Pagbabago noong 06:03, 3 Disyembre 2011 baguhin Aghamsatagalog2011 (usapan \| ambag) 6,755 edit →‎Anatomiya ← Nakaraang pagkakaiba		Pagbabago noong 20:27, 3 Disyembre 2011 baguhin i-undo Aghamsatagalog2011 (usapan \| ambag) 6,755 edit No edit summary Susunod na pagkakaiba →
Linya 42: \|- !sintesis ng RNA-/protina \|~~pinagdugton~~pinagdugtong sa [[~~cytoplasm~~cytoplasma]] \|Ang sintesis ng RNA sa loob ng nucleus<br />ang sintesis ng protina sa ~~cytoplasm~~cytoplasma \|- ![[Ribosoma]] Linya 78: Ang selulang prokaryote ay mas simple kaya ito ay mas maliit kesa sa selulang eukaryote. May dalwang uri ng prokayorte: [[bacteria]] at [[archae]]. Ang parehong ito ay nagsasalo ng parehong istraktura. Ang materyal na nuclear ng isang selulang prokaryotiko ay binubuo ng isang [[kromosoma]] na direktang nakadikit sa [[~~cytoplasm~~cytoplasma]]. Dito, ang mga hindi matukoy na rehiyong nuclear sa ~~cytoplasm~~cytoplasma ay tinatawag na [[nucleoid]]. Ang isang selulang prokaryotiko ay may tatlong rehiyong arkitektural: Linya 90: Ang mga [[halaman]], [[hayop]], [[fungi]], malusak na mga [[amag]], [[protozoa]] at [[algae]] ay mga eukaryotiko. Ang mga selulang ito ay 15 beses na mas malawak kesa sa isang tipikal na prokaryote at maaaring mga 1000 beses na mas malaki sa [[bolyum]]. Ang pinakamalaking pagkakaiba sa pagitan ng mga prokaryote at eukaryote ay ang mga selulang eukaryote ay naglalaman ng tinatakdaan-membrano na mga kompartmento(paghahati) kung saan ang mga spesipikong [[metabolismo\|metabolikong]] mga gawain ay nangyayari. Ang pinakamahalaga sa mga ito ang [[nucleus ng selula]] na isang nahihiwalay ng membranong kompartmento na naglalaman ng [[DNA]] ng isang selulang eukaryotiko. Ang nucleus na ito ang nagbibigay ng pangalan sa eukaryote na nangangahulugang "totoong nucleus". Ang ibang mga pagkakaiba ang sumusunod: Ang [[membranong plasma]] ay katulad ng sa prokaryote sa tungkulin na may maliit na pagkakaiba sa pagkakabuo. Ang mga pader na selula ay maaari o hindi maaaring umiral. Ang DNA na eukaryotiko ay inayos sa isa o mas maraming mga linyar na [[molekula]] na tinatawag na [[kromosoma]] na kaugnay ng mga [[protinang]] [[histone]]. Ang lahat ng kromosomal na DNA ay iniimbak sa nucleus ng selula na inihihiwalay mula sa [[~~cytoplasmo~~cytoplasma]] ng isang membrano. Ang ilang mga organelong eukaryotiko gaya ng [[mitochondria]] ay naglalaman rin ng ilang DNA. Maraming mga selulang eukaryotiko ay may pangunahing [[cilia]]. Ang pangunahing cilia ay gumagampan ng mahalagang tungkulin sa [[chemosensasyon]](chemosensation) na nagtutugma ng malaking bilang ng mga [[landas na naghuhudyat]](signalling pathways) sa selula at minsan ay nagdudugtong ng mga paghuhudyat sa motilidad(paggalaw) na pang-clia o sa alternatibo sa [[paghahati ng selula]] sa [[diperentasyon ng selula]](ang mga simpleng selula ay nagiging isang uring espesyal na selula). Ang mga eukaryote ay maaaring makagalaw gamit ang [[cilia]] o [[flagella]]. Ang flagella ay mas komplikado sa eukaryote kesa sa prokaryote. Linya 110: (12) [[lysosome]]<br/> (13) [[centriole]] sa loob ng [[centrosome]]]] Ang lahat ng mga selula kahit ito ay prokaryotiko o eukaryotiko ay may [[membrano]](membrane) na pumapalibot sa selula at humihiwalay sa loob nito mula sa kapaligiran, nangangasiwa sa kung ano ang mga bagay na labas pasok(na selektibong matatagos) at nagpapanatili ng elektrikong potensiyal ng selula. Sa loob ng membrano, ang isang maalat ng [[~~cytoplasmo~~cytoplasma]] ang kumukuha ng halos lahat na [[bolyum]] ng selula. Ang lahat ng mga selula ay nag-aangkin ng [[DNA]] na isang hereditaryong(pagmamana) materyal ng mga [[gene]] gayundin ng [[RNA]] na naglalaman ng mga impormasyong kinakailangan upang lumikha ng iba't ibang uri ng mga protina gaya ng mga [[ensaym]] na pangunahing makinarya ng selula. Mayroon ding iba't ibang uri ng mga [[biomolekula]] sa selula. ===Membrano ng selula=== Ang [[~~cytoplasmo~~cytoplasma]] ng isang selula ay napapalibutan ng membrano ng selula o membranong plasma. Ang membranong plasma sa mga halaman at prokaryote ay karaniwang natatakpan ng isang pader ng selula. Ang membranong ito ay nagsisilbing tagapagpahiwalay at tagaprotekta ng selula mula sa kapaligiran nito at halos nito ay gawa sa dobleng patong ng mga [[lipid]](mga hydropobikong mga tulad ng [[taba]]ng molekula) at hydropilikong [[phosporus]] na mga molekula kaya ang patong na ito ay tinatawag na "phospholipid bilayer". Ito ay maaari ring tawaging pluidong mosaikong membrano. Ang nakakabit sa membranong ito ang iba't ibang mga protinang molekula na umaasal bilang mga kanelo(channels) at pump na nagpapagalaw ng iba't iba't mga molekula papasok at papalabas sa selula. Ang membrano ay sinasabing "kalahating natatagusan(semi-permeable)" dahil ito ay pumapayag na ang isang substansiya(gaya ng [[molekula]] o [[ion]] na malayang makapasok sa isang limitadong hangganan o hindi pumayag na ang mga substansiyang ito na makapasok. Ang mga ibabaw na membrano ng selula ay naglalaman rin ng mga [[protinang reseptor]] na pumapayag sa mga selula na matukoy ang panlaab na humuhudyat na mga molekula gaya ng mga [[hormone]]. ===~~Cytoplasmo~~Cytoplasma=== Ang cytoskeleton ay umaasal na mga sumusunod: *bilang tagapangasiwa at tagapanatili ng hugis ng selula Linya 127: Ang dalawang uri ng mga materyal na henetiko na umiiral: ang [[asidong deoxyribonucleic]] (DNA) at [[asidong ribonucleic]](RNA). Karamihan sa mga organismo ay gumagamit ng [[DNA]] para sa kanilang pangmatagalang imbakan ng impormasyon ngunit ang ilang mga [[virus]] gaya ng mga [[retrovirus]] ay gumagamit ng [[RNA]] bilang mga henetikong materyal nito. Ang biolohikal na impormasyong nakapaloob sa isang organismo ay kino-koda sa sekwensiyang DNA o RNA nito. Ang RNA ay ginagamit rin sa paghahatid ng impormasyon(gaya ng [[mRNA]]) at mga tungkuling [[ensaym]]atiko(gaya ng ribosomal RNA) sa mga organismong gumagamit ng DNA para sa mismong kodang henetiko. Ang mga [[lipat na RNA]](transfer RNA o tRNA) ay ginagamit upang magdagdag ng [[asidong amino]] habang isinasagawa ang [[pagsasalin ng protina]]. Ang mga henetikong materyal ng mga prokaryotiko ay isinaayos sa isang simpleng sirkular(pabilog) na molekulang DNA (ang kromosomang bacterial) sa rehiyong nucleoid ng [[~~cytoplasmo~~cytoplasma]]. Ang henetikong materyal ng mga eukaryotiko ay nahahati sa iba't ibang mga linyar na molekula na tinatawag na mga [[kromosoma]](chromosome) sa loob ng isang diskretong nucleus na karaniwan ay may karagdagang mga henetikong materyal sa ilang mga [[organelo]] gaya ng [[mitochondria]] at [[chloroplast]]. Ang selula ng isang [[tao]] ay may henetikong materyal na nakapaloob sa nucleus ng selula(nuclear genome) at sa [[mitochondria]](mitochondrial genome). Sa mga tao, ang nuclear genome ay nahahati sa 23 pares ng mga linyar na molekula ng DNA na tinatawag na mga [[kromosoma]]. Bagaman ang mga mitochondrial DNA ay napakaliit kumpara sa mga nuclear na kromosoma, ito ay nagko-koda para sa 13 mga protinang nasasangkot sa mitochondrial na produksiyon ng enerhiya at spesipikong [[tRNA]]. Linya 139: ====Nucleus ng selula na sentro ng impormasyon(sa mga eukaryotes lamang)==== [[Talaksan:Diagram human cell nucleus no text.png\|right\|thumb\|200x\|nucleus ng selula]] Ang [[nucleus ng selula]] ang pinakanapapansing organelong matatagpuan sa selula ng mga eukaryotiko. Ito ay ay naglalaman ng mga [[kromosoma]](chromosome) ng selula at isa ring lugar kung saan ang halos lahat ng [[replikasyon ng DNA]] at [[sintesis ng RNA]](transkripsiyon) ay nagaganap. Ang nucleus ay [[spero\|sperikal]] at nahihiwalay mula sa ~~cytoplasmo~~cytoplasma ng isang dobleng membrano na tinatawag na [[nuclear envelope]]. Ang nuclear envelope ay humihiwalay at pumoprotekta sa [[DNA]] ng selula mula sa iba't ibang mga [[molekula]] na maaaring aksidenteng makapinsala sa istraktura ng nito o makialam sa pagpoproseso nito. Sa pagpoproseso, ang DNA ay kinokopya(transcribed) sa isang espesyal na [[RNA]] na tinatawag na [[mensaherong RNA]](mRNA). Pagkatapos nito, ang mRNA ay ihinahatid sa labas ng nucleus kung saan ito ay isinasalin sa isang spesipikong molekula ng protina. Ang [[nucleolus]] ay isang espesyal na rehiyon sa loob ng nucleus kung saan ang mga pang-ilalim na unit ng [[ribosoma]] ay binubuo. Sa mga prokaryotes, ang pagpoproseso ng DNA ay nangyayari sa [[~~cytoplasmo~~cytoplasma]]. ====Mitochondria at chloroplast na tagalikha ng enerhiya(sa eukaryotes lamang)==== Ang [[mitochondria]] ay mga organellong kumokopya sa sarili nito(self-replicating) na nangyayari sa iba't ibang mga bilang, hugis at sukat sa [[~~cytoplasmo~~cytoplasma]] ng lahat ng mga selulang eukaryotiko. Ang mitochondria ay gumagampan ng isang mahalagang tungkulin sa paglikha ng [[enerhiya]] sa isang selulang eukaryotiko. Ang mitochondria ay lumilikha ng enerhiya sa selula sa pamamagitan ng [[oksidatibong phosphorilasyon]] gamit ang [[oxygen]] upang maglabas ng enerhiyang nakaimbak sa mga nutrientong selular(na karaniwang humihinggil sa [[glucose]]) upang lumikha ng [[ATP]]. Ang mitochondria ay dumadami sa pamamagitan ng paghahati sa dalawa. Ang [[respirasyon]] ay nangyayari sa mitochondria ng selula. ====Endoplasmikong reticulum(sa mga eukaryotes lamang)==== Ang [[endoplasmikong reticulum]](ER) ang networkong tagahatid para sa mga [[molekulang]] inaasinta para sa ilang mga modipikasyon at spesipikong mga destinasyon na kumpara sa molekulang malayang lumalangoy sa ~~cytoplasmo~~cytoplasma. Ang endoplasmikong reticulum ay may dalawang mga anyo: Ang magaspang na ER(rought ER) na may ribosoma sa ibabaw nito at naglalabas ng mga protina sa ~~cytoplasmo~~cytoplasma, at ang makinis na ER(smooth ER) na wala nito. Ang makinis na ER ay gumagampan ng papel sa sekwestrayon(pagsunggab) ng [[calcium]] at paglabas nito. ====Aparatong Golgi==== Ang pangunahing tungkulin ng [[aparatong Golgi]](Golgi apparatus) ay magproseso at magbalot ng mga [[macromolekula]] gaya ng mga [[protina]] at [[lipid]] na isini-sintesis ng selula. Linya 160: Ang isang tulad ng [[gelatin]] na kapsula ay makikita sa ilang mga [[bacteria]] sa labas ng [[pader ng selula]]. Ang kapsula ay maaaring isang [[polysaccharide]] gaya ng sa [[pneumococci]], [[meningococci]] o [[polypeptide]](gaya ng sa [[Bacillus anthracis]]) o [[asidong hyaluroniko]](gaya ng sa [[streptococci]]. Ang mga kapsula ay hindi tinatakdaan ng mga ordinaryong mantsa at maaaring matukoy ng mga espesyal na mantsa. ===Flagella=== Ang mga [[flagella]] ang mga organelo ng paggalaw ng selula. Ang ito ay lumilitaw mula sa [[~~cytoplasmo~~cytoplasma]] at umuusli sa pader ng selula. Ang mga ito ay mahaba at makapal na mga katulad ng [[sinulid]] na sangang mga protina sa kalikasan. Ang karamihan ng mga ito ay karaniwang matatagpuan sa mga [[bacteria]] ngunit matatagpuan rin sa mga maliliit na mga hayop. ===Fimbriae (pili)=== Ang mga ito ay maikli at manipis na mga tulad ng buhok na [[filament]] na gawa sa protinang tinatawag na [[pilin]](antiheniko). Ang mga [[fimbriae]] ay responsable sa pagkakabit ng mga bacteria sa mga spesipikong reseptor ng selula ng tao. Mayroong mga espesyal na uri ng pili na tinatawag na sex pili na nasasangkot sa pagdudugtong(conjunction).

Sihay: Pagkakaiba sa mga binago