Esperanto: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
Brencaivan (usapan | ambag) mNo edit summary |
Brencaivan (usapan | ambag) Mas pinalawak na impormasyon mula sa pahinang Inggles ng katulad ng paksa. |
||
Linya 1:
{{Wika
|name = Esperanto
|creator = Ludwig Lazarus Zamenhof
|created = 1887
|setting = Pandaigdig na Wika
|speakers = Unang Wika: 200 to 1,000
|date=1996
|speakers2 = Tagapagsalita: 10,000 to 2,000,000
|fam2 = Pandaigdig na Wika
|posteriori = Mga salitang hango sa [[Wikang Romanse]] at [[Wikang Germaniko]]; ponolohiya mula sa [[Wikang Islabiko]]
|agency = Akademio de Esperanto
|iso1 = eo
|iso2 = epo
|iso3 = epo
|notice=IPA
}}
[[Talaksan:Flag of Esperanto.svg|thumb|right|Ang watawat ng Esperanto]]
Line 12 ⟶ 29:
Tinatayang mula 10,000 hangggang 2,000,000 ang nakakapagsalita at gumagamit ng Esperanto sa buong mundo, kabilang ang may 1,000 na natutunan ito bilang kanilang unang wika. Karamihan sa mga taong gumagamit ng wikang ito ay galing sa [[Europa]], [[Silangang Asia]] at [[Timog Amerika]].<ref>Overview of the spread of Esperanto speakers [http://www.pasportaservo.org/monda-mapo worldwide].</ref> Ang unang ''Pandaigdigang Pagpupulong ng Esperanto'' ay ginanap sa Pransya noong 1905. Mula noon, taon-taong nagaganap ang pagpupulong na ito ng mga Esperantista (katawagan sa mga nagsasalita ng Esperanto) maliban sa mga taon na nagkaroon ng pandaigdigang digmaan. Bagamat wala pang bansa na nagtuturing sa Esperanto bilang pangalawang wika nito, ipinayo ang paggamit nito ng Akademiya ng Agham ng [[Pransya]] noong 1921 at ng [[UNESCO]] noong 1954. Esperanto ang kasalukuyang gamit na wika sa pagtuturo sa Pandaigdigang Akademiya ng Agham sa [[San Marino]].
==Kasaysayan==
Ang Esperanto ay nilikha ni Dr. Ludwig Lazarus Zamenhof, isang optalmologong mula sa Biyalistok na bahagi ng dating Imperyong Ruso, noong mga taong 1870 hanggang 1880. Ayon sa kanya, ginawa niya ang wikang ito upang palaganapin ang pagkakaisa ng bawat tao sa iba't ibang bansa.
Matapos ang sampung taong pagsisikap na mabuo ang wika, isalin ang ilang mga akda at literatura sa Esperanto at gumawa ng mga orihinal na tula at kuwento sa wikang ito, nailimbag ang unang aklat tungkol sa balirala ng Esperanto na pinamagatang ''Unua Libro'' noong Hulyo 1887. Tumaas ang bilang ng mga tagapagsalita nito sa loob lamang ng ilang dekada, una'y mula sa [[Imperyong Ruso]] at [[Silangang Europa]], matapos ay sa [[Kanlurang Europa]], [[Amerika]], [[Tsina]] at [[Hapon]].
Ang piniling pangalang lamang ni Zamenhof para sa wikang ito ay ''La Internacia Lingvo'' na nangangahulugang ''Pandaigdig na Wika''.<ref>{{cite web|url=http://www.ling.ohio-state.edu/~hana/esr/ |title=Esperanto |publisher=Ling.ohio-state.edu |date=2003-01-25 |accessdate=2010-12-05}}</ref>
==Katayuan==
Hanggang sa kasalukuyan, wala pang bansang nagtuturing sa Esperanto bilang ikalawang wika nito. Subalit, nagkaroon ng mga balak sa simula ng ika-20 siglo na gawing unang estado ng Esperanto ang [[Neutral Moresnet]] sa mundo. Iminungkahi rin ni [[Qian Xuantong]], isang lingwistikong intsik, na ipalit ang Esperanto sa Wikang Tsino bilang ikalawang wika ng mga tao roon.<ref>[http://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=CYqFKrihrgMC&oi=fnd&pg=PR9&dq=esperanto+language+china&ots=_bW7CG6d6x&sig=bYzZvplZGxRcn9YweXWIfNpN7Nw The Languages of China] by S. Robert Ramsey</ref> Bukod dito, idineklara ng nagsariling estado ng Republika ng Rose Island ang Esperanto bilang opisyal na wika nito noong 1968.
==Mga Halimbawa==
{| class="wikitable"
|-
!Tagalog || Esperanto || [[Pandaigdigang Ponetikong Alpabeto|IPA]]
|-
|Hi!, Hello! || Saluton! || {{IPA|[sa.ˈlu.ton]}}
|-
|Oo. || Jes. || {{IPA|[ˈjes]}}
|-
|Hindi. || Ne. || {{IPA|[ˈne]}}
|-
|Magandang umaga. || Bonan matenon. || {{IPA|[ˈbo.nan ma.ˈte.non]}}
|-
|Magandang gabi. || Bonan vesperon. || {{IPA|[ˈbo.nan ves.ˈpe.ron]}}
|-
|Magandang gabi.(bago matulog) || Bonan nokton. || {{IPA|[ˈbo.nan ˈnok.ton]}}
|-
|Paalam. || Ĝis revido. || {{IPA|[dʒis re.ˈvi.do]}}
|-
|Anong pangalan mo? || Kiel vi nomiĝas? || {{IPA|[ˈki.el vi no.ˈmi.dʒas]}}
|-
|Ang pangalan ko ay John. || Mi nomiĝas Johano. || {{IPA|[mi no.ˈmi.dʒas jo.ˈha.no]}}
|-
|Kumusta ka? || Kiel vi fartas? || {{IPA|[ˈki.el vi ˈfar.tas]}}
|-
|Nagkakapagsalita ka ba ng Esperanto? || Ĉu vi parolas Esperanton? || {{IPA|[ˈtʃu vi pa.ˈro.las es.pe.ˈran.ton]}}
|-
|Hindi kita maintindihan. || Mi ne komprenas vin. || {{IPA|[mi ˈne kom.ˈpre.nas vin]}}
|-
|Mabuti. || Bone. || {{IPA|[ˈbo.ne]}}
|-
|Ayos. || Ĝuste. || {{IPA|[ˈdʒus.te]}}
|-
|Salamat. || Dankon. || {{IPA|[ˈdan.kon]}}
|-
|Walang anuman. || Nedankinde. || {{IPA|[ˌne.dan.ˈkin.de]}}
|-
|Pakiusap. || Bonvolu. || {{IPA|[bon.ˈvo.lu]}}
|-
|Pagpalain ka! || Sanon! || {{IPA|[ˈsa.non]}}
|-
|Maligayang pagbati. || Gratulon. || {{IPA|[ɡra.ˈtu.lon]}}
|-
|Mahal kita. || Mi amas vin. || {{IPA|[mi ˈa.mas vin]}}
|-
|Isang alak nga. || Unu bieron, mi petas. || {{IPA|[ˈu.nu bi.ˈe.ron, mi ˈpe.tas]}}
|-
|Ano iyon? || Kio estas tio? || {{IPA|[ˈki.o ˈes.tas ˈti.o]}}
|-
|Aso iyon. || Tio estas hundo. || {{IPA|[ˈti.o ˈes.tas ˈhun.do]}}
|-
|Kapayapaan! || Pacon! || {{IPA|[ˈpa.tson]}}
|}
==References==
| |||