Sulat sa Bagong Tipan: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
m robot dinagdag: uk:Епістола |
m robot dinagdag: sr:Епистола; Kosmetiko pagbabago |
||
Linya 3:
Ang mga '''sulat''' ay mga aklat na bahagi ng [[Bagong Tipan]] ng [[Bibliya]]. Matatagpuan ang mga '''liham''' na ito pagkaraan ng ''[[Aklat ng mga Gawa ng mga Alagad]]''. Sapagkat inakdaan ng mga naunang pinuno ng [[Simbahang Kristiyano]], may layunin ang mga sulat na ito na makapagbigay ng mga gabay o patnubay sa gawi kung paano mamuhay bilang tunay na [[Kristiyano]].<ref name=Biblia2>{{cite-Biblia2|Introduction to the Old and New Testaments, pahina 16}}</ref> Bumubuo ang pangkat ng mga liham na ito sa ikalawang pangunahing kahatian ng Bagong Tipan ng Bibliya.<ref name=NBK>{{cite-NBK|New Testament, pahina 161-162}}</ref>
== Sanligang pangkasaysayan ==
{{pangunahin|Kasaysayan ng Kristiyanismo}}
Dahil sa pagkakaroon ng simula ng pagsali ng mga mamamayan sa pangkat ng mga Kristiyano, kinailangang sagutin ng mga naunang pinuno ng mga nanalig kay Kristo ang mga lumilitaw na mga katanungan. Kinailangan din nilang sugpuin ang mga nagaganap na mga suliranin at mga pagtatalo. Mayroon din mga pakikipag-ugnayan silang natanggap mula sa mga bagong Kristiyano ng kanilang mga kapanahunan. Nagbunga ang mga tanong, kaguluhan, problema, at hindi pagkakasundo sa pagkakaroon ng mga liham o sulat na ito, kasabayan ng pagsulat ng mga ebanghelyo. Pinangalagaan ng mga nakatanggap ng mga liham na ito ang mga kanilang mga sipi, nagtabi ng mga kopya, at unti-unting pinagtipun-tipon hanggang sa maging bahagi ng Bibliya. Nakasama sila ng mga Mabuting Balita o Ebanghelyo at mga opisyal na panitikang Kristiyano dahil sa katangian at kahalagan ng kanilang mga nilalaman.<ref name=NBK/>
== May-akda ng mga sulat ==
Kabilang sa mga umakda ng mga liham na nagbibigay ng mga kasagutan, mga mungkahi, at nagsilbi ring pamuksa sa mga alitan at suliranin ng mga sinaunang Kristiyano sina [[Pablo ng Tarsus]], [[Santiagong anak ni Cleofas]], [[Juan ang Alagad]], [[Simon Pedro]], at iba pa. Mayroon ding mga liham na hindi natitiyak kung sino ang may-akda. Isang halimbawa ng anonimong sulat ang ''[[Sulat sa mga Hebreo]]''.<ref name=NBK/>
== Pagkakapangkat-pangkat ==
Sa pangkalahatan, mayroong dalawampu't isang aklat na liham o sulat sa Bagong Tipan ng Bibliya.<ref name=Biblia2/> May dalawang pangunahing pagkakahati ang mga sulat na ito: una, ang mga '''Paulinong Sulat''' o ang mga '''Sulat ni San Pablo''', at ikalawa: ang mga '''Sulat na Panlahat''' o mga '''Katolikong Liham'''.<ref name=NBK/>
=== Mga Sulat ni San Pablo ===
{{pangunahin|Mga sulat ni Pablo}}
Kabilang sa mga naisulat ng mga sinaung pinuno ng Kristiyanismo ang '''labintatlong sulat''' na inakdaan ni [[San Pablo ng Tarsus]] - ang mga ''Sulat ni San Pablo'', na kilala rin bilang mga ''Paulinong Liham'' o kaya mga ''Paulinong Sulat'' (''Pauline Espistles'' sa Ingles)<ref name=NBK/> - na ipinadala sa mga lokal na parokya o simbahan, na siya mismo ang nagtatag. Nagsimulang kumalat ang mga sulat ni San Pablo mula noong 51 AD, mga dalawampung taon pagkaraan ng pagpanaw at muling pagkabuhay ni [[Hesus]]. Nasulat na ang mga liham ni Pablo bago pa man maisatitik ang mga [[Ebanghelyo]] nina [[Ebanghelyo ni Mateo|San Mateo]], [[Ebanghelyo ni Marcos|San Marcos]], [[Ebanghelyo ni Lucas|San Lucas]], at [[Ebanghelyo ni Juan|San Juan]]. Ang ''[[Sulat sa mga taga-Tesalonica]]'' ang naging pinakauna sa mga liham na isinulat ni Pablo. Naglalaman ang mga liham ni Pablo ng mga kilala at naging bantog na mga pangungusap sa [[panitikan]] ng daigdig.<ref name=Biblia2/>
=== Mga Katolikong Liham ===
Tinawag na mga ''[[Katoliko]]ng Liham'' - mga ''Sulat na Panlahat'', ''Pandaigdigang mga Liham'', o mga ''Epistolaryong Katoliko'' - ang mga pangkat na ito sapagkat itinuturing na pandaigdigan o pangkalahatan ang mga sulat na bumubuo rito. Sa diwang ito, nangangahulugang ''pandaigdigan'' ang salitang ''Katoliko''. Walang partikular na simbahan o parokyang pinadalhan o tinutukoy ang mga liham na ito, kaya't itinuring na panglahat o pandaigdigan. Binubuo ang mga ito ng '''pitong liham''': ang ''[[Sulat ni Santiago]]''; ang ''Mga Sulat ni Pedro'' na binubuo ng dalawang liham ni San Pedro (ang ''[[Unang Sulat ni Pedro|Una]]'' at ''[[
=== Iba pang mga liham ===
May dalawa pang sulat na napabilang din sa pangkat ng mga liham na matatagpuan sa Bagong Tipan ng Bibliya. Ito ang ''Sulat sa mga Hebreo'' at ang ''[[Aklat ng Pahayag]]'' o ang ''[[Aklat ng Apokalipsis]]''.<ref name=NBK/>
== Sanggunian ==
{{reflist}}
Linya 49:
[[simple:Epistle]]
[[sk:Epištola]]
[[sr:Епистола]]
[[uk:Епістола]]
| |||