoryo at nagsimula ang kalakalan sa [[Galeon ng Maynila]] sa pagitan ng Acapulco at Maynila noong ika-18 siglo o dantaon.
Itinatag ni Gobernador [[José Basco y Vargas]] noong [[1781]] ang Sociedad Económica de los Amigos del País (''Economic Society of Friends of the Country'', "Samahang Pang-ekonomiya ng mga Kaibigan ng Bayan") at ginawang hiwalay ang bansa mula sa Nueva España.
Nagbukas ang ekonomiya ng bansa sa mundo noong [[ika-19 siglo]]. Ang pag-angat ng mga masigasig at makabayang burgis, binubuo ng mga edukadong katutubong Pilipino, mga Kastila at creole na ipinanganak sa Pilipinas, mga mestisong Espanyol at Tsino, silang mga ilustrado ang nagpahiwatig ng pagtatapos ng kolonyalismong Kastila sa kapuluan. Naliwanagan sa [[José Rizal#Impact|Kilusang Propaganda]] na nagsiwalat sa kawalang-katarungan ng pamahalaang kolonyal, sama-samang sila sumigaw para sa kalayaan. Inaresto, nilitis, binigyang-sala, hinatulan ng kamatayan at binaril si [[José Rizal]], ang pinakasikat na propagandista, noong [[1896]] sa Bagumbayan [na ngayo'y Luneta] dahil sa mga akto umano ng pagpapabagsak ng pamahalaan. Naglaon at pumutok ang [[Himagsikang Pilipino]] na pinangunahan ng [[Katipunan]], isang lihim na rebolusyonaryong lipunan na itinatag ni [[Andrés Bonifacio]] at napamunuan din ni [[Emilio Aguinaldo]]. Halos tagumpay na napatalsik ng himagsikan ang mga Kastila noong [[1898]].
Noong taong ding yon, magkadawit ang Espanya at [[Estados Unidos]] sa [[Digmaang Kastila-Amerikano]]. Natalo ang Espanya at ipinasiya nilang ipasa ang kanilang mga kolonyang Pilipinas, Guam, Kuba, at Puerto Rico sa Estados Unidos. Binayaran naman ng Estados Unidos ang Espanya ng 20 milyong dolyar para sa mga ito, gayong nakapag-deklara na ng kalayaan ang Pilipinas.
Ang pagtanggi ng Pilipino sa panibagong pananakop, ngayon ng Amerikano, ang nagtulak sa [[Digmaang Pilipino-Amerikano]] na natapos umano noong [[1901]] ngunit nagpatuloy hanggang [[1913]]. Sa wakas, ipinagkaloob noong [[1946]] ang kalayaan pagkatapos ng maikling [[Labanan sa Pilipinas (1941-1942)|pananakop ng bansang Hapon]] noong [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]], pagkatapos ng huling pagkatalo ng bansang [[Hapon]] noong [[1945]]. Ang huling pagbabalik ng mga sundalong Pilipino at Amerikano para sa [[Kampanya sa Pilipinas (1944-1945)|Pagpapalaya sa Pilipinas]] mula [[1944]] hanggang [[1945]].
Taon ng pagbawi at muling pagbangon pagkatapos ng giyera ang mga sumunod na taon, ng karahasan sa sibilyan dulot ng [[diktador|diktadurang]] [[Ferdinand Marcos]] na napatalsik noong [[1986]], at ng patuloy na suliraning dulot ng komunista at separatistang Moro. Noong 1983, binaril si Benigno Aquino Jr. at hinihinalang si dating pangulong Marcos ang nag-utos ng pagpapapatay sa kanya. Isa ito sa mga nagdulot ng pagsimula ng People Power.
Noong [[1986]] naghimagsik ang mga Pilipino ng mapayapa na tinaguriang People Power o [[EDSA Revolution]]. Mapayapang bumababa si [[Pangulong Marcos]] sa pagkapangulo at napalitan ni [[Corazon Aquino]] at tinakwil ang pamilyang Marcos sa kapuluan ng [[Haway]]. Makalipas ang tatlong taon, namatay si Marcos habang takwil sa Haway. Noong natapos ang termino ni Corazon Aquino, pinalitan siya ni Fidel V. Ramos na nagtakda ng Pilipinas 2000 na nagtatakda sa inaasahang pagyaman ng Pilipinas sa mga susunod na taon. Siya ay napalitan ni Joseph Ejercito o mas kilalang Joseph Ejercito, isang artista sa mga pelikulang Pilipino. Noong 2001, napalitan siya ni Gloria Arroyo at bumaba sa pwesto dahil sa [[EDSA Dos]].
Ang pumalit na si Gloria Arroyo ay anak ni dating Pangulong [[Diodado Macapagal]], ay agarang sumunod sa pwestong iniwan ni Estrada. Si Pangulong Arroyo ay bumalik muli sa pwesto matapos makakuha ng mataas na mga boto sa halalan. Ngunit ito'y nagkaroon ng kontrobersiya ng maqilantad ang Hello Garci tape na nagpababa ng kanyang tanggap sa mga Pilipino, naghingi si Pangulong Arroyo ng paumanhin sa mga Pilipino ukol sa pangyayari. Hindi siya bumaba ng pwesto dahil 'di natuloy ang mga kaso. Siya'y tumakbo muli sa halalan sa pagka-kongresista sa lalawigan ng [[Pampanga]].
Noong halalan ng 2010, naganap ang kauna-unahang halalang awtomado sa kasaysayan ng Pilipinas. Kumandidato ang anak ni dating Pangulong Corazon Aquino na si Benigno Aquino III o mas kilala bilang '[[Noynoy]]' at si [[Mar Roxas]] bilang ikalawang pangulo na apo ni dating pangulong [[Manuel Roxas]].
== Pulitika ==
<!--{{main|Pulitika ng Pilipinas}}-->
[[File:Malacanang palace view.jpg|thumb|right|Ang [[Palasyo ng Malacañang]], ang opisyal na tirahan ng [[Pangulo ng Pilipinas]]]]
=== Pambansang pamahalaan ===
Ang pamahalaan ng Pilipinas, na hinalintulad sa sistema ng [[Estados Unidos]], ay natatag bilang [[Republika|Republika ng mga Kinatawan]]. Ang kanyang [[Pangulo ng Pilipinas|Pangulo]] ay may tungkulin bilang [[Estado|pinuno ng estado]] at pati ng [[pamahalaan]]. Siya rin ang namamahala ng [[Sandatahang Lakas ng Pilipinas|Hukbong Sandatahan]]. Naluluklok ang Pangulo sa posisyon sa pamamagitan ng isang pangkalahatang halalan at manunungkulan siya sa loob ng anim na taon. Siya ang may katungkulang maghirang ng mga kasapi at mamuno sa [[Gabinete]].
Ang Batasan ng Pilipinas ay nahahati sa dalawang Kapulungan, ang Senado at Kapulungan ng mga Kinatawan. Ang mga miyembro ng dalawang kamarang [[Kongreso ng Pilipinas|Kongreso]], na binubuo ng [[Senado ng Pilipinas|Senado]] at ng [[Kapulungan ng mga Kinatawan ng Pilipinas|Kapulungan ng mga Kinatawan]], ay hinahalal sa botong popular.
Binubuo ang Mataas na Kapulungan o Senado ng 24 na Senador na naninilbihan sa loob ng 6 na taon. Tuwing 3 na taon, kalahati ng mga kasapi nito ay napapalitan sa pamamagitan ng pangkalahatang halalan at maaaring manungkulan ang isang Senador nang hanggang 3 sunud-sunod na termino.
Samantala, ang Mababang Kapulungan o Kapulungan ng mga Kinatawan naman ay inihahalal ng mga botante ng isang distrito o sektor at may terminong 3 taon. Maaari ring manilbihan ang isang Kinatawan ng hanggang 3 sunud-sunod na termino. Binubuo ang Mababang Kapulungan ng hindi bababa sa 250 Kinatawan.
Ang sangay Panghukuman ng pamahalaan ay pinamumunuan ng [[Kataas-taasang Hukuman ng Pilipinas|Katataastaasang Hukuman]], ang Punong Mahistrado (''chief justice'') ang lider nito at may 14 na Kasamang Mahistrado(''associate justices''), lahat hinihirang ng Pangulo at manunungkulan hanggang sa panahon ng kaniyang pagreretiro.
Ang Pangulo, Pangalawang Pangulo at Punong Mahistrado ng Pilipinas ay mapatatalsik lamang sa kaniyang posisyon sa pamamagitan ng isang prosesong pampulitika na kung tawagin ay ''[[impeachment]]''.
=== Ugnayang panlabas ===
Ang Pilipinas ay isang prominenteng kasapi at isa sa tagapagtaguyod ng [[Association of Southeast Asian Nations]] (ASEAN). Ito rin ay isang aktibong tagalahok sa [[Kooperasyong Pang-ekonomiya sa Asya-Pasipiko]] (''Asia-Pacific Economic Cooperation''), isang kasapi ng [[Pangkat ng 24]] (Group of 24) at isa sa 51 mga bansang nagtatag sa [[United Nations]] (UN; ''Nagkaisang mga Bansa'') noong [[Oktubre 24]],[[1945]].
Ang Pilipinas ay kasalukuyang nasa isang pagtatalo sa mga bansang [[Taiwan]], [[Tsina]], [[Vietnam]] at [[Malaysia]] patungkol sa ang tunay na may-ari ng [[Spratly/Kalayaan Islands]] na mayaman sa langis at petrolyo natural. Ito rin ay may di pagkakaunawaan sa bansang [[Malaysia]] sa usaping [[Sabah]]. Sinasabing binigay ng Sultan ng [[Brunei]] ang teritoryo ng Sabah sa Sultan ng [[Sulu]], pagkatapos nitong tumulong sa pagkawasak ng isang rebelyon doon. Iyon ang nagbigay karapatan at poder sa pamahalaan ng Pilipinas na muli ang kanyang nawalang lupain. Hanggang ngayon, tumatanggap ang Sulu ng pera para sa "renta" sa lupa mula sa pamahalaan ng Malaysia. Tingnan ang mga kasulat.
Silipin din:
* [[Ugnayang Panlabas ng Pilipinas]]
* [[Saligang Batas ng Pilipinas]]
== Mga rehiyon at lalawigan ==
[[Talaksan:Ph regions and provinces.png|thumb|250px|Mga rehiyon at lalawigan ng Pilipinas]]
:''Pangunahing artikulo: [[Rehiyon ng Pilipinas|Mga Rehiyon]] at [[Lalawigan ng Pilipinas]]''
Ang Pilipinas ay nahahati sa mga pangkat ng pamahalaang lokal (''local government units'' o LGU). Ang mga [[Lalawigan ng Pilipinas|lalawigan]] o probinsya ang prinsipal ng pangkat. Hanggang 2002, mayroong 79 na lalawigan sa bansa. Ang mga ito ay nahahati sa [[Mga lungsod ng Pilipinas|lungsod]] (lungsod) at [[Mga bayan ng Pilipinas|bayan]] (munisipalidad), na binubuo ng mga [[barangay]]. Ang barangay ang pinakamaliit na pangkat lokal ng pamahalaan. Ang lahat ng mga probinsya ay nalulupon sa 17 [[Rehiyon ng Pilipinas|rehiyon]] para sa kadaliang administratibo. Karamihan sa mga ahensya ng pamahalaan ay nagtatayo ng opisinang rehiyonal para magsilbi sa mga lalawigang saklaw nito. Subalit, ang mga rehiyon sa Pilipinas ay walang bukod na pamahalaang lokal, maliban sa [[Autonomous Region in Muslim Mindanao|Muslim Mindanao]] at [[Cordillera Administrative Region|Cordillera]], na autonomous.
Tumungo sa mga artikulo ng [[Rehiyon ng Pilipinas|mga rehiyon]] at [[Lalawigan ng Pilipinas|mga lalawigan]] para makita ang mas malaking mapa ng mga lokasyon ng mga rehiyon at lalawigan.
=== Mga Rehiyon ===
{| class="wikitable" border="1"
|-
! Rehiyon !! Paghirang !! Sentrong pang-rehiyon
|-
| [[Rehiyon ng Ilocos]] || Rehiyon I || [[Lungsod ng San Fernando, La Union|San Fernando]], [[La Union]]
|-
| [[Lambak ng Cagayan]] || Rehiyon II || [[Lungsod ng Tuguegarao|Tuguegarao]], [[Cagayan]]
|-
| [[Gitnang Luzon]] || Rehiyon III || [[Lungsod ng San Fernando, Pampanga|San Fernando]], [[Pampanga]]
|-
| [[CALABARZON]] || Rehiyon IV-A || [[Lungsod ng Calamba|Calamba]], [[Laguna (lalawigan)|Laguna]]
|-
| [[MIMAROPA]] || Rehiyon IV-B || [[Lungsod ng Calapan|Calapan]], [[Oriental Mindoro]]
|-
| [[Rehiyon ng Bikol]] || Rehiyon V || [[Lungsod ng Legazpi|Legazpi]], [[Albay]]
|-
| [[Kanlurang Visayas]]|| Rehiyon VI || [[Lungsod ng Iloilo]]
|-
| [[Gitnang Visayas]] || Rehiyon VII || [[Lungsod ng Cebu]]
|-
| [[Silangang Visayas]] || Rehiyon VIII || [[Lungsod ng Tacloban|Tacloban]], [[Leyte]]
|-
| [[Zamboanga Peninsula]] || Rehiyon IX || [[Lungsod ng Pagadian|Pagadian]], [[Zamboanga del Sur]]
|-
| [[Hilagang Mindanao]] || Rehiyon X || [[Lungsod ng Cagayan de Oro]]
|-
| [[Rehiyon ng Davao]] || Rehiyon XI || [[Lungsod ng Davao]]
|-
| [[SOCCKSARGEN]] || Rehiyon XII || [[Lungsod ng Koronadal|Koronadal]], [[Timog Cotabato]]
|-
| [[Caraga]] || Rehiyon XIII || [[Lungsod ng Butuan|Butuan]], [[Agusan del Norte]]
|-
| [[Nagsasariling Rehiyon ng Muslim sa Mindanao]] || ARMM || [[Lungsod ng Cotabato]]
|-
| [[Rehiyong Pampangasiwaan ng Cordillera]] || CAR || [[Lungsod ng Baguio|Baguio]], [[Benguet]]
|-
| [[Kalakhang Maynila|Pambansang Punong Rehiyon]] || NCR || [[Maynila]]
|}
'''¹''' Ang mga pangalan ay nasa malalaking titik sapagkat ang mga ito ay [[akronym]] na naglalaman ng mga pangalan ng sinasakupang lalawigan at/o lungsod. (silipin [[Akronym sa Pilipinas]]).
== Heograpiya ==
Ang Pilipinas ay isang [[kapuluan]] na binubuo ng 7,107 mga pulo<ref name=About/> na may kabuuang sukat, kasama ang mga nakapaloob na katubigan. ay tinatayang nasa 300,000 kilometro parisukat (116,000 [[milya parisukat]]). Ang 36,289 kilometrong (22,549 milya) baybayin nito ang naging dahilan upang ang Pilipinas ang maging ika-5 bansang may mahabang baybayin sa buong mundo.<ref name=About/><ref>Central Intelligence Agency. (2009). [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2060.html "Field Listing :: Coastline"]. Washington, DC: Author. Retrieved 2009-11-07.</ref> Ito ay matatagpuan sa pagitan ng 116° 40', at 126° 34' S. longhitud at 4° 40' at 21° 10' H. latitud at naghahanggan sa [[Dagat Pilipinas]] sa silangan, sa [[Dagat Timog Tsina]] sa kanluran, at sa [[Dagat Celebes]] sa timog. Ang pulo ng [[Borneo]], ay matatagpuan ilang daan kilometro timog-kanluran at ang [[Taiwan]] ay matatagpuan diretso sa hilaga. Ang [[Kapuluang Maluku|Mollucas]] at [[Sulawesi]] ay matatagpuan sa timog timog-kanluran at ang [[Palau]] ay matatagpuan sa silangan ng kapuluan.<ref name="About">[http://www.gov.ph/index.php?option=com_content&task=view&id=200020&Itemid=26 General Information]. (2007). ''[http://www.gov.ph The Official Government Portal of the Republic of the Philippines]''. Retrieved 2010-01-04.</ref>
{{wide image|Pana Banaue Rice Terraces.jpg|1050px|Ginamit ng mga [[Igorot|sinaunang Pilipino]] ang [[Hagdan-Hagdang Palayan ng Banawe|pagtatanim ng pabaitang]] upang magtanim ng mga ani sa matarik na bulubunduking bahagi ng hilagang Pilipinas.}}
===Flora at Fauna===
<!--{{Main|Ekorehiyon ng Pilipinas}}-->
[[File:Philippine Eagle.jpg|right|thumb|Ang [[Haribon]] ay isang uri ng ibon na matatagpuan sa mga kagubatan ng kapuluan.]]
<!--Please suggest changes through the talk page. Thanks.-->
Ang kagubatan ng Pilipinas at ang malawak na baybayin nito ang nagdulot upang ito ay gawing tahanan ng malawak na uri ng mga ibon, halaman, hayop at mga nilalang dagat.<ref name="etravel">[http://www.etravelpilipinas.com/about_philippines/philippine_natural_resources.htm "Natural Resources and Environment in the Philippines"]. (n.d.). ''eTravel Pilipinas''. Retrieved January 22, 2009.</ref> Ito ang isa sa sampung bansang may pinakamaraming uri ng nilalang biolohikal at isa sa may pinakamataas na antas ng biodibersidad bawat yunit ng lugar.<ref name=Chanco>{{cite news| url=http://gbgm-umc.org/asia-pacific/philippines/ecophil.html |author=Chanco, Boo. |title=The Philippines Environment: A Warning | newspaper=The Philippine Star | date=1998-12-07}} Retrieved 2010-02-15 from gbgm-umc.org.</ref><ref name="AUSGOP">{{Cite paper
|url=http://www.environment.gov.au/soe/2001/publications/theme-reports/biodiversity/index.html
|title=Biodiversity Theme Report
|chapter-url=http://www.environment.gov.au/soe/2001/publications/theme-reports/biodiversity/biodiversity01-3.html
|chapter=The Meaning, Significance and Implications of Biodiversity (continued)
|author = Williams, Jann, Cassia Read, Tony Norton, Steve Dovers, Mark Burgman, Wendy Proctor, and Heather Anderson.
|publisher=CSIRO on behalf of the Australian Government Department of the Environment and Heritage
|year=2001
|isbn=0643067493
|accessdate=2009-11-06}}</ref><ref name="Carpenter">{{cite paper
|url=http://www.springerlink.com/content/w2k20vqkk553p746/
|author=Carpenter, Kent E. and Victor G. Springer.
|title=The center of the center of marine shore fish biodiversity: the Philippine Islands
|journal=Environmental Biology of Fishes
|publisher=Springer Netherlands
|month=April
|year=2005
|volume=74
|issue=2
|pages=467–480
|doi=10.1007/s10641-004-3154-4}}</ref> Nasa tinatayang 1,100 uri ng lupang hayop na may gulugod ang matatagpuan sa Pilipinas kasama ang 100 uri ng mga mamalya at 170 uri ng mga ibon na hindi matatagpuan sa ibang bansa.<ref name="lonelyplanet">
{{Cite book
|url=http://books.google.com/books?id=aaUR07G0yAcC
|title=Philippines
|author=Rowthorn, Chris and Greg Bloom.
|edition=9th
|publisher=[[Lonely Planet]]
|year=2006
|page=[http://books.google.com/books?id=aaUR07G0yAcC&pg=PA52 52]
|isbn=1741042895
|accessdate=2009-12-10}}</ref>
===Klima===
Ang lokal na [[klima]] ay mainit, maalinsangan, at tropikal. Ang kalamitang taunang temperatura ay nasa 26.5° Sentigrado. May tatlong panahon sa Pilipinas na pangkalahatang kinikilala ng mga Pilipino. Ito ay ang Tag-init o Tag-araw (mainit na panahon mula Marso hanggang Mayo), ang Tag-ulan (maulan na panahon mula Hunyo hanggang Nobyembre), at ang Taglamig (malamig na panahon mula Disyembre hanggang Pebrero).
Karamihan sa mga pulong mabundok ay dating natatakpan ng tropikal na [[kagubatan]] at itong mga islang ito ay nagmula sa bulkan. Ang pinakamataas na tuktok ay ang [[Bundok Apo]] sa Mindanao na may taas na 2,954 m. Maraming aktibong [[bulkan]] sa bansa tulad ng [[Bulkang Pinatubo]] at [[Bulkang Mayon]]. Ang bansa din ay nasa tinatawag na "typhoon belt" ng Kanlurang Pasipiko at ito ay tinatamaan ng mga 19 na [[bagyo]] bawat taon.
Ang Pilipinas ay napapaloob rin sa tinatawag na [[Ring of Fire]] na isa sa pinaka-aktibong [[fault areas]] sa buong mundo.
== Ekonomiya ==
{{main|Ekonomiya ng Pilipinas}}
[[File:Makatiskyline.jpg|thumb|right|250px|Ang mga gusali sa [[Lungsod ng Makati]]]]
Noong [[1998]] ang ekonomiya ng Pilipinas — pinaghalong [[agrikultura]], marahan na industriya, at mga serbisyong pansustento — ay nanghina dulot ng [[krisis pinansyal sa Asya]] at ng mahinang kondisyon ng lagay ng panahon. Ang pag-angat ay bumaba sa 0.6% noong 1998 mula 5% noong [[1997]], pero nakabawi hanggang sa 3% noong [[1999]] at 4% noong [[2000]]. Nangako ang gobyerno na ipagpapatuloy ang mga reporma sa ekonomiya para makahabol ang bansa sa mga bagong nagsisipag-unlaran at industriyalisadong mga bansa sa [[Silangang Asya]]. Ang nagpapabagal sa pagsisikap ng pamahalaan na mapabuti ang ekonomiya ng bansa ay ang mismong utang nito (utang pampubliko na 65% ng GDP). Ang hinihinging badyet para sa pagbabayad ng utang ay higit na mas mataas pa sa badyet ng pinagsamang Kagawaran ng Edukasyon at Militar.
Ang stratehiyang pinaiiral ng gobyerno ay ang pagpapabuti sa [[imprastruktura]], ang paglilinis sa sistemang tax o [[buwis]] para paigtingin ang kita ng gobyerno, ang deregulasyon at [[pagsasapribado]] ng ekonomiya, at ang karagdagang pag-kalakal sa rehiyon o mas integrasyon. Ang pagasa ng ekonomiya sa ngayon ay nakadepende sa kaganapang pang-ekonomiya ng kanyang dalawang pangunahing sosyo sa kalakal, ang [[Estados Unidos]] at [[Hapon]], at sa isang mas mabisang administrasyon at mas matibay na patakaran ng gobyerno.
== Demograpiko ==
[[File:Philippines-demography.png|left|thumb|150px|Pagtaas ng populasyon ng Pilipinas.]]
[[Talaksan:Pie chart on most populous political divisions in the Philippines .PNG|left|thumb|500px|Bahagdan ng populasyon ng sampung pinakamataong paghahating politikal ng Pilipinas]]
Ang pinakaunang senso sa Pilipinas ay ginanap noong 1877 at nagtala ng populasyon na 5,567,685.<ref>Republic of the Philippines. National Statistical Coordination Board. [http://www.nscb.gov.ph/secstat/d_popn.asp Population of the Philippines Census Years 1799 to 2007]. Retrieved 2009-12-11.</ref> Noong 2009, Ang Pilipinas ay naging ika-12 bansang may pinakamalaking populasyon, na may populasyon na higit sa 92 milyon.<ref name=imf2/><ref name=population>{{Cite web
|url=http://www.census.gov.ph/data/sectordata/popproj_tab1r.html
|title=2000 Census-based Population Projection
|author=National Statistics Office, Republic of the Philippines.
|publisher=Author
|year=2006
|accessdate=2008-04-17}}</ref> Tinataya na kalahati ng populasyon ay naninirahan sa pulo ng Luzon. Ang [[Maynila]], ang kabiserang lungsod, ay ang ika-labing isang pinakamataong pook metropolitan sa buong daigdig. Ang populasyon ng ''Greater Manila Area'' ay nasa 20 milyon. <ref name="demographia">[http://www.demographia.com/db-worldua.pdf ''Demographia World Urban Areas & Population Projections''] (5th ed.). (April 2009). Demographia. Retrieved 2009-12-20.</ref><ref name="WG">[http://world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gcis&lng=en&dat=32&srt=npan&col=aohdq&pt=a&va=&srt=pnan World: metropolitan areas]. (2009). ''World Gazetteer''. Retrieved 2009-12-20.</ref> Ang inaasahang haba ng buhay ay 71.09 taon, na 74.15 taon para sa mga babae at 68.17 taon para sa mga lalaki.<ref name="worldfactbook1">{{cite web
|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2102.html
|last=Central Intelligence Agency
|title=Field Listing :: Life expectancy at birth
|publisher=Washington, DC: Author
|accessdate=2009-12-11}}</ref> Ang pagtaas ng populasyon sa pagitan ng 1995 hanggang 2000 ay nasa 3.21% subalit bumaba ito sa tinatayang 1.95% noong 2005 hanggang sa taong 2010.<ref name=Officialpop />[[File:Philippine ethnic groups per province.PNG|thumb|right|150px|Mapa ng mga pangunahing [[mga pangkat etniko sa Pilipinas|pangkat etniko sa Pilipinas]] ayon sa lalawigan.]] May tinatayang mahigit sa 11 milyong Pilipino ang nasa labas ng Pilipinas.<ref name=PRB2003>{{cite web
|url=http://www.prb.org/Articles/2003/RapidPopulationGrowthCrowdedCitiesPresentChallengesinthePhilippines.aspx
|title=Rapid Population Growth, Crowded Cities Present Challenges in the Philippines
|author=Collymore, Yvette.
|month=June
|year=2003
|publisher=Population Reference Bureau
|quote=An estimated 10 percent of the country's population, or nearly 8,000,000 people, are overseas Filipino workers distributed in 182 countries, according to POPCOM.}}</ref> Simula nang susugan ang batas imigrasyon ng Estados Unidos noong 1965, tumaas ang dami ng tao sa Estados Unidos na may lahing Pilipino. Noong 2007 sila ay tinatayang nasa 3.1 milyon<ref>Asis, Maruja M.B. (January 2006). "[http://www.migrationinformation.org/Profiles/display.cfm?ID=364 The Philippines' Culture of Migration]". ''Migration Information Source''. Migration Policy Institute. Retrieved 2009-12-14.</ref><ref name=Census2007Filipinos>{{cite web|
url=http://factfinder.census.gov/servlet/IPTable?_bm=y&-context=ip&-reg=ACS_2007_1YR_G00_S0201:038;ACS_2007_1YR_G00_S0201PR:038;ACS_2007_1YR_G00_S0201T:038;ACS_2007_1YR_G00_S0201TPR:038&-qr_name=ACS_2007_1YR_G00_S0201&-qr_name=ACS_2007_1YR_G00_S0201PR&-qr_name=ACS_2007_1YR_G00_S0201T&-qr_name=ACS_2007_1YR_G00_S0201TPR&-ds_name=ACS_2007_1YR_G00_&-tree_id=306&-redoLog=false&-geo_id=01000US&-geo_id=NBSP&-search_results=16000US3651000&-format=&-_lang=en
|publisher=United States Census Bureau
|title=Selected Population Profile in the United States: Filipino alone or in any combination
|accessdate=2009-02-01}} The U.S. Census Bureau 2007 American Community Survey counted 3,053,179 Filipinos; 2,445,126 native and naturalized citizens, 608,053 of whom were not U.S. citizens.</ref> Ayon sa Kawanihan ng Senso ng Estados Unidos, ang mga imigranteng mula sa Pilipinas ang bumubuo sa ikalawang pinakamalaking pangkat pagkatapos ng [[Mehiko]] na naghahangad ng pagbuong muli ng mag-anak.<ref>Castles, Stephen and Mark J. Miller. (July 2009). "[http://www.migrationinformation.org/Feature/display.cfm?id=733&feed=rss Migration in the Asia-Pacific Region]". ''Migration Information Source''. Migration Policy Institute. Retrieved 2009-12-17.</ref> May 2 milyon mga Pilipino ang naghahanap-buhay sa [[Gitnang Silangan]], na may kulang kulang na isang milyon sa [[Saudi Arabia]] pa lamang.<ref>Ciria-Cruz, Rene P. (2004-07-26). [http://www.sfgate.com/cgi-bin/article.cgi?file=/chronicle/archive/2004/07/26/EDGD56NB0H1.DTL 2 million reasons for withdrawing 51 troops]. ''San Francisco Chronicle''. July 26, 2004.</ref>
===Etnisidad===
{{Main|Mga pangkat etniko sa Pilipinas}}
Ayon sa senso noong 2000, 28.1% ng mga Pilipino ay mga [[Tagalog (pangkat etniko)|Tagalog]], 13.1% ay mga [[Cebuano (pangkat etniko)|Cebuano]], 9% ay mga [[Ilokano]], 7.6% ay mga [[mga Bisaya|Bisaya/Binisaya]], 7.5% ay mga Hiligaynon Ilonggo, 6% [[Bikolano]], 3.4% ay mga Waray, at 25.3 ay inuring iba pa.<ref name=CIAfactbook /><ref name=PIF2009>{{cite book
|url=http://www.census.gov.ph/data/publications/pif_2009.pdf
|title=The Philippines in Figures 2009
|author=Republic of the Philippines. National Statistics Office.
|publisher=Author
|year=2009
|issn=1655-2539
|accessdate=2009-12-23}}</ref> Ang pangkahalatang pamuhatan na ito ay maaari pang hatiin sa mas natatanging hindi panliping pangkat gaya ng mga [[Moro]], ang mga [[Kapampangan]], mga [[Pangasinense]], ang mga Ibanag, at ang mga [[Ivatan]].<ref>"[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/456399/Philippines Philippines]". (2009). In ''Encyclopædia Britannica''. Retrieved 2009-12-18 from Encyclopædia Britannica Online.</ref> Mayroon ding mga [[Mga katutubong pangkat ng Pilipinas|katututong pangkat]] gaya ng mga [[Igorot]], ang mga [[Lumad]], mga [[Mangyan]], [[Badjau|Badjao]] at ang mga [[Pangkat Etniko ng Palawan]]<ref name = "Ethnol" /> Ang mga [[Negrito]], gaya ng mga [[Aeta]] at mga [[Ati (pangkat etniko)|Ati]], ay kinikilalang mga taal na nananahan ng kapuluan.
Kabilang sa mga Wikang Banyaga sa Pilipinas ay ang ; [[Wikang Ingles|Ingles]]; [[Wikang Tsino|Tsino]] ([[Wikang Mandarin|Mandarin]], [[Wikang Hokyen|Hokyen]] at [[Wikang Kantones|Kantones]]) sa mga myembro ng komunidad Tsino at Tsino-Pilipino, sa kanilang [[Bayan-Tsino]] o ''Chinatown'' at may kasama mula sa [[Wikang Ingles|Ingles]]; [[Wikang Hapones|Hapones]]; [[Wikang Hindu|Hindu]] at [[Wikang Koreano|Koreano]] ay mula sa mga miyembro ng Komunidad ng mga Hapones, Indyan, mga Amerikano at mga Koreano, ay mula sa kanilang [[Lugar ng Hapon]] o ''Japantown'', [[Munting-Hapon]] o ''LittleJapan'', [[Munting-Indya]] o ''LittleIndia'', [[Bayan-Koreano]] o ''Koreatown'', [[Bayan-Kano]] o ''Americantown'' at mga [[Munting-Amerika]] o ''LittleAmerica'' at paaralan kung saan ang wika ng pagtuturo ay ang bilingwal na Mandarin/English; [[Wikang Arabe|Arabe]] sa mga myembro ng populasyong [[Muslim]] o Moro; at [[Wikang Kastila|Espanyol]], na wikang opisyal ng Pilipinas hanggang 1973 at ngayon ay ginagamit ng mababa sa 0.01% ng populasyon (2,658 tagapagsalita, Senso ng 1990). Gayunpaman, ang tanging nabubuhay na wikang kriolyong Asyatiko-Espanyol, ang [[Tsabakano]], ay wika ng ilan sa timog-kanlurang bahagi ng bansa.
Mula [[1939]], sa pagsisikap na paigtingin ang pambansang pagkakaisa, pinalaganap ng pamahalaan ang pag-gamit ng opisyal na pambansang wika, ang [[Wikang Filipino|Filipino]],''[[de facto]]'' na batay sa [[Wikang Tagalog|Tagalog]]. Tinuturo ang Filipino sa lahat ng paaralan at unti-unting tinatanggap ng populasyon bilang pangalawang wika. Ang [[Wikang Ingles|Ingles]] naman ay ginagamit bilang pangalawang wikang opisyal at kadalasang maririnig sa talakayan ng pamahalaan, edukasyon at negosyo.
Silipin din:
* [[Mga Wika ng Pilipinas]]
* [[Relihiyon sa Pilipinas]]
== Kultura ==
{{main|Kultura ng Pilipinas}}
Sa buong kasaysayan ng Pilipinas, wala ni isang tanging pambansang identitad pangkultura ang nahubog. Sa isang bahagi, ito ay dahil marahil sa napakaraming wikang ginagamit sa buong kapuluan na tinatantiyang nasa 80, bukod pa sa mga dialekto nito. Ang pagkakabukod-bukod ng mga magkakaratig na barangay o mga pulo ay nakadagdag din sa pagkawalang pagkakaisa sa identidad.
Sa pagdating ng mga Kastila, tumawag ang mga misyonerong Katoliko ng mga katutubo para maging tagasalin, nakapaglikha ng bilingguwal na uri, ang mga Ladinos. Ang mga ito, tulad ng tanyag na makatang si [[Gaspar Aquino de Belen]], ay lumikha ng mga tula ng kabanalan na sinulat sa titik Romano, kalimitan sa wikang Tagalog. Ang [[pasyon]] ay isang pagsasalaysay ng simbulo
, pagkamatay at muling pagkabuhay ni Hesukristo na sinimulan ni Gaspar Aquino de Belen. Umusbong din ang mga panitikang sekular (hindi-relihiyoso) na binase sa mga korido, mga baladang Kastila ng kabalyero. Ang mga salaysay na berso, o ang komedya, ay ginanap sa [[mga wikang pang-rehiyon]] para sa mga analfabetong mayoriya (di nakakabasa o nakakasulat). Nasulat din ang mga ito sa alpabetong Romano ng mga prinsipal na wika at kumalat.
[[File:Sschurch1.jpg|thumb|left|130px|Ang [[Basilica Minore de San Sebastian|Basilica Minore de San Sebastián]]]]
Sa karagdagan, ang literatura o panitikang klasikal ([[Jose Rizal]],aira,mikaela [[Pedro Paterno]] at mga dokumento ng kasaysayan (pambansang awit, Constitución Política de Malolos), ay naisulat sa Espanyol, na hindi na opisyal na wika ngayon. Ang mga manunulat na Pilipino, tulad ni [[Claro M. Recto]] ay nagpatuloy sa pagsusulat sa wikang Espanyol hanggang [[1946]].
Ang Pilipinas ay bayan ng maraming bayani. Sinasabing si Lapu-Lapu ng isla ng [[Mactan]] ang unang pumigil sa agresyong kanluranin at ang pumatay kay Fernando Magallanes. Si [[Jose Rizal]] (ipinanganak noong ika-19 ng Hunyo, 1896 sa bayan ng Calamba, Laguna), ipinagmamalaki ng Lahing Malay, Pambansang Bayani ng Pilipinas, sinaulo ang 22 mga wika: Arabe, Katalan, Tsino, Ingles, Pranses, Aleman, Griyego, Ebreo, Italyano, Hapones, Latin, Malay, Portuges, Ruso, Sanskrito, Espanyol, Tagalog at iba pang katutubong diyalekto; siya ay naging isang arkitekto, artista, negosyante, karikaturista, guro, ekonomista, etnolohista, siyentipikong magsasaka, historiador, imbentor, peryodista, dalubhasa sa wika, musikero, mitolohista, nasyonalista, naturalista, nobelista, siruhano sa mata, makata, propagandista, sikologo, syentipiko, manlililok, sosyolohista, at teolohiko. Ang unang Asyatikong Kalihim-Heneral ng Asamblea Heneral ng [[Mga nagkakaisang Bansa]] (UN) ay isang Pilipino - si Carlos Peña Romulo.
Itinuturing na Pandaigdigang Pook na Pamana (World Heritage Sites) ang mga Barokeng Simbahan ng Pilipinas at ang Makasaysayang Bayan ng [[Vigan]]. Kabilang sana dito ang [[Intramuros]] ngunit nawasak ito ng mga Amerikano at Pilipinong sundalo matapos ang [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]]. Isa ring Pandaigdigang Pook na Pamana (World Heritage Site) ang "Hagdang-hagdang Palayan" o '''Pay-yo''' ng Cordillera, na kinikilala ring pang-walong nakakahangang-yaman ng mundo.
===Midya===
{{Main|Sine sa Pilipinas|Telebisyon sa Pilipinas}}
[[File:Abs cbn.png|thumb|left|200px|Ang logo ng [[ABS-CBN]]]]
[[File:GMA Network Center.jpg|thumb|right|230px|Ang [[GMA Network]] broadcasting center]]
<!--Please suggest changes through the talk page. Thanks.-->
Ang [[Media sa Pilipinas|Pilipinong media]] ay pangunahing gumagamit ng Filipino at Ingles. Ang ibang wika sa Pilipinas, gaya ng Bisaya ay ginagamit din, lalo sa [[radyo]] dahil sa kakayahan nitong maabot ang mga pook rural na maaaring hindi kayang maabot ng ibang uri ng media. Ang pangunahing network pantelebisyon na [[ABS-CBN]] at [[GMA Network|GMA]] ay may malawak ding presensya pangradyo.<ref name = "BBC Pilipinas" >[http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/country_profiles/1262783.stm Country profile: The Philippines]. (2009-12-08). ''BBC News''. Retrieved 2009-12-20.</ref>
Ang industriya ng aliwan ay mataginting at binibigyan ang mga pahayagan at tabloid ng walang hanggang suplay ng mga detalye patungkol sa mga artista at mga eskandalo. Ang mga palabas na drama at [[fantaserye]] ay inaabangan pati rin ang mga [[telenobela|telenobelang Latino]], [[Asianovela]], at [[anime]]. Ang mga pang-umagang palabas pantelebisyon ay pinangingibabawan ng mga larong palabas, palabas na ''variety'', at mga ''talk show'' gaya ng ''[[Eat Bulaga]]'' at ''[[Wowowee]]''.
===Musika===
{{main|Musika ng Pilipinas}}
Ang musika ng mga Pilipino ay maraming aspekto tulad ng Rock, ang pinakamalagong uri ng musika sa Pilipinas, Pop, ang pausbong palang na uri ng musika, at musikang tradisyunal, na ngayo'y madalang ng mapakinggan, ang musikang Soul, aktibo ngunit di lubusang malago at ang mga pa-Ballad na mga kanta na matagal na aktibo, at ang Bossa Nova na aktibo at lumalago na sa mukha ng Musikang Pilipino.
Ang tradisyunal o nakaugaliang musika ng Pilipinas ay nagpapakita ng mga inpluwensiyang [[Malay]] at kasapi ang mga iba't-ibang mga instrumentong musikal gaya ng [[kulintang]], [[gandiangan]] at iba pa.
Ang mga bandang Cueshe, Bamboo, Parokya ni Edgar ay ilan lamang sa mga bandang maunlad sa uring Rock sa Pilipinas. Si [[Jose Mari Chan]] ang may pinakamadaming nabentang album sa kasaysayan ng musika ng Pilipinas sa album na Christmas in Our Hearts. Si Nora Aunor ay isa sa mga sikat na kumakanta ng Ballad sa Pilipinas. Si Sitti ay ang pinakasikat na kumakanta ng uring Bossa Nova sa mukha ng musika sa Pilipinas.
Ang uring Pop, na tinaguriang P-Pop ay nagsimula pa lamang noong maagang-2010, ilan sa mga ito ay mga bandang lalaki at mga pangkat-babae, tulad ng XLR8 at Pop Girls. Lubusan ding laganap ang K-Pop na kumalat noong mga gitnang-2009 sa mukha ng musika ng Pilipinas.
== Mga sanggunian ==
<references/>{{reflist|2}}
== Tingnan din ==
* [[Komunikasyon sa Pilipinas]]
* [[Kulturang Ispaniko sa Pilipinas]]
* [[Sandatahang Lakas ng Pilipinas]]
* [[Transportasyon sa Pilipinas]]
* [[Mga Pista sa Pilipinas]]
* [[Tala ng mga temang may kaugnayan sa Pilipinas]]
* [[Tala ng mga kompanyang nakabase sa Pilipinas]]
* [[Mga pangkat etniko sa Pilipinas]]
== Mga panlabas na kawing ==
=== Mga pahinang opisyal ===
* [http://www.gov.ph www.gov.ph] - Portal ng Pamahalaan ng Pilipinas
* [http://www.op.gov.ph www.op.gov.ph] - Tanggapan ng Pangulo
* [http://www.senate.gov.ph www.senate.gov.ph] - Senado
* [http://www.congress.gov.ph www.congress.gov.ph] - Kapulungan ng mga Kinatawan
* [http://www.supremecourt.gov.ph www.supremecourt.gov.ph] - Kataas-taasang Hukuman ng Pilipinas
* [http://www.comelec.gov.ph www.comelec.gov.ph] - Komisyon sa Halalan (COMELEC)
* [http://www.dfa.gov.ph www.dfa.gov.ph] - Kagawaran ng Ugnayang Panlabas
* [http://www.wowphilippines.com.ph www.wowphilippines.com.ph] - Kagawaran ng Turismo
* [http://www.afp.mil.ph www.afp.mil.ph] - Hukbong Sandatahan ng Pilipinas
* [http://www.gabinete.ph www.gabinete.ph] - Kagawaran na bumubuo sa Gabinete sa Pilipinas 2008
=== Kasaysayan ===
* [http://www.elaput.com/ Mga Panahon ng Pilipino: A Web of Philippine Histories]
=== Ibang pang mga pahina ===
* [http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/rp.html CIA World Factbook - ''Philippines'']
* [http://www.filipinolinks.com Tanikalang Ginto] - Philippine links directory
* [http://www.dmoz.org/Regional/Asia/Philippines/ Open Directory Project - ''Philippines''] directory category
* [http://www.odp.ph Philippine Website Directory] - Open directory Philippines
* [http://dir.yahoo.com/Regional/Countries/Philippines/ Yahoo! - ''Philippines''] directory category
* [http://news.yahoo.com/fc?tmpl=fc&cid=34&in=world&cat=philippines Yahoo! News Full Coverage - ''Philippines''] news headline links
* [http://www.infophilippines.com Philippine Directory] - Philippine website directory
{{Philippines political divisions}}
{{Southeast Asia}}
{{ASEAN}}
{{Latinunion}}
{{Asya}}
[[Kaurian:Mga dating kolonya ng Espanya]]
[[Kaurian:Pilipinas|*]]
[[Kaurian:Mga bansa sa Asya]]
[[Kaurian:Mga estadong-kasapi ng ASEAN]]
[[ace:Filipina]]
[[af:Filippyne]]
[[als:Philippinen]]
[[an:Filipinas]]
[[ar:الفلبين]]
[[arz:الفيليبين]]
[[as:ফিলিপাইন]]
[[ast:Filipines]]
[[az:Filippin]]
[[bat-smg:Fėlėpinā]]
[[bcl:Filipinas]]
[[be:Філіпіны]]
[[be-x-old:Філіпіны]]
[[bg:Филипини]]
[[bn:ফিলিপাইন]]
[[bo:ཕི་ལི་པིན།]]
[[bpy:ফিলিপাইন]]
[[br:Filipinez]]
[[bs:Filipini]]
[[ca:Filipines]]
[[cbk-zam:Filipinas]]
[[ceb:Pilipinas]]
[[crh:Filippinler]]
[[cs:Filipíny]]
[[cv:Филиппин]]
[[cy:Pilipinas]]
[[da:Filippinerne]]
[[de:Philippinen]]
[[diq:Filipin]]
[[dv:ފިލިޕީންސް]]
[[el:Φιλιππίνες]]
[[en:Philippines]]
[[eo:Filipinoj]]
[[es:Filipinas]]
[[et:Filipiinid]]
[[eu:Filipinak]]
[[ext:Hilipinas]]
[[fa:فیلیپین]]
[[fi:Filippiinit]]
[[fj:Filipinas]]
[[fo:Filipsoyggjar]]
[[fr:Philippines]]
[[frp:Felipines]]
[[fy:Filipinen]]
[[ga:Na hOileáin Fhilipíneacha]]
[[gan:菲律賓]]
[[gd:Na h-Eileanan Filipineach]]
[[gl:Filipinas - Pilipinas]]
[[gu:ફીલીપાઈન્સ]]
[[gv:Ny h-Ellanyn Philippeenagh]]
[[hak:Fî-li̍t-pîn]]
[[haw:ʻĀina Pilipino]]
[[he:הפיליפינים]]
[[hi:फ़िलीपीन्स]]
[[hif:Philippines]]
[[hr:Filipini]]
[[hsb:Philippiny]]
[[ht:Filipin]]
[[hu:Fülöp-szigetek]]
[[hy:Ֆիլիպիններ]]
[[ia:Philippinas]]
[[id:Filipina]]
[[ie:Filipines]]
[[ilo:Filipinas]]
[[io:Filipini]]
[[is:Filippseyjar]]
[[it:Filippine]]
[[ja:フィリピン]]
[[jv:Filipina]]
[[ka:ფილიპინები]]
[[kk:Филиппиндер]]
[[km:ហ្វីលីពីន]]
[[kn:ಫಿಲಿಪ್ಪೀನ್ಸ್]]
[[ko:필리핀]]
[[ks:फिलिपीन्स]]
[[ku:Filîpîn]]
[[kv:Филиппинъяс]]
[[kw:Filipinys]]
[[la:Philippinae]]
[[lb:Philippinen]]
[[li:Filipiene]]
[[lij:Filippinn-e]]
[[lmo:Filipinn]]
[[lt:Filipinai]]
[[lv:Filipīnas]]
[[map-bms:Filipina]]
[[mhr:Филиппин-влак]]
[[mk:Филипини]]
[[ml:ഫിലിപ്പീൻസ്]]
[[mn:Филиппин]]
[[mr:फिलिपाईन्स]]
[[ms:Filipina]]
[[my:ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ]]
[[na:Philippines]]
[[nah:Filipinas]]
[[nds:Philippinen]]
[[nl:Filipijnen]]
[[nn:Filippinane]]
[[no:Filippinene]]
[[nov:Filipines]]
[[nv:Kéyah Dańlíinii]]
[[oc:Filipinas]]
[[os:Филиппинтæ]]
[[pag:Filipinas]]
[[pam:Filipinas]]
[[pap:Filipinas]]
[[pih:Felapiins]]
[[pl:Filipiny]]
[[pms:Filipin-e]]
[[pnb:فلپائن]]
[[ps:فلپاين]]
[[pt:Filipinas]]
[[qu:Philipinakuna]]
[[ro:Filipine]]
[[ru:Филиппины]]
[[sa:फिलिपीन्स]]
[[sah:Пилипиин]]
[[se:Filippiinnat]]
[[sg:Filipîni]]
[[sh:Filipini]]
[[simple:Philippines]]
[[sk:Filipíny]]
[[sl:Filipini]]
[[sm:Filipaina]]
[[sq:Filipinet]]
[[sr:Филипини]]
[[su:Pilipina]]
[[sv:Filippinerna]]
[[sw:Ufilipino]]
[[szl:Filipiny]]
[[ta:பிலிப்பைன்ஸ்]]
[[te:ఫిలిప్పీన్స్]]
[[tet:Filipinas]]
[[tg:Филиппин]]
[[th:ประเทศฟิลิปปินส์]]
[[tk:Filippinler]]
[[tpi:Ol Pilipin]]
[[tr:Filipinler]]
[[tt:Филиппиннар]]
[[udm:Филиппин]]
[[ug:فىلىپپىن]]
[[uk:Філіппіни]]
[[ur:فلپائن]]
[[uz:Filippin]]
[[vec:Filipine]]
[[vi:Philippines]]
[[vo:Filipuäns]]
[[wa:Filipenes]]
[[war:Pilipinas]]
[[wo:Filipiin]]
[[wuu:菲律宾]]
[[xal:Пилипмудин Орн]]
[[yi:פיליפינען]]
[[yo:Filipínì]]
[[zh:菲律宾]]
[[zh-classical:菲律賓]]
[[zh-min-nan:Hui-li̍p-pin]]
[[zh-yue:菲律賓]]
| |||