Panukalang batas

Ang panukalang batas ay isang batas na nasa ilalim ng pagsasaalang-alang ng tagapagbatas ng isang bansa o estado gaya ng mga estado ng Estados Unidos

Isang grapikong representasyon ng pamamaraang pambatas sa Parlamento ng Nagkakaisang Kaharian.

Pagpapakilala ng panukalang-batas

Ang isang panukalang-batas ay ipinakikilala ng isang miyembro ng lehislatura. Sa sistemang Britaniko/Westminster na ang tagapagpaganap ang namumuno sa pamahalaan na partidong pampolitika na may pinakamaraming puwesto sa mababang kapulungan ng parlamento, ang karamihan sa mga panukalang batas ay ipinakikilala ng tagapagpaganap. Sa prinsipyo, ang tagapagbatas (o mga miyembro ng parlamento) ay nagpupulong upang isaalang-alang ang mga hinihingi ng tagapagpaganap na inilatag sa Talumpati mula sa Trono (Speech from the Throne). Sa sistema ng Estados Unidos kung saan ang tagapagpaganap ng pamahalaan ay hiwalay sa tagapagbatas, ang lahat ng panukalang batas ay dapat magmula sa tagapagbatas.

Pagbasa ng panukalang batas

Ang mga panukalang batas ay isinaalang-alang ng tagapagbatas sa pamamagitan ng mga pagbasa na binubuo ng pagdedebate at pagboto ng mga miyembro ng lehislatura. Sa sistemang Britaniko/Westminster, ang isang panukalang batas ay binabasa sa unang pagkakataon kung ito ay ipinakilala. Ito ay sinasamahan ng atas na ang panukalang-batas ay ilimbag at muling isasaalang-alang. Sa ikalawang pagbasa, ang pangkalahatang merito o kahalagahan ng panukalang-batas ay isinasaalang-alang. Sa yugtong ito, maling batikusin ang panukalang-batas sa mga depektong teknikal nito sa pagbabalangkas. Pagkatapos ng ikalawang pagbasa, ang panukalang-batas ay dadalhin sa isang komite na magsasaalang-alang ng panukalang-batas sa bawat linya nito at magmumungkahi ng mga susog. Ang komite ay mag-uulat sa lehislatura kung saan sa yugtong ito, ang mga karagdagang mga amiyenda ay imumungkahi. Kailangang maipasa o maaprubahan ng lehislatura ang panukulang batas sa una at ikalawang pagbasa upang humantong sa pinakahuling pagbasa o ikatlong pagbasa (third reading) kung saan ang debate ng panukalang-batas na inamiyendahan ay isinaalang-alang sa kabuuan nito. Sa sistemang bikameral na binubuo ng mababang kapulungan (mga kinatawan o miyembro ng parlamento/MP) at mataas na kapulungan (senado), ang prosesong ito ay inuulit sa bawat kapulungan. Bago makarating sa senado, kailangang makapasa ang panukalang batas sa una, ikalawa at ikatlong pagbasa sa mababang kapulungan. Ang tatlong ulit na pagbasa ay uulitin sa mataas na kapulungan at kung makapasa sa ikatlong pagbasa dito, ang panukalang batas ay ipapadala sa tagapagpaganap upang mapagsang-ayunan to. Sa mga monarkiya, ito ay pinapadala sa monarko upang mabigyan ng pag-ayon ng hari (royal assent). Sa ibang komonwelt ng Britanya, ang gobernador-heneral na kinatawan ng Reyna sa bansang ito ang nagbibigay ng ganitong pag-ayon.

Pagpasa ng panukalang batas

Ang isang panukalang-batas ay hindi nagiging batas hangga't hindi naipapasa sa parehong mababang kapulungan at mataas na kapulungan ng lehislatura sa pagboto ng nakararami sa una, ikalawa at ikatlong pagbasa nito. Sa mga sistemang pampanguluhan, ang naipasang panukalang batas ng lehislatura ay kailangan ding maaprubahan o malagdaan ng pangulo ng isang bansa, o ang gobernador ng isang estado. Ang pangulo/gobernador ay magpapasya kung kanyang aaprubahan o pipigilan ang panukalang batas. Ang pagtanggi ng isang pangulo/gobernador sa paglalagda ng panukalang-batas ay tinatawag na beto. Sa sistemang pampanguluhan, ang lehislatura ay may kapangyarihan na manaig(override) sa beto ng pangulo/gobernador sa pamamagitan ng boto ng mayorya. Ang mga panukalang-batas na nakabinbin (hindi naaprubahan ng lehislatura o pangulo) ay namamatay o nabibigong maging isang batas sa pagtawag ng isang halalan. Kapag ang isang panukalang-batas ay isinakatuparan na bilang isang batas, ito ay karaniwang tinatawag na akto o estatuto.

Sa Estados Unidos

Sa Estados Unidos, gaya ng nasa itaas, ang panukalang batas ay dapat pumasa sa parehong kapulungan ng kongreso na may boto ng nakararami bago ito ipadala sa pangulo. Ang pinadalang panukalang batas sa isang pangulo ay dapat malagdaan sa loob ng 10 araw. Kung nagpasya ang pangulo na betuhin ang panukalang batas, ang lehislatura ay may kapangyarihang manaig sa beto ng pangulo sa pamamagitan ng boto ng nakararami (2/3). Maaari ring maging batas ang isang panukalang batas ng wala lagda ng pangulo kung pagkatapos ipadala rito, ang pangulo ay walang ginawang gawain pagkatapos ng 10 araw. Kung ang panukalang batas ay hindi nilagdaan ng pangulo sa loob ng 10 araw at ang kongreso ay nagwakas bago ang 10 araw na ito, ang panukalang batas ay mamamatay. Ang paraang ito ay tinatawag na "pocket veto".