HIV: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
Linya 755:
Sa [[Aprika]], ang bilang ng mga kasong pagpasang HIV ng ina-sa-anak(mother-to-child-transmission o MTCT) at pagiging laganap ng [[AIDS]] ang nagsimulang bumaliktad ng mga dekada ng matatag na pagpapatuloy ng buhay sa mga bata. Ang mga bansang gaya ng Uganda ay nagtatangkang supilin ang epidemikang MTCT sa pamamagitan ng pag-aalok ng mga serbisyong VCT(voluntary counselling and testing/boluntaryong pagpapayo at pagsubok), PMTCT (prevention of mother-to-child transmission/pag-iwas na ina-sa-anak na transmisyon) at ANC (ante-natal care/pangangalagang ante-natal) na kinabibilangan ng pamamahagi ng terapiyang antiretroviral.
==Kasaysayan==
===Mga pinagmulan===
Ang HIV ay inakalang nagmula sa hindi-taong mga [[primado]] sa [[sub-Saharan Aprika]] at naipasa sa mga tao sa huli ng ika-19 o simula ng ika-20 [[siglo]]. Ang unang papel na kumikilala ng paterno(pattern) ng mga oportunistikong impeksiyon na katangian ng [[AIDS]] ay naiulat noong 1981.
Ang parehong [[HIV-1]] at [[HIV-2]] ay pinaniniwalaang nagmula sa Kanularang-Sentral na [[Aprika]] at tumalon sa mga [[species]](isang prosesong tinatawag na [[zoonosis]]) mula sa hindi-taong mga [[primado]] tungo sa mga tao(humans). Ang HIV-1 ay lumilitaw na nagmula sa katimugang [[Cameroon]] sa pamamagitan ng [[ebolusyon]] ng [[SIV]](cpz) na isang [[simiang immunodeficiency virus]](SIV) na humahawa ng mga ligaw(wild) na [[chimpanzee]]. Ang HIV-1 ay nagmula sa [[SIVcpz]] enedemiko sa pangilalim na species/subspecies ng [[chimpanzee]] na [[Pan troglodytes troglodytes]]. Ang pinakamalapit na kamag-anak ng HIV-2 ang [[SIV(smmm)]] na isang virus ng [[sooty mangabey]](Cercocebus atys atys) na isang [[Lumang Daigdig]] na [[unggoy]] na nabubuhay sa [[litoral]] na Kanlurang Aprika mula katimugang [[Senegal]] hanggang kanluraning [[Ivory Coast]]. Ang mga Lumang Daigdig na mga unggoy gaya ng mga [[kwagong unggoy]] ay hindi tinatalaban ng impeksiyong HIV-1 na posibleng dahil sa [[genome|genomikong]] [[fusion]] ng dalawang [[gene]] ng resistansiya(pagiging hindi tinatablan). Ang HIV-1 ay inakalang tumalon sa harang ng [[species]] sa hindi bababa sa tatlong magkahiwalay na mga okasyon na nagpalitaw ng tatlong mga pangkat ng virus na M, N, at O.
May ebidensiyang ang mga tao na nakilahok sa mga gawaing [[bushmeat]] bilang mga [[mangangaso]](hunters) o tagatinda ng bushmeat ay karaniwang nagtatamo ng [[SIV]]. Gayunpaman, ang [[SIV]] ay isang mahinang [[virus]]. Ito ay karaniwang sinusupil ng [[sistemang immuno]] ng tao sa loob ng mga linggo ng pagkakahawa nito. Inakalang ang ilang mga pagpasa ng virus mula indibidwal-sa-indibidwal sa mabilis na paghalili ay kailangan upang pumayag sa sapat na panahong ito ay mag-[[mutasyon|mutado]](mutate) sa HIV. Sa karagdagan, dahil sa relatibong mababang rate ng tao-sa-taong pagpasa nito, ito ay maaari lamang kumalat sa kabuuan ng populasyon sa presensiya ng isa o higit sa mga kanelong(channels) pagpasang mataas na panganib na inakalang hindi umiiral sa [[Aprika]] bago ang ika-20 [[siglo]].
Ang spesipikong minungkahing mga kanelong pagpasang mataas na panganib na pumapayag sa [[virus]] na maka-angkop(adapt) sa mga tao at kumalat sa buong lipunan ay depende sa iminungkahing panahong ng hayop-sa-taong pagtawid. Ang mga [[henetika|henetikong]] pag-aaral ng virus ay nagmumungkahing ang pina-kamakailang(most recent) na ninuno ng HIV-1 M pangkat ay pinepetasahan ng pabalik sa circa 1910. Ang mga tagataguyod ng petsang ito ay nag-uugnay ng epidemikang HIV sa paglitaw ng [[kolonyalismo]] at paglago ng malaking mga kolonyal na siyudad Aprika na tumungo sa pagbabagong panlipunan kabilang ang mas mataas na digri ng [[sekswual na promiskuidad]], pagkalat ng [[prostitusyon]] at ang sabay na mataas na prekwensiyang mga sakit na [[genital ulcer]] gaya ng [[syphilis]] sa mga bagong kolonyal na siyudad. May ebidensiyang ang mga rate ng transmisyon ng HIV sa [[pakikipagtalik|pakikipagtalik pampuke]] bagaman medyo mababa sa ilalim ng mga regular na sirkumstansiya ay maaaring tumaas ng mga sampu kung hind daang beses kung ang isa sa mga katalik ay dumadanas ng [[Sakit na naipapasa sa pakikipagtalik]](STD) na resulta ng [[genital ulcer]]. Ang simula nang 1900 na mga kolonyal na mga siyudad ay kilala dahil sa mataas na paglaganap ng [[prostitusyon]] at [[STD]] na [[genital ulcer]] sa digri na noong 1928, kasingrami ng 45% ng mga residenteng babae ng silanganing [[Kinshasa]] ay inakalang mga [[prostitut]] at noong 1933, ang mga 15% ng lahat ng mga resident ng parehong siyudad ay impektado ng isa sa mga anyo ng [[syphilis]].
Ang alternatibong pananaw ay nagsasaad na ang hindi ligtas na mga kasanayang [[medikal]] sa [[Aprika]] sa mga panahong pagkatapos ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]] gaya ng hindi sterilisadong muling paggamit pang-isahing gamit na mga [[siringhe]](syrigne) habang isinasagawa ang pangmasang [[pagbabakuna]], mga kampanyang paggamot na [[antibiotiko]] at anti-[[malaria]] ang inisyal na mga [[vector]] na pumayag sa virus na maka-angkop(adapt) sa mga tao at kumalat.
Ang pinakaunang maiging nadokumentong kaso ng HIV sa tao ay pinetsahan ng pabalik sa 1959. Ang [[virus]] na HIV ay maaaring umiiral na sa [[Estados Unidos]] sa simula ng 1966 ngunit ang malawak na karamihang mga impeksiyon ay nangyayari sa labas ng [[Sub-Saharan Aprika]](kabilang ang Estados Unidos) ay mababakas pabalik sa isang hindi kilalang indibidwal na nahawaan ng HIV sa [[Haiti]] at nagdala naman ng impeksiyon sa Estados Unidos noong mga 1969. Ang [[epidemika]] ay mabilis namang kumalat sa mga mataas na panganib na pangkat(sa simula ay mga seksuwal na promiskuosong mga [[homoseksuwal]]). Noong 1978, ang pagiging laganap ng HIV-1 sa mga baklang lalakeng resident ng [[New York]] at [[San Francisco]] ay tinatantiyang 5% na nagmumungkahing ang ilang mga libong indibidwal sa Estados Unidos ay nahawaan na sa panahong ito.
===Pagkakatuklas===
Ang [[AIDS]] ay unang klinikal na napagmasdan sa pagitan ng huli nang 1980 at simula nang 1981. Ang mga tagagamit ng [[panturok ng droga]](drug injection) at mga [[homoseksuwal]] na lalakeng walang alam na dahilan ng humiang [[immunidad]] ay nagpakita ng mga [[sintomas]] ng [[Pneumocystis carinii pneumonia]](PCP) na isang bihirang oportunistikong impeksiyon na alam sa mga panahong ito na nakikita sa mga taong may labis na nakomopromisong mga [[sistema ng immuno]]. Sandaling pagkatapos nito, ang karagdagang mga baklang lalake ay nakitaan ng nakaraang bihirang [[kanser ng balat]] na tinatawag na [[Kaposi’s sarcoma]] (KS). Marami pang mga kaso ng PCP at KS ang mabilis na lumitaw na umalerto sa [[Centers for Disease Control and Prevention]] (CDC) ng [[Estados Unidos]]. Ang isang CDC task force ay binuo upang imonitor ang pagsiklab ng mga kasong ito. Pagkatapos makilala ang isang paterno ng anomalosong mga sintomas na nakikita sa mga pasyente, pinangalan ng CDC task force ang kondisyong ito na ''acquired immune deficiency syndrome'' ([[AIDS]]).
Noong 1983, ang dalawang magkahilaway ng mga pangkat pagsasaliksik na pinangunahan nina [[Robert Gallo]] at [[Luc Montagnier]] ay independiyenteng naghayag na ang isang nobelang(novel) na [[retrovirus]] ay maaaring umaapekto sa mga pasyente ng [[AIDS]] at kanilang inilimbang ang kanilang mga natuklasan sa parehong isyu ng hornal na ''Science''. Inangkin ni Gallo claimed na ang [[virus]] na ang naihiwalay(isolated) ng kanyang pagngkat mula sa pasyente ng [[AIDS]] ay mapapansing katulad sa hugis sa ibang pantaong [[T-lymphotropic viruses]] (HTLVs) na ang kanyang pangkat ang unang naghiwalay. Tinawag ng pangkat ni Gallo ang kanilang bagong naihiwalay na virus na HTLV-III. Sa parehong panahon, ang pangkat ni Montagneir ay naghiwalay ng virus mula sa pasyenteng kinakikitaan ng [[lymphadenopatiya]](pamamaga ng [[kulani]]) ng leeg at kahinaang pisikal na dalawang mga klasikong sintomas ng AIDS. Sa pagsasalungat ng ulat mula sa pangkat ni Gallo, si Montagnier at ang kanyang mga kasama ay nagpakitang ang core na mga [[protina]] ng virus na ito ay [[sistemang immuno|immunolohikal]] na mula sa nasa HTLV-I. Pinangalan ng pangkat ni Montagnier ang kanilang naihiwalay na virus na lymphadenopathy-associated virus (LAV). Ang pangalang HIV ay napili bilang kompromiso sa pagitan ng mga dalawang pang-aankin na LAV at HTLV-III.
Kung si Gallo o Montagnier ang nararapat ng mas higit na kredito sa pagkakatuklas ng virus na nagsasanhi ng [[AIDS]] ay isang bagay ng malaking kontrobersiya. Kasama ng kanyang kasamang si [[Françoise Barré-Sinoussi]], si Montagnier ay ginawaran ng kalahati ng 2008 [[Gantimpalang Nobel]] sa [[Physiolohiya]] o Medisina sa kanyang "pagkakatuklas ng human immunodeficiency virus". Si [[Harald zur Hausen]] ay nakisalo rin sa Gantimpalang Nobel sa kanyang pagkakatuklas na ang [[human papilloma virus]] ay tumutungo sa [[kanser na serbikal]] ngunit si Gallo ay hindi isinama. Sinabi ni Gallo na "isang pagkasiphayo" na hindi siya napangalanan bilang kapwa resipyente ng Gantimpalang Nobel. Sinabi ni Montagnier na siya ay "nagulat" na si Gallo ay hindi kinilala ng komite ng Nobel na sinasabing: "Mahalaga sa akin na mapatunayang ang HIV ang sanhi ng AIDS at si Gallo ay may napakahalagang papel dito. Ako'y labis na nalulungkot para kay Robert Gallo."
==Pagtanggi sa AIDS==
Ang maliit na pangkat ng mga indibidwal ay patuloy na tumututol sa koneksiyon sa pagitan ng HIV at [[AIDS]], ang pag-iral ng mismong HIV o ang balidad ng pagsubok(testing) ng HIV at mga paraang paggamot. Ang mga pag-aangking na tinatawag na [[AIDS denialism]] ay sinuri at itinakwil ng pamayanang siyentipiko. Gayunpaman, ang mga pangkat na ito ay may malaking epektong politikal partikular na sa Timog Aprika kung saan ang opisyal na pagyakap ng pamahaalan nito sa [[AIDS denialism]] ay responsable sa hindi epektibo nitong tugon sa epidemikang AIDS ng bansang ito at sinisi sa daang mg alibong maiiwasang kamatayan at mga impeksiyong HIV.
==Pananaliksik==
===Transplantasyon ng stem cell==
Noong 2007, ang isang 40 taong gulang lalakeng positibo sa HIV ay nabigyan ng [[stem cell transplant]] bilang bahagi ng kanyang paggamot para sa [[acute myelogenous leukemia]](AML). Ang ikalawang transplant ay isinagawa pagkatapos ng isang taon pagkatapos ng [[relapse]](pagbalik sa dating kondisyon). Ang donor ay napili hindi laman dahil sa kompatibilidad [[henetika|henetiko]] kundi dahil sa pagiging homozygous rin para sa mutasyong [[CCR5-Δ32]] na nagbibigay ng [[resistansiya]](pagiging hindi tinatablan) sa impeksiyong HIV. Pagkatapos ng 20 buwan na walang paggamot ng drogang antiretroviral, iniulat na ang mga lebel ng HIV sa dugo ng tumanggap nito, [[marrow ng buto]] at [[bower]] ay mababa sa hangganan(limit) ng deteksiyon. Ang virus ay nanatiling hindi matukoy(undetectable) sa paglipas ng tatlong mga taon pagakatapos ng unang transplant. Bagaman inilarawan ng mga mananaliksik at komentador ang resultang ito bilang lunas(cure) ang iba ay nagmungkahing ang virus ay maaaring nananatiling tao sa mga [[tisyu]] gaya ng [[utak]] na isang viral [[reservoir]]. Ang paggamot gamit ang [[stem cell]] ay nananatiling iniimbestigahan dahil sa kalikasang [[anekdotal]] nito, ang sakit at ang panganib ng kamatayan na kaugnay ng mga stem cell transplant at ang kahirapan ng paghanap ng mga angkop na donor ng stem cell.
===Mga ahenteng immunomodulatoryo===
Sa pagkokomplementa ng mga pagsisikap na kontrolin ang [[replikasyon ng virus]], ang mga [[immunoterapiya]] na maaaring makatulong sa paggaling ng [[sistemang immuno]] ay siniyasat sa nakaran at may mga patuloy na pagsubok(trial) kabilang ang IL-2 at IL-7.
==Sanggunian==
| |||